Платоновское философское общество
Plato
О нас
Академии
Конференции
Летние школы
Научные проекты
Диссертации
Тексты платоников
Исследования по платонизму
Справочные издания
Партнеры

МОО «Платоновское философское общество»

ΓΟΡΓΙΑΣ

447a     {ΚΑΛ.} Πολέμου καὶ μάχης φασὶ χρῆναι, ὦ Σώκρατες,

οὕτω μεταλαγχάνειν.

     {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἦ, τὸ λεγόμενον, κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καὶ

ὑστεροῦμεν;

(5)     {ΚΑΛ.} Καὶ μάλα γε ἀστείας ἑορτῆς· πολλὰ γὰρ καὶ καλὰ

Γοργίας ἡμῖν ὀλίγον πρότερον ἐπεδείξατο.

     {ΣΩ.} Τούτων μέντοι, ὦ Καλλίκλεις, αἴτιος Χαιρεφῶν ὅδε,

ἐν ἀγορᾷ ἀναγκάσας ἡμᾶς διατρῖψαι.

447b     {ΧΑΙ.} Οὐδὲν πρᾶγμα, ὦ Σώκρατες· ἐγὼ γὰρ καὶ ἰάσομαι.

φίλος γάρ μοι Γοργίας, ὥστ’ ἐπιδείξεται ἡμῖν, εἰ μὲν δοκεῖ,

νῦν, ἐὰν δὲ βούλῃ, εἰς αὖθις.

     {ΚΑΛ.} Τί δέ, ὦ Χαιρεφῶν; ἐπιθυμεῖ Σωκράτης ἀκοῦσαι

(5)Γοργίου;

     {ΧΑΙ.} Ἐπ’ αὐτό γέ τοι τοῦτο πάρεσμεν.

     {ΚΑΛ.} Οὐκοῦν ὅταν βούλησθε παρ’ ἐμὲ ἥκειν οἴκαδε· παρ’

ἐμοὶ γὰρ Γοργίας καταλύει καὶ ἐπιδείξεται ὑμῖν.

     {ΣΩ.} Εὖ λέγεις, ὦ Καλλίκλεις. ἀλλ’ ἆρα ἐθελήσειεν ἂν

447cἡμῖν διαλεχθῆναι; βούλομαι γὰρ πυθέσθαι παρ’ αὐτοῦ τίς ἡ

δύναμις τῆς τέχνης τοῦ ἀνδρός, καὶ τί ἐστιν ὃ ἐπαγγέλλεταί

τε καὶ διδάσκει· τὴν δὲ ἄλλην ἐπίδειξιν εἰς αὖθις, ὥσπερ σὺ

λέγεις, ποιησάσθω.

(5)     {ΚΑΛ.} Οὐδὲν οἷον τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν, ὦ Σώκρατες. καὶ γὰρ

αὐτῷ ἓν τοῦτ’ ἦν τῆς ἐπιδείξεως· ἐκέλευε γοῦν νυνδὴ ἐρωτᾶν

ὅτι τις βούλοιτο τῶν ἔνδον ὄντων, καὶ πρὸς ἅπαντα ἔφη

ἀποκρινεῖσθαι.

     {ΣΩ.} Ἦ καλῶς λέγεις. ὦ Χαιρεφῶν, ἐροῦ αὐτόν.

(10)     {ΧΑΙ.} Τί ἔρωμαι;

447d     {ΣΩ.} Ὅστις ἐστίν.

     {ΧΑΙ.} Πῶς λέγεις;

     {ΣΩ.} Ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανεν ὢν ὑποδημάτων δημιουργός,

ἀπεκρίνατο ἂν δήπου σοι ὅτι σκυτοτόμος· ἢ οὐ μανθάνεις ὡς

(5)λέγω;

     {ΧΑΙ.} Μανθάνω καὶ ἐρήσομαι. Εἰπέ μοι, ὦ Γοργία,

ἀληθῆ λέγει Καλλικλῆς ὅδε ὅτι ἐπαγγέλλῃ ἀποκρίνεσθαι ὅτι

ἄν τίς σε ἐρωτᾷ;

448a     {ΓΟΡ.} Ἀληθῆ, ὦ Χαιρεφῶν· καὶ γὰρ νυνδὴ αὐτὰ ταῦτα

ἐπηγγελλόμην, καὶ λέγω ὅτι οὐδείς μέ πω ἠρώτηκε καινὸν

οὐδὲν πολλῶν ἐτῶν.

     {ΧΑΙ.} Ἦ που ἄρα ῥᾳδίως ἀποκρινῇ, ὦ Γοργία.

(5)     {ΓΟΡ.} Πάρεστι τούτου πεῖραν, ὦ Χαιρεφῶν, λαμβάνειν.

     {ΠΩΛ.} Νὴ Δία· ἂν δέ γε βούλῃ, ὦ Χαιρεφῶν, ἐμοῦ.

Γοργίας μὲν γὰρ καὶ ἀπειρηκέναι μοι δοκεῖ· πολλὰ γὰρ ἄρτι

διελήλυθεν.

     {ΧΑΙ.} Τί δέ, ὦ Πῶλε; οἴει σὺ κάλλιον ἂν Γοργίου

(10)ἀποκρίνασθαι;

448b     {ΠΩΛ.} Τί δὲ τοῦτο, ἐὰν σοί γε ἱκανῶς;

     {ΧΑΙ.} Οὐδέν· ἀλλ’ ἐπειδὴ σὺ βούλει, ἀποκρίνου.

     {ΠΩΛ.} Ἐρώτα.

     {ΧΑΙ.} Ἐρωτῶ δή. εἰ ἐτύγχανε Γοργίας ἐπιστήμων ὢν

(5)τῆς τέχνης ἧσπερ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Ἡρόδικος, τί ἂν αὐτὸν

ὠνομάζομεν δικαίως; οὐχ ὅπερ ἐκεῖνον;

     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΧΑΙ.} Ἰατρὸν ἄρα φάσκοντες αὐτὸν εἶναι καλῶς ἂν

ἐλέγομεν.

(10)     {ΠΩΛ.} Ναί.

     {ΧΑΙ.} Εἰ δέ γε ἧσπερ Ἀριστοφῶν ὁ Ἀγλαοφῶντος ἢ ὁ

ἀδελφὸς αὐτοῦ ἔμπειρος ἦν τέχνης, τίνα ἂν αὐτὸν ὀρθῶς

ἐκαλοῦμεν;

448c     {ΠΩΛ.} Δῆλον ὅτι ζωγράφον.

     {ΧΑΙ.} Νῦν δ’ ἐπειδὴ τίνος τέχνης ἐπιστήμων ἐστίν, τίνα

ἂν καλοῦντες αὐτὸν ὀρθῶς καλοῖμεν;

     {ΠΩΛ.} Ὦ Χαιρεφῶν, πολλαὶ τέχναι ἐν ἀνθρώποις εἰσὶν

(5)ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ἐμπείρως ηὑρημέναι· ἐμπειρία μὲν γὰρ

ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ

κατὰ τύχην. ἑκάστων δὲ τούτων μεταλαμβάνουσιν ἄλλοι

ἄλλων ἄλλως, τῶν δὲ ἀρίστων οἱ ἄριστοι· ὧν καὶ Γοργίας

ἐστὶν ὅδε, καὶ μετέχει τῆς καλλίστης τῶν τεχνῶν.

448d     {ΣΩ.} Καλῶς γε, ὦ Γοργία, φαίνεται Πῶλος παρεσκευά-

σθαι εἰς λόγους· ἀλλὰ γὰρ ὃ ὑπέσχετο Χαιρεφῶντι οὐ

ποιεῖ.

     {ΓΟΡ.} Τί μάλιστα, ὦ Σώκρατες;

(5)     {ΣΩ.} Τὸ ἐρωτώμενον οὐ πάνυ μοι φαίνεται ἀποκρίνεσθαι.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλὰ σύ, εἰ βούλει, ἐροῦ αὐτόν.

     {ΣΩ.} Οὔκ, εἰ αὐτῷ γε σοὶ βουλομένῳ ἐστὶν ἀποκρίνεσθαι,

ἀλλὰ πολὺ ἂν ἥδιον σέ. δῆλος γάρ μοι Πῶλος καὶ ἐξ ὧν

εἴρηκεν ὅτι τὴν καλουμένην ῥητορικὴν μᾶλλον μεμελέτηκεν

(10)ἢ διαλέγεσθαι.

448e     {ΠΩΛ.} Τί δή, ὦ Σώκρατες;

     {ΣΩ.} Ὅτι, ὦ Πῶλε, ἐρομένου Χαιρεφῶντος τίνος Γοργίας

ἐπιστήμων τέχνης, ἐγκωμιάζεις μὲν αὐτοῦ τὴν τέχνην ὥσπερ

τινὸς ψέγοντος, ἥτις δέ ἐστιν οὐκ ἀπεκρίνω.

(5)     {ΠΩΛ.} Οὐ γὰρ ἀπεκρινάμην ὅτι εἴη ἡ καλλίστη;

     {ΣΩ.} Καὶ μάλα. ἀλλ’ οὐδεὶς ἐρωτᾷ ποία τις ἡ Γοργίου

τέχνη, ἀλλὰ τίς, καὶ ὅντινα δέοι καλεῖν τὸν Γοργίαν· ὥσπερ

τὰ ἔμπροσθέν σοι ὑπετείνατο Χαιρεφῶν καὶ αὐτῷ καλῶς

449aκαὶ διὰ βραχέων ἀπεκρίνω, καὶ νῦν οὕτως εἰπὲ τίς ἡ τέχνη

καὶ τίνα Γοργίαν καλεῖν χρὴ ἡμᾶς. μᾶλλον δέ, ὦ Γοργία,

αὐτὸς ἡμῖν εἰπὲ τίνα σε χρὴ καλεῖν ὡς τίνος ἐπιστήμονα

τέχνης.

(5)     {ΓΟΡ.} Τῆς ῥητορικῆς, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Ῥήτορα ἄρα χρή σε καλεῖν;

     {ΓΟΡ.} Ἀγαθόν γε, ὦ Σώκρατες, εἰ δὴ ὅ γε εὔχομαι εἶναι,

ὡς ἔφη Ὅμηρος, βούλει με καλεῖν.

     {ΣΩ.} Ἀλλὰ βούλομαι.

(10)     {ΓΟΡ.} Κάλει δή.

449b     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἄλλους σε φῶμεν δυνατὸν εἶναι ποιεῖν;

     {ΓΟΡ.} Ἐπαγγέλλομαί γε δὴ ταῦτα οὐ μόνον ἐνθάδε ἀλλὰ

καὶ ἄλλοθι.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν ἐθελήσαις ἄν, ὦ Γοργία, ὥσπερ νῦν δια-

(5)λεγόμεθα, διατελέσαι τὸ μὲν ἐρωτῶν, τὸ δ’ ἀποκρινόμενος,

τὸ δὲ μῆκος τῶν λόγων τοῦτο, οἷον καὶ Πῶλος ἤρξατο,

εἰς αὖθις ἀποθέσθαι; ἀλλ’ ὅπερ ὑπισχνῇ, μὴ ψεύσῃ, ἀλλὰ

ἐθέλησον κατὰ βραχὺ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι.

     {ΓΟΡ.} Εἰσὶ μέν, ὦ Σώκρατες, ἔνιαι τῶν ἀποκρίσεων

(10)ἀναγκαῖαι διὰ μακρῶν τοὺς λόγους ποιεῖσθαι· οὐ μὴν ἀλλὰ

449cπειράσομαί γε ὡς διὰ βραχυτάτων. καὶ γὰρ αὖ καὶ τοῦτο

ἕν ἐστιν ὧν φημι, μηδένα ἂν ἐν βραχυτέροις ἐμοῦ τὰ αὐτὰ

εἰπεῖν.

     {ΣΩ.} Τούτου μὴν δεῖ, ὦ Γοργία· καί μοι ἐπίδειξιν αὐτοῦ

(5)τούτου ποίησαι, τῆς βραχυλογίας, μακρολογίας δὲ εἰς

αὖθις.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλὰ ποιήσω, καὶ οὐδενὸς φήσεις βραχυλογωτέρου

ἀκοῦσαι.

     {ΣΩ.} Φέρε δή· ῥητορικῆς γὰρ φῂς ἐπιστήμων τέχνης

449dεἶναι καὶ ποιῆσαι ἂν καὶ ἄλλον ῥήτορα· ἡ ῥητορικὴ περὶ τί

τῶν ὄντων τυγχάνει οὖσα; ὥσπερ ἡ ὑφαντικὴ περὶ τὴν τῶν

ἱματίων ἐργασίαν· ἦ γάρ; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ

ἡ μουσικὴ περὶ τὴν τῶν μελῶν ποίησιν; — {ΓΟΡ.} Ναί.

(5)     {ΣΩ.} Νὴ τὴν Ἥραν, ὦ Γοργία, ἄγαμαί γε τὰς ἀποκρίσεις,

ὅτι ἀποκρίνῃ ὡς οἷόν τε διὰ βραχυτάτων.

     {ΓΟΡ.} Πάνυ γὰρ οἶμαι, ὦ Σώκρατες, ἐπιεικῶς τοῦτο ποιεῖν.

     {ΣΩ.} Εὖ λέγεις. ἴθι δή μοι ἀπόκριναι οὕτως καὶ περὶ

τῆς ῥητορικῆς, περὶ τί τῶν ὄντων ἐστὶν ἐπιστήμη; —

{449eΓΟΡ.} Περὶ λόγους. — {ΣΩ.} Ποίους τούτους, ὦ Γοργία; ἆρα

οἳ δηλοῦσι τοὺς κάμνοντας, ὡς ἂν διαιτώμενοι ὑγιαίνοιεν; —

{ΓΟΡ.} Οὔ. — {ΣΩ.} Οὐκ ἄρα περὶ πάντας γε τοὺς λόγους ἡ

ῥητορική ἐστιν. — {ΓΟΡ.} Οὐ δῆτα. — {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὴν λέγειν

(5)γε ποιεῖ δυνατούς. — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν περὶ ὧνπερ

λέγειν, καὶ φρονεῖν; — {ΓΟΡ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν,

450aἣν νυνδὴ ἐλέγομεν, ἡ ἰατρικὴ περὶ τῶν καμνόντων ποιεῖ

δυνατοὺς εἶναι φρονεῖν καὶ λέγειν; — {ΓΟΡ.} Ἀνάγκη. —

{ΣΩ.} Καὶ ἡ ἰατρικὴ ἄρα, ὡς ἔοικεν, περὶ λόγους ἐστίν. —

{ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τούς γε περὶ τὰ νοσήματα; — {ΓΟΡ.} Μά-

(5)λιστα. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἡ γυμναστικὴ περὶ λόγους ἐστὶν

τοὺς περὶ εὐεξίαν τε τῶν σωμάτων καὶ καχεξίαν; — {ΓΟΡ.} Πάνυ

γε. — {ΣΩ.} Καὶ μὴν καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι, ὦ Γοργία, οὕτως

450bἔχουσιν· ἑκάστη αὐτῶν περὶ λόγους ἐστὶν τούτους, οἳ τυγ-

χάνουσιν ὄντες περὶ τὸ πρᾶγμα οὗ ἑκάστη ἐστὶν ἡ τέχνη.

— {ΓΟΡ.} Φαίνεται. — {ΣΩ.} Τί οὖν δή ποτε τὰς ἄλλας τέχνας

οὐ ῥητορικὰς καλεῖς, οὔσας περὶ λόγους, εἴπερ ταύτην

(5)ῥητορικὴν καλεῖς, ἣ ἂν ᾖ περὶ λόγους;

     {ΓΟΡ.} Ὅτι, ὦ Σώκρατες, τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν περὶ

χειρουργίας τε καὶ τοιαύτας πράξεις ὡς ἔπος εἰπεῖν πᾶσά

ἐστιν ἡ ἐπιστήμη, τῆς δὲ ῥητορικῆς οὐδέν ἐστιν τοιοῦτον

χειρούργημα, ἀλλὰ πᾶσα ἡ πρᾶξις καὶ ἡ κύρωσις διὰ λόγων

450cἐστίν. διὰ ταῦτ’ ἐγὼ τὴν ῥητορικὴν τέχνην ἀξιῶ εἶναι περὶ

λόγους, ὀρθῶς λέγων, ὡς ἐγώ φημι.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν μανθάνω οἵαν αὐτὴν βούλει καλεῖν; τάχα

δὲ εἴσομαι σαφέστερον. ἀλλ’ ἀπόκριναι· εἰσὶν ἡμῖν τέχναι.

(5)ἦ γάρ;

     {ΓΟΡ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Πασῶν δὴ οἶμαι τῶν τεχνῶν τῶν μὲν ἐργασία τὸ

πολύ ἐστιν καὶ λόγου βραχέος δέονται, ἔνιαι δὲ οὐδενὸς

ἀλλὰ τὸ τῆς τέχνης περαίνοιτο ἂν καὶ διὰ σιγῆς, οἷον

(10)γραφικὴ καὶ ἀνδριαντοποιία καὶ ἄλλαι πολλαί. τὰς τοι-

450dαύτας μοι δοκεῖς λέγειν, περὶ ἃς οὐ φῂς τὴν ῥητορικὴν εἶναι·

ἢ οὔ;

     {ΓΟΡ.} Πάνυ μὲν οὖν καλῶς ὑπολαμβάνεις, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Ἕτεραι δέ γέ εἰσι τῶν τεχνῶν αἳ διὰ λόγου πᾶν

(5)περαίνουσι, καὶ ἔργου ὡς ἔπος εἰπεῖν ἢ οὐδενὸς προσδέονται

ἢ βραχέος πάνυ, οἷον ἡ ἀριθμητικὴ καὶ λογιστικὴ καὶ γεω-

μετρικὴ καὶ πεττευτική γε καὶ ἄλλαι πολλαὶ τέχναι, ὧν

ἔνιαι σχεδόν τι ἴσους τοὺς λόγους ἔχουσι ταῖς πράξεσιν, αἱ

δὲ πολλαὶ πλείους, καὶ τὸ παράπαν πᾶσα ἡ πρᾶξις καὶ τὸ

450eκῦρος αὐταῖς διὰ λόγων ἐστίν. τῶν τοιούτων τινά μοι

δοκεῖς λέγειν τὴν ῥητορικήν.

     {ΓΟΡ.} Ἀληθῆ λέγεις.

     {ΣΩ.} Ἀλλ’ οὔτοι τούτων γε οὐδεμίαν οἶμαί σε βούλεσθαι

(5)ῥητορικὴν καλεῖν, οὐχ ὅτι τῷ ῥήματι οὕτως εἶπες, ὅτι ἡ διὰ

λόγου τὸ κῦρος ἔχουσα ῥητορική ἐστιν, καὶ ὑπολάβοι ἄν τις,

εἰ βούλοιτο δυσχεραίνειν ἐν τοῖς λόγοις, "Τὴν ἀριθμητικὴν

ἄρα ῥητορικήν, ὦ Γοργία, λέγεις;" ἀλλ’ οὐκ οἶμαί σε οὔτε

τὴν ἀριθμητικὴν οὔτε τὴν γεωμετρίαν ῥητορικὴν λέγειν.

451a     {ΓΟΡ.} Ὀρθῶς γὰρ οἴει, ὦ Σώκρατες, καὶ δικαίως ὑπο-

λαμβάνεις.

     {ΣΩ.} Ἴθι νυν καὶ σὺ τὴν ἀπόκρισιν ἣν ἠρόμην διαπέρανον.

ἐπεὶ γὰρ ῥητορικὴ τυγχάνει μὲν οὖσα τούτων τις τῶν τεχνῶν

(5)τῶν τὸ πολὺ λόγῳ χρωμένων, τυγχάνουσιν δὲ καὶ ἄλλαι

τοιαῦται οὖσαι, πειρῶ εἰπεῖν ἡ περὶ τί ἐν λόγοις τὸ κῦρος

ἔχουσα ῥητορική ἐστιν. ὥσπερ ἂν εἴ τίς με ἔροιτο ὧν νυνδὴ

ἔλεγον περὶ ἡστινοσοῦν τῶν τεχνῶν· "Ὦ Σώκρατες, τίς

451bἐστιν ἡ ἀριθμητικὴ τέχνη;" εἴποιμ’ ἂν αὐτῷ, ὥσπερ σὺ ἄρτι,

ὅτι τῶν διὰ λόγου τις τὸ κῦρος ἐχουσῶν. καὶ εἴ με ἐπανέ-

ροιτο· "Τῶν περὶ τί;" εἴποιμ’ ἂν ὅτι τῶν περὶ τὸ ἄρτιόν τε

καὶ περιττὸν [γνῶσις], ὅσα ἂν ἑκάτερα τυγχάνῃ ὄντα. εἰ δ’

(5)αὖ ἔροιτο· "Τὴν δὲ λογιστικὴν τίνα καλεῖς τέχνην;" εἴποιμ’

ἂν ὅτι καὶ αὕτη ἐστὶν τῶν λόγῳ τὸ πᾶν κυρουμένων· καὶ εἰ

ἐπανέροιτο· "Ἡ περὶ τί;" εἴποιμ’ ἂν ὥσπερ οἱ ἐν τῷ δήμῳ

451cσυγγραφόμενοι, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα καθάπερ ἡ ἀριθμητικὴ ἡ

λογιστικὴ ἔχει_περὶ τὸ αὐτὸ γάρ ἐστιν, τό τε ἄρτιον καὶ

τὸ περιττόν_διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι καὶ πρὸς αὑτὰ καὶ

πρὸς ἄλληλα πῶς ἔχει πλήθους ἐπισκοπεῖ τὸ περιττὸν καὶ

(5)τὸ ἄρτιον ἡ λογιστική. καὶ εἴ τις τὴν ἀστρονομίαν ἀνέ-

ροιτο, ἐμοῦ λέγοντος ὅτι καὶ αὕτη λόγῳ κυροῦται τὰ πάντα,

"Οἱ δὲ λόγοι οἱ τῆς ἀστρονομίας," εἰ φαίη, "περὶ τί εἰσιν,

ὦ Σώκρατες;" εἴποιμ’ ἂν ὅτι περὶ τὴν τῶν ἄστρων φορὰν

καὶ ἡλίου καὶ σελήνης, πῶς πρὸς ἄλληλα τάχους ἔχει.

(10)     {ΓΟΡ.} Ὀρθῶς γε λέγων σύ, ὦ Σώκρατες.

451d     {ΣΩ.} Ἴθι δὴ καὶ σύ, ὦ Γοργία. τυγχάνει μὲν γὰρ δὴ ἡ

ῥητορικὴ οὖσα τῶν λόγῳ τὰ πάντα διαπραττομένων τε καὶ

κυρουμένων· ἦ γάρ;

     {ΓΟΡ.} Ἔστι ταῦτα.

(5)     {ΣΩ.} Λέγε δὴ τῶν περὶ τί; [τί] ἐστι τοῦτο τῶν ὄντων,

περὶ οὗ οὗτοι οἱ λόγοι εἰσὶν οἷς ἡ ῥητορικὴ χρῆται;

     {ΓΟΡ.} Τὰ μέγιστα τῶν ἀνθρωπείων πραγμάτων, ὦ Σώ-

κρατες, καὶ ἄριστα.

     {ΣΩ.} Ἀλλ’, ὦ Γοργία, ἀμφισβητήσιμον καὶ τοῦτο λέγεις

451eκαὶ οὐδέν πω σαφές. οἴομαι γάρ σε ἀκηκοέναι ἐν τοῖς

συμποσίοις ᾀδόντων ἀνθρώπων τοῦτο τὸ σκολιόν, ἐν ᾧ κατ-

αριθμοῦνται ᾄδοντες ὅτι <ὑγιαίνειν μὲν ἄριστόν> ἐστιν,

τὸ δὲ <δεύτερον καλὸν γενέσθαι, τρίτον δέ>, ὥς φησιν

(5)ὁ ποιητὴς τοῦ σκολιοῦ, <τὸ πλουτεῖν ἀδόλως>.

     {ΓΟΡ.} Ἀκήκοα γάρ· ἀλλὰ πρὸς τί τοῦτο λέγεις;

452a     {ΣΩ.} Ὅτι εἴ σοι αὐτίκα παρασταῖεν οἱ δημιουργοὶ τού-

των ὧν ἐπῄνεσεν ὁ τὸ σκολιὸν ποιήσας, ἰατρός τε καὶ

παιδοτρίβης καὶ χρηματιστής, καὶ εἴποι πρῶτον μὲν ὁ ἰατρὸς

ὅτι "Ὦ Σώκρατες, ἐξαπατᾷ σε Γοργίας· οὐ γάρ ἐστιν ἡ

(5)τούτου τέχνη περὶ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλ’

ἡ ἐμή" _εἰ οὖν αὐτὸν ἐγὼ ἐροίμην· Σὺ δὲ τίς ὢν ταῦτα

λέγεις; εἴποι ἂν ἴσως ὅτι ἰατρός. Τί οὖν λέγεις; ἦ τὸ τῆς

σῆς τέχνης ἔργον μέγιστόν ἐστιν ἀγαθόν; "Πῶς γὰρ οὔ,"

φαίη ἂν ἴσως, "ὦ Σώκρατες, ὑγίεια; τί δ’ ἐστὶν μεῖζον ἀγαθὸν

452bἀνθρώποις ὑγιείας;" εἰ δ’ αὖ μετὰ τοῦτον ὁ παιδοτρίβης εἴποι

ὅτι "Θαυμάζοιμί τἄν, ὦ Σώκρατες, καὶ αὐτὸς εἴ σοι ἔχοι

Γοργίας μεῖζον ἀγαθὸν ἐπιδεῖξαι τῆς αὑτοῦ τέχνης ἢ ἐγὼ

τῆς ἐμῆς·" εἴποιμ’ ἂν αὖ καὶ πρὸς τοῦτον· Σὺ δὲ δὴ τίς εἶ,

(5)ὦ ἄνθρωπε, καὶ τί τὸ σὸν ἔργον; "Παιδοτρίβης," φαίη ἄν,

"τὸ δὲ ἔργον μού ἐστιν καλούς τε καὶ ἰσχυροὺς ποιεῖν τοὺς

ἀνθρώπους τὰ σώματα." μετὰ δὲ τὸν παιδοτρίβην εἴποι

ἂν ὁ χρηματιστής, ὡς ἐγᾦμαι πάνυ καταφρονῶν ἁπάντων·

452c"Σκόπει δῆτα, ὦ Σώκρατες, ἐάν σοι πλούτου φανῇ τι μεῖζον

ἀγαθὸν ὂν ἢ παρὰ Γοργίᾳ ἢ παρ’ ἄλλῳ ὁτῳοῦν." φαῖμεν ἂν

οὖν πρὸς αὐτόν· Τί δὲ δή; ἦ σὺ τούτου δημιουργός; Φαίη

ἄν. Τίς ὤν; "Χρηματιστής." Τί οὖν; κρίνεις σὺ μέγιστον

(5)ἀνθρώποις ἀγαθὸν εἶναι πλοῦτον; φήσομεν. "Πῶς γὰρ οὔκ;"

ἐρεῖ. Καὶ μὴν ἀμφισβητεῖ γε Γοργίας ὅδε τὴν παρ’ αὑτῷ

τέχνην μείζονος ἀγαθοῦ αἰτίαν εἶναι ἢ τὴν σήν, φαῖμεν ἂν

ἡμεῖς. δῆλον οὖν ὅτι τὸ μετὰ τοῦτο ἔροιτ’ ἄν· "Καὶ τί ἐστιν

452dτοῦτο τὸ ἀγαθόν; ἀποκρινάσθω Γοργίας." ἴθι οὖν νομίσας,

ὦ Γοργία, ἐρωτᾶσθαι καὶ ὑπ’ ἐκείνων καὶ ὑπ’ ἐμοῦ, ἀπό-

κριναι τί ἐστιν τοῦτο ὃ φῂς σὺ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναι τοῖς

ἀνθρώποις καὶ σὲ δημιουργὸν εἶναι αὐτοῦ.

(5)     {ΓΟΡ.} Ὅπερ ἐστίν, ὦ Σώκρατες, τῇ ἀληθείᾳ μέγιστον

ἀγαθὸν καὶ αἴτιον ἅμα μὲν ἐλευθερίας αὐτοῖς τοῖς ἀνθρώ-

ποις, ἅμα δὲ τοῦ ἄλλων ἄρχειν ἐν τῇ αὑτοῦ πόλει

ἑκάστῳ.

     {ΣΩ.} Τί οὖν δὴ τοῦτο λέγεις;

452e     {ΓΟΡ.} Τὸ πείθειν ἔγωγ’ οἷόν τ’ εἶναι τοῖς λόγοις καὶ

ἐν δικαστηρίῳ δικαστὰς καὶ ἐν βουλευτηρίῳ βουλευτὰς καὶ

ἐν ἐκκλησίᾳ ἐκκλησιαστὰς καὶ ἐν ἄλλῳ συλλόγῳ παντί,

ὅστις ἂν πολιτικὸς σύλλογος γίγνηται. καίτοι ἐν ταύτῃ

(5)τῇ δυνάμει δοῦλον μὲν ἕξεις τὸν ἰατρόν, δοῦλον δὲ τὸν

παιδοτρίβην· ὁ δὲ χρηματιστὴς οὗτος ἄλλῳ ἀναφανήσεται

χρηματιζόμενος καὶ οὐχ αὑτῷ, ἀλλὰ σοὶ τῷ δυναμένῳ λέγειν

καὶ πείθειν τὰ πλήθη.

     {ΣΩ.} Νῦν μοι δοκεῖς δηλῶσαι, ὦ Γοργία, ἐγγύτατα τὴν

453aῥητορικὴν ἥντινα τέχνην ἡγῇ εἶναι, καὶ εἴ τι ἐγὼ συνίημι,

λέγεις ὅτι πειθοῦς δημιουργός ἐστιν ἡ ῥητορική, καὶ ἡ πρα-

γματεία αὐτῆς ἅπασα καὶ τὸ κεφάλαιον εἰς τοῦτο τελευτᾷ·

ἢ ἔχεις τι λέγειν ἐπὶ πλέον τὴν ῥητορικὴν δύνασθαι ἢ πειθὼ

(5)τοῖς ἀκούουσιν ἐν τῇ ψυχῇ ποιεῖν;

     {ΓΟΡ.} Οὐδαμῶς, ὦ Σώκρατες, ἀλλά μοι δοκεῖς ἱκανῶς

ὁρίζεσθαι· ἔστιν γὰρ τοῦτο τὸ κεφάλαιον αὐτῆς.

     {ΣΩ.} Ἄκουσον δή, ὦ Γοργία. ἐγὼ γὰρ εὖ ἴσθ’ ὅτι, ὡς

453bἐμαυτὸν πείθω, εἴπερ τις ἄλλος ἄλλῳ διαλέγεται βουλό-

μενος εἰδέναι αὐτὸ τοῦτο περὶ ὅτου ὁ λόγος ἐστίν, καὶ ἐμὲ

εἶναι τούτων ἕνα· ἀξιῶ δὲ καὶ σέ.

     {ΓΟΡ.} Τί οὖν δή, ὦ Σώκρατες;

(5)     {ΣΩ.} Ἐγὼ ἐρῶ νῦν. ἐγὼ τὴν ἀπὸ τῆς ῥητορικῆς πειθώ,

ἥτις ποτ’ ἐστὶν ἣν σὺ λέγεις καὶ περὶ ὧντινων πραγμάτων

ἐστὶν πειθώ, σαφῶς μὲν εὖ ἴσθ’ ὅτι οὐκ οἶδα, οὐ μὴν ἀλλ’

ὑποπτεύω γε ἣν οἶμαί σε λέγειν καὶ περὶ ὧν· οὐδὲν μέντοι

ἧττον ἐρήσομαί σε τίνα ποτὲ λέγεις τὴν πειθὼ τὴν ἀπὸ τῆς

453cῥητορικῆς καὶ περὶ τίνων αὐτὴν εἶναι. τοῦ ἕνεκα δὴ αὐτὸς

ὑποπτεύων σὲ ἐρήσομαι, ἀλλ’ οὐκ αὐτὸς λέγω; οὐ σοῦ

ἕνεκα ἀλλὰ τοῦ λόγου, ἵνα οὕτω προΐῃ ὡς μάλιστ’ ἂν ἡμῖν

καταφανὲς ποιοῖ περὶ ὅτου λέγεται. σκόπει γὰρ εἴ σοι

(5)δοκῶ δικαίως ἀνερωτᾶν σε· ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανόν σε

ἐρωτῶν τίς ἐστιν τῶν ζωγράφων Ζεῦξις, εἴ μοι εἶπες ὅτι

ὁ τὰ ζῷα γράφων, ἆρ’ οὐκ ἂν δικαίως σε ἠρόμην ὁ τὰ ποῖα

τῶν ζῴων γράφων καὶ ποῦ;

     {ΓΟΡ.} Πάνυ γε.

453d     {ΣΩ.} Ἆρα διὰ τοῦτο, ὅτι καὶ ἄλλοι εἰσὶ ζωγράφοι γρά-

φοντες ἄλλα πολλὰ ζῷα;

     {ΓΟΡ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Εἰ δέ γε μηδεὶς ἄλλος ἢ Ζεῦξις ἔγραφε, καλῶς ἄν

(5)σοι ἀπεκέκριτο;

     {ΓΟΡ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΣΩ.} Ἴθι δὴ καὶ περὶ τῆς ῥητορικῆς εἰπέ· πότερόν σοι

δοκεῖ πειθὼ ποιεῖν ἡ ῥητορικὴ μόνη ἢ καὶ ἄλλαι τέχναι;

λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· ὅστις διδάσκει ὁτιοῦν πρᾶγμα, πότερον

(10)ὃ διδάσκει πείθει ἢ οὔ;

     {ΓΟΡ.} Οὐ δῆτα, ὦ Σώκρατες, ἀλλὰ πάντων μάλιστα πείθει.

453e     {ΣΩ.} Πάλιν δὴ ἐπὶ τῶν αὐτῶν τεχνῶν λέγωμεν ὧνπερ

νυνδή· ἡ ἀριθμητικὴ οὐ διδάσκει ἡμᾶς ὅσα ἐστὶν τὰ τοῦ

ἀριθμοῦ, καὶ ὁ ἀριθμητικὸς ἄνθρωπος; — {ΓΟΡ.} Πάνυ γε. —

{ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ πείθει; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Πειθοῦς ἄρα

(5)δημιουργός ἐστιν καὶ ἡ ἀριθμητική; — {ΓΟΡ.} Φαίνεται. —

{ΣΩ.} Οὐκοῦν ἐάν τις ἐρωτᾷ ἡμᾶς ποίας πειθοῦς καὶ περὶ τί,

ἀποκρινούμεθά που αὐτῷ ὅτι τῆς διδασκαλικῆς τῆς περὶ τὸ

454aἄρτιόν τε καὶ τὸ περιττὸν ὅσον ἐστίν· καὶ τὰς ἄλλας ἃς

νυνδὴ ἐλέγομεν τέχνας ἁπάσας ἕξομεν ἀποδεῖξαι πειθοῦς

δημιουργοὺς οὔσας καὶ ἧστινος καὶ περὶ ὅτι· ἢ οὔ; —

{ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκ ἄρα ῥητορικὴ μόνη πειθοῦς ἐστιν

(5)δημιουργός. — {ΓΟΡ.} Ἀληθῆ λέγεις.

     {ΣΩ.} Ἐπειδὴ τοίνυν οὐ μόνη ἀπεργάζεται τοῦτο τὸ ἔργον,

ἀλλὰ καὶ ἄλλαι, δικαίως ὥσπερ περὶ τοῦ ζωγράφου μετὰ

τοῦτο ἐπανεροίμεθ’ ἂν τὸν λέγοντα· Ποίας δὴ πειθοῦς καὶ

τῆς περὶ τί πειθοῦς ἡ ῥητορική ἐστιν τέχνη; ἢ οὐ δοκεῖ σοι

454bδίκαιον εἶναι ἐπανερέσθαι;

     {ΓΟΡ.} Ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Ἀπόκριναι δή, ὦ Γοργία, ἐπειδή γε καὶ σοὶ δοκεῖ

οὕτως.

(5)     {ΓΟΡ.} Ταύτης τοίνυν τῆς πειθοῦς λέγω, ὦ Σώκρατες, τῆς

ἐν τοῖς δικαστηρίοις καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ὄχλοις, ὥσπερ καὶ

ἄρτι ἔλεγον, καὶ περὶ τούτων ἅ ἐστι δίκαιά τε καὶ ἄδικα.

     {ΣΩ.} Καὶ ἐγώ τοι ὑπώπτευον ταύτην σε λέγειν τὴν πειθὼ

καὶ περὶ τούτων, ὦ Γοργία· ἀλλ’ ἵνα μὴ θαυμάζῃς ἐὰν καὶ

(10)ὀλίγον ὕστερον τοιοῦτόν τί σε ἀνέρωμαι, ὃ δοκεῖ μὲν δῆλον

454cεἶναι, ἐγὼ δ’ ἐπανερωτῶ_ὅπερ γὰρ λέγω, τοῦ ἑξῆς ἕνεκα

περαίνεσθαι τὸν λόγον ἐρωτῶ, οὐ σοῦ ἕνεκα ἀλλ’ ἵνα μὴ

ἐθιζώμεθα ὑπονοοῦντες προαρπάζειν ἀλλήλων τὰ λεγόμενα,

ἀλλὰ σὺ τὰ σαυτοῦ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ὅπως ἂν βούλῃ

(5)περαίνῃς.

     {ΓΟΡ.} Καὶ ὀρθῶς γέ μοι δοκεῖς ποιεῖν, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Ἴθι δὴ καὶ τόδε ἐπισκεψώμεθα. καλεῖς τι μεμαθη-

κέναι; — {ΓΟΡ.} Καλῶ. — {ΣΩ.} Τί δέ; πεπιστευκέναι; — {ΓΟΡ.}

454dἜγωγε. — {ΣΩ.} Πότερον οὖν ταὐτὸν δοκεῖ σοι εἶναι μεμαθη-

κέναι καὶ πεπιστευκέναι, καὶ μάθησις καὶ πίστις, ἢ ἄλλο

τι; — {ΓΟΡ.} Οἴομαι μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατες, ἄλλο. — {ΣΩ.}

Καλῶς γὰρ οἴει· γνώσῃ δὲ ἐνθένδε. εἰ γάρ τίς σε ἔροιτο·

(5)"Ἆρ’ ἔστιν τις, ὦ Γοργία, πίστις ψευδὴς καὶ ἀληθής;"

φαίης ἄν, ὡς ἐγὼ οἶμαι. — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τί δέ; ἐπιστήμη

ἐστὶν ψευδὴς καὶ ἀληθής; — {ΓΟΡ.} Οὐδαμῶς. — {ΣΩ.} Δῆλον

ἄρ’ αὖ ὅτι οὐ ταὐτόν ἐστιν. — {ΓΟΡ.} Ἀληθῆ λέγεις. — {ΣΩ.}

454eἈλλὰ μὴν οἵ τέ γε μεμαθηκότες πεπεισμένοι εἰσὶν καὶ οἱ

πεπιστευκότες. — {ΓΟΡ.} Ἔστι ταῦτα.

     {ΣΩ.} Βούλει οὖν δύο εἴδη θῶμεν πειθοῦς, τὸ μὲν πίστιν

παρεχόμενον ἄνευ τοῦ εἰδέναι, τὸ δ’ ἐπιστήμην; — {ΓΟΡ.} Πάνυ

(5)γε. — {ΣΩ.} Ποτέραν οὖν ἡ ῥητορικὴ πειθὼ ποιεῖ ἐν δικαστη-

ρίοις τε καὶ τοῖς ἄλλοις ὄχλοις περὶ τῶν δικαίων τε καὶ

ἀδίκων; ἐξ ἧς πιστεύειν γίγνεται ἄνευ τοῦ εἰδέναι ἢ ἐξ

ἧς τὸ εἰδέναι; — {ΓΟΡ.} Δῆλον δήπου, ὦ Σώκρατες, ὅτι ἐξ ἧς

τὸ πιστεύειν. — {ΣΩ.} Ἡ ῥητορικὴ ἄρα, ὡς ἔοικεν, πειθοῦς

455aδημιουργός ἐστιν πιστευτικῆς ἀλλ’ οὐ διδασκαλικῆς περὶ

τὸ δίκαιόν τε καὶ ἄδικον. — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐδ’ ἄρα

διδασκαλικὸς ὁ ῥήτωρ ἐστὶν δικαστηρίων τε καὶ τῶν ἄλ-

λων ὄχλων δικαίων τε πέρι καὶ ἀδίκων, ἀλλὰ πιστικὸς

(5)μόνον· οὐ γὰρ δήπου ὄχλον γ’ ἂν δύναιτο τοσοῦτον ἐν

ὀλίγῳ χρόνῳ διδάξαι οὕτω μεγάλα πράγματα. — {ΓΟΡ.} Οὐ

δῆτα.

     {ΣΩ.} Φέρε δή, ἴδωμεν τί ποτε καὶ λέγομεν περὶ τῆς

455bῥητορικῆς· ἐγὼ μὲν γάρ τοι οὐδ’ αὐτός πω δύναμαι κατα-

νοῆσαι ὅτι λέγω. ὅταν περὶ ἰατρῶν αἱρέσεως ᾖ τῇ πόλει

σύλλογος ἢ περὶ ναυπηγῶν ἢ περὶ ἄλλου τινὸς δημιουργικοῦ

ἔθνους, ἄλλο τι ἢ τότε ὁ ῥητορικὸς οὐ συμβουλεύσει; δῆλον

(5)γὰρ ὅτι ἐν ἑκάστῃ αἱρέσει τὸν τεχνικώτατον δεῖ αἱρεῖσθαι.

οὐδ’ ὅταν τειχῶν περὶ οἰκοδομήσεως ἢ λιμένων κατασκευῆς

ἢ νεωρίων, ἀλλ’ οἱ ἀρχιτέκτονες· οὐδ’ αὖ ὅταν στρατηγῶν

αἱρέσεως πέρι ἢ τάξεώς τινος πρὸς πολεμίους ἢ χωρίων

455cκαταλήψεως συμβουλὴ ᾖ, ἀλλ’ οἱ στρατηγικοὶ τότε συμ-

βουλεύσουσιν, οἱ ῥητορικοὶ δὲ οὔ· ἢ πῶς λέγεις, ὦ Γοργία,

τὰ τοιαῦτα; ἐπειδὴ γὰρ αὐτός τε φῂς ῥήτωρ εἶναι καὶ ἄλλους

ποιεῖν ῥητορικούς, εὖ ἔχει τὰ τῆς σῆς τέχνης παρὰ σοῦ

(5)πυνθάνεσθαι. καὶ ἐμὲ νῦν νόμισον καὶ τὸ σὸν σπεύδειν·

ἴσως γὰρ καὶ τυγχάνει τις τῶν ἔνδον ὄντων μαθητής σου

βουλόμενος γενέσθαι, ὡς ἐγώ τινας σχεδὸν καὶ συχνοὺς

αἰσθάνομαι, οἳ ἴσως αἰσχύνοιντ’ ἄν σε ἀνερέσθαι. ὑπ’

455dἐμοῦ οὖν ἀνερωτώμενος νόμισον καὶ ὑπ’ ἐκείνων ἀνερωτᾶσθαι·

"Τί ἡμῖν, ὦ Γοργία, ἔσται, ἐάν σοι συνῶμεν; περὶ τίνων τῇ

πόλει συμβουλεύειν οἷοί τε ἐσόμεθα; πότερον περὶ δικαίου

μόνον καὶ ἀδίκου ἢ καὶ περὶ ὧν νυνδὴ Σωκράτης ἔλεγεν;"

(5)πειρῶ οὖν αὐτοῖς ἀποκρίνεσθαι.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλ’ ἐγώ σοι πειράσομαι, ὦ Σώκρατες, σαφῶς

ἀποκαλύψαι τὴν τῆς ῥητορικῆς δύναμιν ἅπασαν· αὐτὸς γὰρ

καλῶς ὑφηγήσω. οἶσθα γὰρ δήπου ὅτι τὰ νεώρια ταῦτα

455eκαὶ τὰ τείχη τὰ Ἀθηναίων καὶ ἡ τῶν λιμένων κατασκευὴ

ἐκ τῆς Θεμιστοκλέους συμβουλῆς γέγονεν, τὰ δ’ ἐκ τῆς

Περικλέους ἀλλ’ οὐκ ἐκ τῶν δημιουργῶν.

     {ΣΩ.} Λέγεται ταῦτα, ὦ Γοργία, περὶ Θεμιστοκλέους·

(5)Περικλέους δὲ καὶ αὐτὸς ἤκουον ὅτε συνεβούλευεν ἡμῖν περὶ

τοῦ διὰ μέσου τείχους.

456a     {ΓΟΡ.} Καὶ ὅταν γέ τις αἵρεσις ᾖ ὧν νυνδὴ σὺ ἔλεγες, ὦ

Σώκρατες, ὁρᾷς ὅτι οἱ ῥήτορές εἰσιν οἱ συμβουλεύοντες καὶ

οἱ νικῶντες τὰς γνώμας περὶ τούτων.

     {ΣΩ.} Ταῦτα καὶ θαυμάζων, ὦ Γοργία, πάλαι ἐρωτῶ τίς

(5)ποτε ἡ δύναμίς ἐστιν τῆς ῥητορικῆς. δαιμονία γάρ τις

ἔμοιγε καταφαίνεται τὸ μέγεθος οὕτω σκοποῦντι.

     {ΓΟΡ.} Εἰ πάντα γε εἰδείης, ὦ Σώκρατες, ὅτι ὡς ἔπος

εἰπεῖν ἁπάσας τὰς δυνάμεις συλλαβοῦσα ὑφ’ αὑτῇ ἔχει.

456bμέγα δέ σοι τεκμήριον ἐρῶ· πολλάκις γὰρ ἤδη ἔγωγε μετὰ

τοῦ ἀδελφοῦ καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἰατρῶν εἰσελθὼν παρά

τινα τῶν καμνόντων οὐχὶ ἐθέλοντα ἢ φάρμακον πιεῖν ἢ

τεμεῖν ἢ καῦσαι παρασχεῖν τῷ ἰατρῷ, οὐ δυναμένου τοῦ

(5)ἰατροῦ πεῖσαι, ἐγὼ ἔπεισα, οὐκ ἄλλῃ τέχνῃ ἢ τῇ ῥητορικῇ.

φημὶ δὲ καὶ εἰς πόλιν ὅπῃ βούλει ἐλθόντα ῥητορικὸν ἄνδρα

καὶ ἰατρόν, εἰ δέοι λόγῳ διαγωνίζεσθαι ἐν ἐκκλησίᾳ ἢ ἐν

ἄλλῳ τινὶ συλλόγῳ ὁπότερον δεῖ αἱρεθῆναι ἰατρόν, οὐδαμοῦ

456cἂν φανῆναι τὸν ἰατρόν, ἀλλ’ αἱρεθῆναι ἂν τὸν εἰπεῖν δυνα-

τόν, εἰ βούλοιτο. καὶ εἰ πρὸς ἄλλον γε δημιουργὸν ὁν-

τιναοῦν ἀγωνίζοιτο, πείσειεν ἂν αὑτὸν ἑλέσθαι ὁ ῥητορικὸς

μᾶλλον ἢ ἄλλος ὁστισοῦν· οὐ γὰρ ἔστιν περὶ ὅτου οὐκ ἂν

(5)πιθανώτερον εἴποι ὁ ῥητορικὸς ἢ ἄλλος ὁστισοῦν τῶν δη-

μιουργῶν ἐν πλήθει. ἡ μὲν οὖν δύναμις τοσαύτη ἐστὶν

καὶ τοιαύτη τῆς τέχνης· δεῖ μέντοι, ὦ Σώκρατες, τῇ

ῥητορικῇ χρῆσθαι ὥσπερ τῇ ἄλλῃ πάσῃ ἀγωνίᾳ. καὶ γὰρ

456dτῇ ἄλλῃ ἀγωνίᾳ οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ πρὸς ἅπαντας χρῆσθαι

ἀνθρώπους, ὅτι ἔμαθεν πυκτεύειν τε καὶ παγκρατιάζειν καὶ

ἐν ὅπλοις μάχεσθαι, ὥστε κρείττων εἶναι καὶ φίλων καὶ

ἐχθρῶν, οὐ τούτου ἕνεκα τοὺς φίλους δεῖ τύπτειν οὐδὲ

(5)κεντεῖν τε καὶ ἀποκτεινύναι. οὐδέ γε μὰ Δία ἐάν τις εἰς

παλαίστραν φοιτήσας εὖ ἔχων τὸ σῶμα καὶ πυκτικὸς γενό-

μενος, ἔπειτα τὸν πατέρα τύπτῃ καὶ τὴν μητέρα ἢ ἄλλον

τινὰ τῶν οἰκείων ἢ τῶν φίλων, οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ τοὺς

456eπαιδοτρίβας καὶ τοὺς ἐν τοῖς ὅπλοις διδάσκοντας μάχεσθαι

μισεῖν τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ

παρέδοσαν ἐπὶ τῷ δικαίως χρῆσθαι τούτοις πρὸς τοὺς πολε-

μίους καὶ τοὺς ἀδικοῦντας, ἀμυνομένους, μὴ ὑπάρχοντας·

457aοἱ δὲ μεταστρέψαντες χρῶνται τῇ ἰσχύϊ καὶ τῇ τέχνῃ οὐκ

ὀρθῶς. οὔκουν οἱ διδάξαντες πονηροί, οὐδὲ ἡ τέχνη οὔτε

αἰτία οὔτε πονηρὰ τούτου ἕνεκά ἐστιν, ἀλλ’ οἱ μὴ χρώμενοι

οἶμαι ὀρθῶς. ὁ αὐτὸς δὴ λόγος καὶ περὶ τῆς ῥητορικῆς.

(5)δυνατὸς μὲν γὰρ πρὸς ἅπαντάς ἐστιν ὁ ῥήτωρ καὶ περὶ

παντὸς λέγειν, ὥστε πιθανώτερος εἶναι ἐν τοῖς πλήθεσιν

457bἔμβραχυ περὶ ὅτου ἂν βούληται· ἀλλ’ οὐδέν τι μᾶλλον

τούτου ἕνεκα δεῖ οὔτε τοὺς ἰατροὺς τὴν δόξαν ἀφαιρεῖσθαι_

ὅτι δύναιτο ἂν τοῦτο ποιῆσαι_οὔτε τοὺς ἄλλους δημιουρ-

γούς, ἀλλὰ δικαίως καὶ τῇ ῥητορικῇ χρῆσθαι, ὥσπερ καὶ τῇ

(5)ἀγωνίᾳ. ἐὰν δὲ οἶμαι ῥητορικὸς γενόμενός τις κᾆτα ταύτῃ

τῇ δυνάμει καὶ τῇ τέχνῃ ἀδικῇ, οὐ τὸν διδάξαντα δεῖ μισεῖν

τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων. ἐκεῖνος μὲν γὰρ ἐπὶ

457cδικαίου χρείᾳ παρέδωκεν, ὁ δ’ ἐναντίως χρῆται. τὸν οὖν

οὐκ ὀρθῶς χρώμενον μισεῖν δίκαιον καὶ ἐκβάλλειν καὶ

ἀποκτεινύναι ἀλλ’ οὐ τὸν διδάξαντα.

     {ΣΩ.} Οἶμαι, ὦ Γοργία, καὶ σὲ ἔμπειρον εἶναι πολλῶν

(5)λόγων καὶ καθεωρακέναι ἐν αὐτοῖς τὸ τοιόνδε, ὅτι οὐ ῥᾳδίως

δύνανται περὶ ὧν ἂν ἐπιχειρήσωσιν διαλέγεσθαι διορισά-

μενοι πρὸς ἀλλήλους καὶ μαθόντες καὶ διδάξαντες ἑαυτούς,

457dοὕτω διαλύεσθαι τὰς συνουσίας, ἀλλ’ ἐὰν περί του ἀμφι-

σβητήσωσιν καὶ μὴ φῇ ὁ ἕτερος τὸν ἕτερον ὀρθῶς λέγειν ἢ

μὴ σαφῶς, χαλεπαίνουσί τε καὶ κατὰ φθόνον οἴονται τὸν

ἑαυτῶν λέγειν, φιλονικοῦντας ἀλλ’ οὐ ζητοῦντας τὸ προκεί-

(5)μενον ἐν τῷ λόγῳ· καὶ ἔνιοί γε τελευτῶντες αἴσχιστα

ἀπαλλάττονται, λοιδορηθέντες τε καὶ εἰπόντες καὶ ἀκού-

σαντες περὶ σφῶν αὐτῶν τοιαῦτα οἷα καὶ τοὺς παρόντας

ἄχθεσθαι ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν, ὅτι τοιούτων ἀνθρώπων ἠξίωσαν

457eἀκροαταὶ γενέσθαι. τοῦ δὴ ἕνεκα λέγω ταῦτα; ὅτι νῦν

ἐμοὶ δοκεῖς σὺ οὐ πάνυ ἀκόλουθα λέγειν οὐδὲ σύμφωνα οἷς

τὸ πρῶτον ἔλεγες περὶ τῆς ῥητορικῆς· φοβοῦμαι οὖν διε-

λέγχειν σε, μή με ὑπολάβῃς οὐ πρὸς τὸ πρᾶγμα φιλονι-

(5)κοῦντα λέγειν τοῦ καταφανὲς γενέσθαι, ἀλλὰ πρὸς σέ.

458aἐγὼ οὖν, εἰ μὲν καὶ σὺ εἶ τῶν ἀνθρώπων ὧνπερ καὶ ἐγώ,

ἡδέως ἄν σε διερωτῴην· εἰ δὲ μή, ἐῴην ἄν. ἐγὼ δὲ τίνων

εἰμί; τῶν ἡδέως μὲν ἂν ἐλεγχθέντων εἴ τι μὴ ἀληθὲς

λέγω, ἡδέως δ’ ἂν ἐλεγξάντων εἴ τίς τι μὴ ἀληθὲς λέγοι,

(5)οὐκ ἀηδέστερον μεντἂν ἐλεγχθέντων ἢ ἐλεγξάντων· μεῖζον

γὰρ αὐτὸ ἀγαθὸν ἡγοῦμαι, ὅσῳπερ μεῖζον ἀγαθόν ἐστιν

αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι κακοῦ τοῦ μεγίστου ἢ ἄλλον ἀπαλλάξαι.

οὐδὲν γὰρ οἶμαι τοσοῦτον κακὸν εἶναι ἀνθρώπῳ, ὅσον δόξα

458bψευδὴς περὶ ὧν τυγχάνει νῦν ἡμῖν ὁ λόγος ὤν. εἰ μὲν οὖν

καὶ σὺ φῂς τοιοῦτος εἶναι, διαλεγώμεθα· εἰ δὲ καὶ δοκεῖ

χρῆναι ἐᾶν, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ διαλύωμεν τὸν λόγον.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλὰ φημὶ μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατες, καὶ αὐτὸς τοιοῦ-

(5)τος εἶναι οἷον σὺ ὑφηγῇ· ἴσως μέντοι χρῆν ἐννοεῖν καὶ τὸ

τῶν παρόντων. πάλαι γάρ τοι, πρὶν καὶ ὑμᾶς ἐλθεῖν, ἐγὼ

τοῖς παροῦσι πολλὰ ἐπεδειξάμην, καὶ νῦν ἴσως πόρρω ἀπο-

458cτενοῦμεν, ἢν διαλεγώμεθα. σκοπεῖν οὖν χρὴ καὶ τὸ τούτων,

μή τινας αὐτῶν κατέχομεν βουλομένους τι καὶ ἄλλο πράττειν.

     {ΧΑΙ.} Τοῦ μὲν θορύβου, ὦ Γοργία τε καὶ Σώκρατες,

αὐτοὶ ἀκούετε τούτων τῶν ἀνδρῶν βουλομένων ἀκούειν ἐάν

(5)τι λέγητε· ἐμοὶ δ’ οὖν καὶ αὐτῷ μὴ γένοιτο τοσαύτη ἀσχολία,

ὥστε τοιούτων λόγων καὶ οὕτω λεγομένων ἀφεμένῳ προὐρ-

γιαίτερόν τι γενέσθαι ἄλλο πράττειν.

458d     {ΚΑΛ.} Νὴ τοὺς θεούς, ὦ Χαιρεφῶν, καὶ μὲν δὴ καὶ αὐτὸς

πολλοῖς ἤδη λόγοις παραγενόμενος οὐκ οἶδ’ εἰ πώποτε ἥσθην

οὕτως ὥσπερ νυνί· ὥστ’ ἔμοιγε, κἂν τὴν ἡμέραν ὅλην

ἐθέλητε διαλέγεσθαι, χαριεῖσθε.

(5)     {ΣΩ.} Ἀλλὰ μήν, ὦ Καλλίκλεις, τό γ’ ἐμὸν οὐδὲν κωλύει,

εἴπερ ἐθέλει Γοργίας.

     {ΓΟΡ.} Αἰσχρὸν δὴ τὸ λοιπόν, ὦ Σώκρατες, γίγνεται ἐμέ

γε μὴ ἐθέλειν, αὐτὸν ἐπαγγειλάμενον ἐρωτᾶν ὅτι τις βού-

458eλεται. ἀλλ’ εἰ δοκεῖ τουτοισί, διαλέγου τε καὶ ἐρώτα ὅτι

βούλει.

     {ΣΩ.} Ἄκουε δή, ὦ Γοργία, ἃ θαυμάζω ἐν τοῖς λεγομένοις

ὑπὸ σοῦ· ἴσως γάρ τοι σοῦ ὀρθῶς λέγοντος ἐγὼ οὐκ ὀρθῶς

(5)ὑπολαμβάνω. ῥητορικὸν φῂς ποιεῖν οἷός τ’ εἶναι, ἐάν τις

βούληται παρὰ σοῦ μανθάνειν; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

περὶ πάντων ὥστ’ ἐν ὄχλῳ πιθανὸν εἶναι, οὐ διδάσκοντα ἀλλὰ

459aπείθοντα; — {ΓΟΡ.} Πάνυ μὲν οὖν. — {ΣΩ.} Ἔλεγές τοι νυνδὴ

ὅτι καὶ περὶ τοῦ ὑγιεινοῦ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτερος ἔσται ὁ

ῥήτωρ. — {ΓΟΡ.} Καὶ γὰρ ἔλεγον, ἔν γε ὄχλῳ. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

τὸ ἐν ὄχλῳ τοῦτό ἐστιν, ἐν τοῖς μὴ εἰδόσιν; οὐ γὰρ δήπου

(5)ἔν γε τοῖς εἰδόσι τοῦ ἰατροῦ πιθανώτερος ἔσται. — {ΓΟΡ.}

Ἀληθῆ λέγεις. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτερος

ἔσται, τοῦ εἰδότος πιθανώτερος γίγνεται; — {ΓΟΡ.} Πάνυ

459bγε. — {ΣΩ.} Οὐκ ἰατρός γε ὤν· ἦ γάρ; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ὁ

δὲ μὴ ἰατρός γε δήπου ἀνεπιστήμων ὧν ὁ ἰατρὸς ἐπιστή-

μων. — {ΓΟΡ.} Δῆλον ὅτι. — {ΣΩ.} Ὁ οὐκ εἰδὼς ἄρα τοῦ εἰδότος

ἐν οὐκ εἰδόσι πιθανώτερος ἔσται, ὅταν ὁ ῥήτωρ τοῦ ἰατροῦ

(5)πιθανώτερος ᾖ. τοῦτο συμβαίνει ἢ ἄλλο τι; — {ΓΟΡ.} Τοῦτο

ἐνταῦθά γε συμβαίνει. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ περὶ τὰς ἄλλας

ἁπάσας τέχνας ὡσαύτως ἔχει ὁ ῥήτωρ καὶ ἡ ῥητορική· αὐτὰ

μὲν τὰ πράγματα οὐδὲν δεῖ αὐτὴν εἰδέναι ὅπως ἔχει, μηχανὴν

459cδέ τινα πειθοῦς ηὑρηκέναι ὥστε φαίνεσθαι τοῖς οὐκ εἰδόσι

μᾶλλον εἰδέναι τῶν εἰδότων.

     {ΓΟΡ.} Οὐκοῦν πολλὴ ῥᾳστώνη, ὦ Σώκρατες, γίγνεται,

μὴ μαθόντα τὰς ἄλλας τέχνας ἀλλὰ μίαν ταύτην, μηδὲν

(5)ἐλαττοῦσθαι τῶν δημιουργῶν;

     {ΣΩ.} Εἰ μὲν ἐλαττοῦται ἢ μὴ ἐλαττοῦται ὁ ῥήτωρ τῶν

ἄλλων διὰ τὸ οὕτως ἔχειν, αὐτίκα ἐπισκεψόμεθα, ἐάν τι

ἡμῖν πρὸς λόγου ᾖ· νῦν δὲ τόδε πρότερον σκεψώμεθα, ἆρα

459dτυγχάνει περὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον καὶ τὸ αἰσχρὸν καὶ

τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν οὕτως ἔχων ὁ ῥητορικὸς

ὡς περὶ τὸ ὑγιεινὸν καὶ περὶ τὰ ἄλλα ὧν αἱ ἄλλαι τέχναι,

αὐτὰ μὲν οὐκ εἰδώς, τί ἀγαθὸν ἢ τί κακόν ἐστιν ἢ τί καλὸν

(5)ἢ τί αἰσχρὸν ἢ δίκαιον ἢ ἄδικον, πειθὼ δὲ περὶ αὐτῶν με-

μηχανημένος ὥστε δοκεῖν εἰδέναι οὐκ εἰδὼς ἐν οὐκ εἰδόσιν

459eμᾶλλον τοῦ εἰδότος; ἢ ἀνάγκη εἰδέναι, καὶ δεῖ προεπιστά-

μενον ταῦτα ἀφικέσθαι παρὰ σὲ τὸν μέλλοντα μαθήσεσθαι

τὴν ῥητορικήν; εἰ δὲ μή, σὺ ὁ τῆς ῥητορικῆς διδάσκαλος τού-

των μὲν οὐδὲν διδάξεις τὸν ἀφικνούμενον_οὐ γὰρ σὸν ἔργον

(5)_ποιήσεις δ’ ἐν τοῖς πολλοῖς δοκεῖν εἰδέναι αὐτὸν τὰ τοιαῦτα

οὐκ εἰδότα καὶ δοκεῖν ἀγαθὸν εἶναι οὐκ ὄντα; ἢ τὸ παράπαν

οὐχ οἷός τε ἔσῃ αὐτὸν διδάξαι τὴν ῥητορικήν, ἐὰν μὴ προειδῇ

περὶ τούτων τὴν ἀλήθειαν; ἢ πῶς τὰ τοιαῦτα ἔχει, ὦ Γοργία;

460aκαὶ πρὸς Διός, ὥσπερ ἄρτι εἶπες, ἀποκαλύψας τῆς ῥητορικῆς

εἰπὲ τίς ποθ’ ἡ δύναμίς ἐστιν.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλ’ ἐγὼ μὲν οἶμαι, ὦ Σώκρατες, ἐὰν τύχῃ μὴ

εἰδώς, καὶ ταῦτα παρ’ ἐμοῦ μαθήσεται.

(5)     {ΣΩ.} Ἔχε δή· καλῶς γὰρ λέγεις. ἐάνπερ ῥητορικὸν

σύ τινα ποιήσῃς, ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι τὰ δίκαια καὶ τὰ

ἄδικα ἤτοι πρότερόν γε ἢ ὕστερον μαθόντα παρὰ σοῦ. —

{460bΓΟΡ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Τί οὖν; ὁ τὰ τεκτονικὰ μεμαθηκὼς

τεκτονικός, ἢ οὔ; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ὁ τὰ μουσικὰ

μουσικός; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Καὶ ὁ τὰ ἰατρικὰ ἰατρικός;

καὶ τἆλλα οὕτω κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, ὁ μεμαθηκὼς ἕκαστα

(5)τοιοῦτός ἐστιν οἷον ἡ ἐπιστήμη ἕκαστον ἀπεργάζεται; —

{ΓΟΡ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ

ὁ τὰ δίκαια μεμαθηκὼς δίκαιος; — {ΓΟΡ.} Πάντως δήπου. —

{ΣΩ.} Ὁ δὲ δίκαιος δίκαιά που πράττει. — {ΓΟΡ.} Ναί. —

{460cΣΩ.} Οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι, τὸν δὲ

δίκαιον βούλεσθαι δίκαια πράττειν; — {ΓΟΡ.} Φαίνεταί γε. —

{ΣΩ.} Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιος ἀδικεῖν. —

{ΓΟΡ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Τὸν δὲ ῥητορικὸν ἀνάγκη ἐκ τοῦ λόγου

(5)δίκαιον εἶναι. — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται

ὁ ῥητορικὸς ἀδικεῖν. — {ΓΟΡ.} Οὐ φαίνεταί γε.

     {ΣΩ.} Μέμνησαι οὖν λέγων ὀλίγῳ πρότερον ὅτι οὐ δεῖ τοῖς

460dπαιδοτρίβαις ἐγκαλεῖν οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων, ἐὰν ὁ

πύκτης τῇ πυκτικῇ χρῆταί τε καὶ ἀδίκως χρῆται καὶ ἀδικῇ,

ὡσαύτως δὲ οὕτως καὶ ἐὰν ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ ἀδίκως

χρῆται, μὴ τῷ διδάξαντι ἐγκαλεῖν μηδ’ ἐξελαύνειν ἐκ τῆς

(5)πόλεως, ἀλλὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ οὐκ ὀρθῶς χρωμένῳ τῇ

ῥητορικῇ; ἐρρήθη ταῦτα ἢ οὔ; — {ΓΟΡ.} Ἐρρήθη. — {ΣΩ.} Νῦν

460eδέ γε ὁ αὐτὸς οὗτος φαίνεται, ὁ ῥητορικός, οὐκ ἄν ποτε

ἀδικήσας. ἢ οὔ; — {ΓΟΡ.} Φαίνεται. — {ΣΩ.} Καὶ ἐν τοῖς πρώ-

τοις γε, ὦ Γοργία, λόγοις ἐλέγετο ὅτι ἡ ῥητορικὴ περὶ λόγους

εἴη οὐ τοὺς τοῦ ἀρτίου καὶ περιττοῦ, ἀλλὰ τοὺς τοῦ δικαίου

(5)καὶ ἀδίκου· ἦ γάρ; — {ΓΟΡ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἐγὼ τοίνυν σου τότε

ταῦτα λέγοντος ὑπέλαβον ὡς οὐδέποτ’ ἂν εἴη ἡ ῥητορικὴ

ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ’ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνης τοὺς λόγους

ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγες ὅτι ὁ ῥήτωρ

461aτῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκως χρῷτο, οὕτω θαυμάσας καὶ ἡγησά-

μενος οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνους εἶπον τοὺς λόγους,

ὅτι εἰ μὲν κέρδος ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ,

ἄξιον εἴη διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. ὕστερον δὲ

(5)ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷς δὴ καὶ αὐτὸς ὅτι αὖ ὁμολογεῖται

τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκως χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ

καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν. ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν

461bκύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγης συνουσίας ἐστὶν ὥστε ἱκανῶς

διασκέψασθαι.

     {ΠΩΛ.} Τί δέ, ὦ Σώκρατες; οὕτω καὶ σὺ περὶ τῆς

ῥητορικῆς δοξάζεις ὥσπερ νῦν λέγεις; ἢ οἴει_ὅτι Γοργίας

(5)ᾐσχύνθη σοι μὴ προσομολογῆσαι τὸν ῥητορικὸν ἄνδρα μὴ

οὐχὶ καὶ τὰ δίκαια εἰδέναι καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἀγαθά, καὶ

ἐὰν μὴ ἔλθῃ ταῦτα εἰδὼς παρ’ αὐτόν, αὐτὸς διδάξειν, ἔπειτα

ἐκ ταύτης ἴσως τῆς ὁμολογίας ἐναντίον τι συνέβη ἐν τοῖς

461cλόγοις_τοῦτο [ὃ] δὴ ἀγαπᾷς, αὐτὸς ἀγαγὼν ἐπὶ τοιαῦτα

ἐρωτήματα_ἐπεὶ τίνα οἴει ἀπαρνήσεσθαι μὴ οὐχὶ καὶ αὐτὸν

ἐπίστασθαι τὰ δίκαια καὶ ἄλλους διδάξειν; _ἀλλ’ εἰς τὰ

τοιαῦτα ἄγειν πολλὴ ἀγροικία ἐστὶν τοὺς λόγους.

(5)     {ΣΩ.} Ὦ κάλλιστε Πῶλε, ἀλλά τοι ἐξεπίτηδες κτώμεθα

ἑταίρους καὶ ὑεῖς, ἵνα ἐπειδὰν αὐτοὶ πρεσβύτεροι γενόμενοι

σφαλλώμεθα, παρόντες ὑμεῖς οἱ νεώτεροι ἐπανορθῶτε ἡμῶν

τὸν βίον καὶ ἐν ἔργοις καὶ ἐν λόγοις. καὶ νῦν εἴ τι ἐγὼ καὶ

461dΓοργίας ἐν τοῖς λόγοις σφαλλόμεθα, σὺ παρὼν ἐπανόρθου_

δίκαιος δ’ εἶ_καὶ ἐγὼ ἐθέλω τῶν ὡμολογημένων εἴ τί σοι

δοκεῖ μὴ καλῶς ὡμολογῆσθαι, ἀναθέσθαι ὅτι ἂν σὺ βούλῃ,

ἐάν μοι ἓν μόνον φυλάττῃς.

(5)     {ΠΩΛ.} Τί τοῦτο λέγεις;

     {ΣΩ.} Τὴν μακρολογίαν, ὦ Πῶλε, ἢν καθέρξῃς, ᾗ τὸ πρῶτον

ἐπεχείρησας χρῆσθαι.

     {ΠΩΛ.} Τί δέ; οὐκ ἐξέσται μοι λέγειν ὁπόσα ἂν βού-

λωμαι;

461e     {ΣΩ.} Δεινὰ μεντἂν πάθοις, ὦ βέλτιστε, εἰ Ἀθήναζε

ἀφικόμενος, οὗ τῆς Ἑλλάδος πλείστη ἐστὶν ἐξουσία τοῦ

λέγειν, ἔπειτα σὺ ἐνταῦθα τούτου μόνος ἀτυχήσαις. ἀλλὰ

ἀντίθες τοι· σοῦ μακρὰ λέγοντος καὶ μὴ ἐθέλοντος τὸ ἐρωτώ-

(5)μενον ἀποκρίνεσθαι, οὐ δεινὰ ἂν αὖ ἐγὼ πάθοιμι, εἰ μὴ ἐξέσται

462aμοι ἀπιέναι καὶ μὴ ἀκούειν σου; ἀλλ’ εἴ τι κήδῃ τοῦ λόγου

τοῦ εἰρημένου καὶ ἐπανορθώσασθαι αὐτὸν βούλει, ὥσπερ

νυνδὴ ἔλεγον, ἀναθέμενος ὅτι σοι δοκεῖ, ἐν τῷ μέρει ἐρωτῶν

τε καὶ ἐρωτώμενος, ὥσπερ ἐγώ τε καὶ Γοργίας, ἔλεγχέ τε

(5)καὶ ἐλέγχου. φῂς γὰρ δήπου καὶ σὺ ἐπίστασθαι ἅπερ

Γοργίας· ἢ οὔ;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ σὺ κελεύεις σαυτὸν ἐρωτᾶν ἑκάστοτε ὅτι

ἄν τις βούληται, ὡς ἐπιστάμενος ἀποκρίνεσθαι;

(10)     {ΠΩΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

462b     {ΣΩ.} Καὶ νῦν δὴ τούτων ὁπότερον βούλει ποίει, ἐρώτα ἢ

ἀποκρίνου.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ ποιήσω ταῦτα. καί μοι ἀπόκριναι, ὦ Σώ-

κρατες· ἐπειδὴ Γοργίας ἀπορεῖν σοι δοκεῖ περὶ τῆς ῥητορικῆς,

(5)σὺ αὐτὴν τίνα φῂς εἶναι;

     {ΣΩ.} Ἆρα ἐρωτᾷς ἥντινα τέχνην φημὶ εἶναι;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Οὐδεμία ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ὥς γε πρὸς σὲ

τἀληθῆ εἰρῆσθαι.

(10)     {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ τί σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι;

     {ΣΩ.} Πρᾶγμα ὃ φῂς σὺ ποιῆσαι τέχνην ἐν τῷ συγγράμματι

462cὃ ἐγὼ ἔναγχος ἀνέγνων.

     {ΠΩΛ.} Τί τοῦτο λέγεις;

     {ΣΩ.} Ἐμπειρίαν ἔγωγέ τινα.

     {ΠΩΛ.} Ἐμπειρία ἄρα σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι;

(5)     {ΣΩ.} Ἔμοιγε, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεις.

     {ΠΩΛ.} Τίνος ἐμπειρία;

     {ΣΩ.} Χάριτός τινος καὶ ἡδονῆς ἀπεργασίας.

     {ΠΩΛ.} Οὐκοῦν καλόν σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι, χαρί-

ζεσθαι οἷόν τε εἶναι ἀνθρώποις;

(10)     {ΣΩ.} Τί δέ, ὦ Πῶλε; ἤδη πέπυσαι παρ’ ἐμοῦ ὅτι φημὶ

462dαὐτὴν εἶναι, ὥστε τὸ μετὰ τοῦτο ἐρωτᾷς εἰ οὐ καλή μοι

δοκεῖ εἶναι;

     {ΠΩΛ.} Οὐ γὰρ πέπυσμαι ὅτι ἐμπειρίαν τινὰ αὐτὴν φῂς

εἶναι;

(5)     {ΣΩ.} Βούλει οὖν, ἐπειδὴ τιμᾷς τὸ χαρίζεσθαι, σμικρόν τί

μοι χαρίσασθαι;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Ἐροῦ νῦν με, ὀψοποιία ἥτις μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι.

     {ΠΩΛ.} Ἐρωτῶ δή, τίς τέχνη ὀψοποιία; — {ΣΩ.} Οὐδεμία,

(10)ὦ Πῶλε. — {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ τί; φάθι. — {ΣΩ.} Φημὶ δή, ἐμπειρία

τις. — {ΠΩΛ.} Τίς; φάθι. — {ΣΩ.} Φημὶ δή, χάριτος καὶ ἡδονῆς

462eἀπεργασίας, ὦ Πῶλε.

     {ΠΩΛ.} Ταὐτὸν ἄρ’ ἐστὶν ὀψοποιία καὶ ῥητορική;

     {ΣΩ.} Οὐδαμῶς γε, ἀλλὰ τῆς αὐτῆς μὲν ἐπιτηδεύσεως

μόριον.

(5)     {ΠΩΛ.} Τίνος λέγεις ταύτης;

     {ΣΩ.} Μὴ ἀγροικότερον ᾖ τὸ ἀληθὲς εἰπεῖν· ὀκνῶ γὰρ

Γοργίου ἕνεκα λέγειν, μὴ οἴηταί με διακωμῳδεῖν τὸ ἑαυτοῦ

ἐπιτήδευμα. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν τοῦτό ἐστιν ἡ ῥητορικὴ ἣν Γοργίας

463aἐπιτηδεύει, οὐκ οἶδα_καὶ γὰρ ἄρτι ἐκ τοῦ λόγου οὐδὲν ἡμῖν

καταφανὲς ἐγένετο τί ποτε οὗτος ἡγεῖται_ὃ δ’ ἐγὼ καλῶ

τὴν ῥητορικήν, πράγματός τινός ἐστι μόριον οὐδενὸς τῶν

καλῶν.

(5)     {ΓΟΡ.} Τίνος, ὦ Σώκρατες; εἰπέ· μηδὲν ἐμὲ αἰσχυνθῇς.

     {ΣΩ.} Δοκεῖ τοίνυν μοι, ὦ Γοργία, εἶναί τι ἐπιτήδευμα

τεχνικὸν μὲν οὔ, ψυχῆς δὲ στοχαστικῆς καὶ ἀνδρείας καὶ

φύσει δεινῆς προσομιλεῖν τοῖς ἀνθρώποις· καλῶ δὲ αὐτοῦ

463bἐγὼ τὸ κεφάλαιον κολακείαν. ταύτης μοι δοκεῖ τῆς ἐπι-

τηδεύσεως πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα μόρια εἶναι, ἓν δὲ καὶ ἡ

ὀψοποιική· ὃ δοκεῖ μὲν εἶναι τέχνη, ὡς δὲ ὁ ἐμὸς λόγος, οὐκ

ἔστιν τέχνη ἀλλ’ ἐμπειρία καὶ τριβή. ταύτης μόριον καὶ

(5)τὴν ῥητορικὴν ἐγὼ καλῶ καὶ τήν γε κομμωτικὴν καὶ τὴν

σοφιστικήν, τέτταρα ταῦτα μόρια ἐπὶ τέτταρσιν πράγμασιν.

εἰ οὖν βούλεται Πῶλος πυνθάνεσθαι, πυνθανέσθω· οὐ γάρ

463cπω πέπυσται ὁποῖόν φημι ἐγὼ τῆς κολακείας μόριον εἶναι

τὴν ῥητορικήν, ἀλλ’ αὐτὸν λέληθα οὔπω ἀποκεκριμένος, ὁ δὲ

ἐπανερωτᾷ εἰ οὐ καλὸν ἡγοῦμαι εἶναι. ἐγὼ δὲ αὐτῷ οὐκ

ἀποκρινοῦμαι πρότερον εἴτε καλὸν εἴτε αἰσχρὸν ἡγοῦμαι

(5)εἶναι τὴν ῥητορικὴν πρὶν ἂν πρῶτον ἀποκρίνωμαι ὅτι ἐστίν.

οὐ γὰρ δίκαιον, ὦ Πῶλε· ἀλλ’ εἴπερ βούλει πυθέσθαι, ἐρώτα

ὁποῖον μόριον τῆς κολακείας φημὶ εἶναι τὴν ῥητορικήν.

     {ΠΩΛ.} Ἐρωτῶ δή, καὶ ἀπόκριναι ὁποῖον μόριον.

463d     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν ἂν μάθοις ἀποκριναμένου; ἔστιν γὰρ ἡ

ῥητορικὴ κατὰ τὸν ἐμὸν λόγον πολιτικῆς μορίου εἴδωλον.

     {ΠΩΛ.} Τί οὖν; καλὸν ἢ αἰσχρὸν λέγεις αὐτὴν εἶναι;

     {ΣΩ.} Αἰσχρὸν ἔγωγε_τὰ γὰρ κακὰ αἰσχρὰ καλῶ_ἐπειδὴ

(5)δεῖ σοι ἀποκρίνασθαι ὡς ἤδη εἰδότι ἃ ἐγὼ λέγω.

     {ΓΟΡ.} Μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατες, ἀλλ’ ἐγὼ οὐδὲ αὐτὸς

συνίημι ὅτι λέγεις.

463e     {ΣΩ.} Εἰκότως γε, ὦ Γοργία· οὐδὲν γάρ πω σαφὲς λέγω,

Πῶλος δὲ ὅδε νέος ἐστὶ καὶ ὀξύς.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλὰ τοῦτον μὲν ἔα, ἐμοὶ δ’ εἰπὲ πῶς λέγεις

πολιτικῆς μορίου εἴδωλον εἶναι τὴν ῥητορικήν.

(5)     {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἐγὼ πειράσομαι φράσαι ὅ γέ μοι φαίνεται

εἶναι ἡ ῥητορική· εἰ δὲ μὴ τυγχάνει ὂν τοῦτο, Πῶλος ὅδε

464aἐλέγξει. σῶμά που καλεῖς τι καὶ ψυχήν; — {ΓΟΡ.} Πῶς γὰρ οὔ;

— {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τούτων οἴει τινὰ εἶναι ἑκατέρου εὐεξίαν; —

{ΓΟΡ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Τί δέ; δοκοῦσαν μὲν εὐεξίαν, οὖσαν

δ’ οὔ; οἷον τοιόνδε λέγω· πολλοὶ δοκοῦσιν εὖ ἔχειν τὰ

(5)σώματα, οὓς οὐκ ἂν ῥᾳδίως αἴσθοιτό τις ὅτι οὐκ εὖ ἔχουσιν,

ἀλλ’ ἢ ἰατρός τε καὶ τῶν γυμναστικῶν τις. — {ΓΟΡ.} Ἀληθῆ

λέγεις. — {ΣΩ.} Τὸ τοιοῦτον λέγω καὶ ἐν σώματι εἶναι καὶ ἐν

ψυχῇ, ὃ ποιεῖ μὲν δοκεῖν εὖ ἔχειν τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν,

464bἔχει δὲ οὐδὲν μᾶλλον. — {ΓΟΡ.} Ἔστι ταῦτα.

     {ΣΩ.} Φέρε δή σοι, ἐὰν δύνωμαι, σαφέστερον ἐπιδείξω ὃ

λέγω. δυοῖν ὄντοιν τοῖν πραγμάτοιν δύο λέγω τέχνας· τὴν

μὲν ἐπὶ τῇ ψυχῇ πολιτικὴν καλῶ, τὴν δὲ ἐπὶ σώματι μίαν

(5)μὲν οὕτως ὀνομάσαι οὐκ ἔχω σοι, μιᾶς δὲ οὔσης τῆς τοῦ

σώματος θεραπείας δύο μόρια λέγω, τὴν μὲν γυμναστικήν,

τὴν δὲ ἰατρικήν· τῆς δὲ πολιτικῆς ἀντὶ μὲν τῆς γυμναστικῆς

τὴν νομοθετικήν, ἀντίστροφον δὲ τῇ ἰατρικῇ τὴν δικαιοσύνην.

464cἐπικοινωνοῦσι μὲν δὴ ἀλλήλαις, ἅτε περὶ τὸ αὐτὸ οὖσαι,

ἑκάτεραι τούτων, ἥ τε ἰατρικὴ τῇ γυμναστικῇ καὶ ἡ δικαιοσύνη

τῇ νομοθετικῇ· ὅμως δὲ διαφέρουσίν τι ἀλλήλων. τεττάρων

δὴ τούτων οὐσῶν, καὶ ἀεὶ πρὸς τὸ βέλτιστον θεραπευουσῶν

(5)τῶν μὲν τὸ σῶμα, τῶν δὲ τὴν ψυχήν, ἡ κολακευτικὴ αἰσθομένη

_οὐ γνοῦσα λέγω ἀλλὰ στοχασαμένη_τέτραχα ἑαυτὴν δια-

νείμασα, ὑποδῦσα ὑπὸ ἕκαστον τῶν μορίων, προσποιεῖται

464dεἶναι τοῦτο ὅπερ ὑπέδυ, καὶ τοῦ μὲν βελτίστου οὐδὲν φροντίζει,

τῷ δὲ ἀεὶ ἡδίστῳ θηρεύεται τὴν ἄνοιαν καὶ ἐξαπατᾷ, ὥστε

δοκεῖ πλείστου ἀξία εἶναι. ὑπὸ μὲν οὖν τὴν ἰατρικὴν ἡ

ὀψοποιικὴ ὑποδέδυκεν, καὶ προσποιεῖται τὰ βέλτιστα σιτία

(5)τῷ σώματι εἰδέναι, ὥστ’ εἰ δέοι ἐν παισὶ διαγωνίζεσθαι

ὀψοποιόν τε καὶ ἰατρόν, ἢ ἐν ἀνδράσιν οὕτως ἀνοήτοις ὥσπερ

οἱ παῖδες, πότερος ἐπαΐει περὶ τῶν χρηστῶν σιτίων καὶ

464eπονηρῶν, ὁ ἰατρὸς ἢ ὁ ὀψοποιός, λιμῷ ἂν ἀποθανεῖν τὸν

ἰατρόν. κολακείαν μὲν οὖν αὐτὸ καλῶ, καὶ αἰσχρόν φημι

465aεἶναι τὸ τοιοῦτον, ὦ Πῶλε_τοῦτο γὰρ πρὸς σὲ λέγω_ὅτι

τοῦ ἡδέος στοχάζεται ἄνευ τοῦ βελτίστου· τέχνην δὲ αὐτὴν

οὔ φημι εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρίαν, ὅτι οὐκ ἔχει λόγον οὐδένα

ᾧ προσφέρει ἃ προσφέρει ὁποῖ’ ἄττα τὴν φύσιν ἐστίν, ὥστε

(5)τὴν αἰτίαν ἑκάστου μὴ ἔχειν εἰπεῖν. ἐγὼ δὲ τέχνην οὐ

καλῶ ὃ ἂν ᾖ ἄλογον πρᾶγμα· τούτων δὲ πέρι εἰ ἀμφισβητεῖς,

ἐθέλω ὑποσχεῖν λόγον.

465b     Τῇ μὲν οὖν ἰατρικῇ, ὥσπερ λέγω, ἡ ὀψοποιικὴ κολακεία

ὑπόκειται· τῇ δὲ γυμναστικῇ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον τοῦτον

ἡ κομμωτική, κακοῦργός τε καὶ ἀπατηλὴ καὶ ἀγεννὴς καὶ

ἀνελεύθερος, σχήμασιν καὶ χρώμασιν καὶ λειότητι καὶ ἐσθῆσιν

(5)ἀπατῶσα, ὥστε ποιεῖν ἀλλότριον κάλλος ἐφελκομένους τοῦ

οἰκείου τοῦ διὰ τῆς γυμναστικῆς ἀμελεῖν. ἵν’ οὖν μὴ

μακρολογῶ, ἐθέλω σοι εἰπεῖν ὥσπερ οἱ γεωμέτραι_ἤδη γὰρ

465cἂν ἴσως ἀκολουθήσαις_ὅτι ὃ κομμωτικὴ πρὸς γυμναστικήν,

τοῦτο σοφιστικὴ πρὸς νομοθετικήν, καὶ ὅτι ὃ ὀψοποιικὴ πρὸς

ἰατρικήν, τοῦτο ῥητορικὴ πρὸς δικαιοσύνην. ὅπερ μέντοι

λέγω, διέστηκε μὲν οὕτω φύσει, ἅτε δ’ ἐγγὺς ὄντων φύρονται

(5)ἐν τῷ αὐτῷ καὶ περὶ ταὐτὰ σοφισταὶ καὶ ῥήτορες, καὶ οὐκ

ἔχουσιν ὅτι χρήσονται οὔτε αὐτοὶ ἑαυτοῖς οὔτε οἱ ἄλλοι

ἄνθρωποι τούτοις. καὶ γὰρ ἄν, εἰ μὴ ἡ ψυχὴ τῷ σώματι

465dἐπεστάτει, ἀλλ’ αὐτὸ αὑτῷ, καὶ μὴ ὑπὸ ταύτης κατεθεωρεῖτο

καὶ διεκρίνετο ἥ τε ὀψοποιικὴ καὶ ἡ ἰατρική, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ

σῶμα ἔκρινε σταθμώμενον ταῖς χάρισι ταῖς πρὸς αὑτό, τὸ τοῦ

Ἀναξαγόρου ἂν πολὺ ἦν, ὦ φίλε Πῶλε_σὺ γὰρ τούτων

(5)ἔμπειρος_ὁμοῦ ἂν πάντα χρήματα ἐφύρετο ἐν τῷ αὐτῷ,

ἀκρίτων ὄντων τῶν τε ἰατρικῶν καὶ ὑγιεινῶν καὶ ὀψοποιικῶν.

ὃ μὲν οὖν ἐγώ φημι τὴν ῥητορικὴν εἶναι, ἀκήκοας· ἀντί-

465eστροφον ὀψοποιίας ἐν ψυχῇ, ὡς ἐκεῖνο ἐν σώματι. ἴσως

μὲν οὖν ἄτοπον πεποίηκα, ὅτι σε οὐκ ἐῶν μακροὺς λόγους

λέγειν αὐτὸς συχνὸν λόγον ἀποτέτακα. ἄξιον μὲν οὖν

ἐμοὶ συγγνώμην ἔχειν ἐστίν· λέγοντος γάρ μου βραχέα οὐκ

(5)ἐμάνθανες, οὐδὲ χρῆσθαι τῇ ἀποκρίσει ἥν σοι ἀπεκρινάμην

οὐδὲν οἷός τ’ ἦσθα, ἀλλ’ ἐδέου διηγήσεως. ἐὰν μὲν οὖν καὶ

466aἐγὼ σοῦ ἀποκρινομένου μὴ ἔχω ὅτι χρήσωμαι, ἀπότεινε

καὶ σὺ λόγον, ἐὰν δὲ ἔχω, ἔα με χρῆσθαι· δίκαιον γάρ. καὶ

νῦν ταύτῃ τῇ ἀποκρίσει εἴ τι ἔχεις χρῆσθαι, χρῶ.

     {ΠΩΛ.} Τί οὖν φῄς; κολακεία δοκεῖ σοι εἶναι ἡ

(5)ῥητορική;

     {ΣΩ.} Κολακείας μὲν οὖν ἔγωγε εἶπον μόριον. ἀλλ’

οὐ μνημονεύεις τηλικοῦτος ὤν, ὦ Πῶλε; τί τάχα

δράσεις;

     {ΠΩΛ.} Ἆρ’ οὖν δοκοῦσί σοι ὡς κόλακες ἐν ταῖς πόλεσι

(10)φαῦλοι νομίζεσθαι οἱ ἀγαθοὶ ῥήτορες;

466b     {ΣΩ.} Ἐρώτημα τοῦτ’ ἐρωτᾷς ἢ λόγου τινὸς ἀρχὴν λέγεις;

     {ΠΩΛ.} Ἐρωτῶ ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Οὐδὲ νομίζεσθαι ἔμοιγε δοκοῦσιν.

     {ΠΩΛ.} Πῶς οὐ νομίζεσθαι; οὐ μέγιστον δύνανται ἐν ταῖς

(5)πόλεσιν;

     {ΣΩ.} Οὔκ, εἰ τὸ δύνασθαί γε λέγεις ἀγαθόν τι εἶναι τῷ

δυναμένῳ.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ μὴν λέγω γε.

     {ΣΩ.} Ἐλάχιστον τοίνυν μοι δοκοῦσι τῶν ἐν τῇ πόλει

(10)δύνασθαι οἱ ῥήτορες.

     {ΠΩΛ.} Τί δέ; οὐχ, ὥσπερ οἱ τύραννοι, ἀποκτεινύασίν τε

466cὃν ἂν βούλωνται, καὶ ἀφαιροῦνται χρήματα καὶ ἐκβάλλουσιν

ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ αὐτοῖς;

     {ΣΩ.} Νὴ τὸν κύνα, ἀμφιγνοῶ μέντοι, ὦ Πῶλε, ἐφ’ ἑκάστου

ὧν λέγεις πότερον αὐτὸς ταῦτα λέγεις καὶ γνώμην σαυτοῦ

(5)ἀποφαίνῃ, ἢ ἐμὲ ἐρωτᾷς.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ ἔγωγε σὲ ἐρωτῶ.

     {ΣΩ.} Εἶεν, ὦ φίλε· ἔπειτα δύο ἅμα με ἐρωτᾷς;

     {ΠΩΛ.} Πῶς δύο;

     {ΣΩ.} Οὐκ ἄρτι οὕτω πως ἔλεγες· "Ἦ οὐχὶ ἀποκτεινύασιν

466dοἱ ῥήτορες οὓς ἂν βούλωνται, ὥσπερ οἱ τύραννοι, καὶ χρήματα

ἀφαιροῦνται καὶ ἐξελαύνουσιν ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ

αὐτοῖς;"

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

(5)     {ΣΩ.} Λέγω τοίνυν σοι ὅτι δύο ταῦτ’ ἐστιν τὰ ἐρωτήματα,

καὶ ἀποκρινοῦμαί γέ σοι πρὸς ἀμφότερα. φημὶ γάρ, ὦ

Πῶλε, ἐγὼ καὶ τοὺς ῥήτορας καὶ τοὺς τυράννους δύνασθαι

μὲν ἐν ταῖς πόλεσιν σμικρότατον, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον· οὐδὲν

466eγὰρ ποιεῖν ὧν βούλονται ὡς ἔπος εἰπεῖν, ποιεῖν μέντοι ὅτι

ἂν αὐτοῖς δόξῃ βέλτιστον εἶναι.

     {ΠΩΛ.} Οὐκοῦν τοῦτο ἔστιν τὸ μέγα δύνασθαι;

     {ΣΩ.} Οὔχ, ὥς γέ φησιν Πῶλος.

(5)     {ΠΩΛ.} Ἐγὼ οὔ φημι; φημὶ μὲν οὖν ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Μὰ τὸν_οὐ σύ γε, ἐπεὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἔφης

ἀγαθὸν εἶναι τῷ δυναμένῳ.

     {ΠΩΛ.} Φημὶ γὰρ οὖν.

     {ΣΩ.} Ἀγαθὸν οὖν οἴει εἶναι, ἐάν τις ποιῇ ταῦτα ἃ ἂν

(10)δοκῇ αὐτῷ βέλτιστα εἶναι, νοῦν μὴ ἔχων; καὶ τοῦτο καλεῖς

σὺ μέγα δύνασθαι;

     {ΠΩΛ.} Οὐκ ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀποδείξεις τοὺς ῥήτορας νοῦν ἔχοντας καὶ

467aτέχνην τὴν ῥητορικὴν ἀλλὰ μὴ κολακείαν, ἐμὲ ἐξελέγξας; εἰ

δέ με ἐάσεις ἀνέλεγκτον, οἱ ῥήτορες οἱ ποιοῦντες ἐν ταῖς

πόλεσιν ἃ δοκεῖ αὐτοῖς καὶ οἱ τύραννοι οὐδὲν ἀγαθὸν τοῦτο

κεκτήσονται, ἡ δὲ δύναμίς ἐστιν, ὡς σὺ φῄς, ἀγαθόν, τὸ

(5)δὲ ποιεῖν ἄνευ νοῦ ἃ δοκεῖ καὶ σὺ ὁμολογεῖς κακὸν εἶναι·

ἢ οὔ;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Πῶς ἂν οὖν οἱ ῥήτορες μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι

ἐν ταῖς πόλεσιν, ἐὰν μὴ Σωκράτης ἐξελεγχθῇ ὑπὸ Πώλου ὅτι

(10)ποιοῦσιν ἃ βούλονται;

467b     {ΠΩΛ.} Οὗτος ἀνήρ_

     {ΣΩ.} Οὔ φημι ποιεῖν αὐτοὺς ἃ βούλονται· ἀλλά μ’ ἔλεγχε.

     {ΠΩΛ.} Οὐκ ἄρτι ὡμολόγεις ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτοῖς βέλτιστα

εἶναι, [τούτου πρόσθεν];

(5)     {ΣΩ.} Καὶ γὰρ νῦν ὁμολογῶ.

     {ΠΩΛ.} Οὐκ οὖν ποιοῦσιν ἃ βούλονται;

     {ΣΩ.} Οὔ φημι.

     {ΠΩΛ.} Ποιοῦντες ἃ δοκεῖ αὐτοῖς;

     {ΣΩ.} Φημί.

(10)     {ΠΩΛ.} Σχέτλιά γε λέγεις καὶ ὑπερφυῆ, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Μὴ κακηγόρει, ὦ λῷστε Πῶλε, ἵνα προσείπω σε

467cκατὰ σέ· ἀλλ’ εἰ μὲν ἔχεις ἐμὲ ἐρωτᾶν, ἐπίδειξον ὅτι

ψεύδομαι, εἰ δὲ μή, αὐτὸς ἀποκρίνου.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ ἐθέλω ἀποκρίνεσθαι, ἵνα καὶ εἰδῶ ὅτι

λέγεις.

(5)     {ΣΩ.} Πότερον οὖν σοι δοκοῦσιν οἱ ἄνθρωποι τοῦτο βού-

λεσθαι ὃ ἂν πράττωσιν ἑκάστοτε, ἢ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράτ-

τουσιν τοῦθ’ ὃ πράττουσιν; οἷον οἱ τὰ φάρμακα πίνοντες

παρὰ τῶν ἰατρῶν πότερόν σοι δοκοῦσιν τοῦτο βούλεσθαι

ὅπερ ποιοῦσιν, πίνειν τὸ φάρμακον καὶ ἀλγεῖν, ἢ ἐκεῖνο,

(10)τὸ ὑγιαίνειν, οὗ ἕνεκα πίνουσιν; — {ΠΩΛ.} Δῆλον ὅτι τὸ

467dὑγιαίνειν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ οἱ πλέοντές τε καὶ τὸν ἄλλον

χρηματισμὸν χρηματιζόμενοι οὐ τοῦτό ἐστιν ὃ βούλονται, ὃ

ποιοῦσιν ἑκάστοτε [τίς γὰρ βούλεται πλεῖν τε καὶ κινδυ-

νεύειν καὶ πράγματ’ ἔχειν;] ἀλλ’ ἐκεῖνο οἶμαι οὗ ἕνεκα

(5)πλέουσιν, πλουτεῖν· πλούτου γὰρ ἕνεκα πλέουσιν. — {ΠΩΛ.}

Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Ἄλλο τι οὖν οὕτω καὶ περὶ πάντων; ἐάν τίς

τι πράττῃ ἕνεκά του, οὐ τοῦτο βούλεται ὃ πράττει, ἀλλ’ ἐκεῖνο

467eοὗ ἕνεκα πράττει; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν ἔστιν τι τῶν

ὄντων ὃ οὐχὶ ἤτοι ἀγαθόν γ’ ἐστὶν ἢ κακὸν ἢ μεταξὺ τούτων,

οὔτε ἀγαθὸν οὔτε κακόν; — {ΠΩΛ.} Πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Σώ-

κρατες. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν λέγεις εἶναι ἀγαθὸν μὲν σοφίαν τε καὶ

(5)ὑγίειαν καὶ πλοῦτον καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα, κακὰ δὲ τἀναντία

τούτων; — {ΠΩΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε

κακὰ ἆρα τοιάδε λέγεις, ἃ ἐνίοτε μὲν μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ,

468aἐνίοτε δὲ τοῦ κακοῦ, ἐνίοτε δὲ οὐδετέρου, οἷον καθῆσθαι καὶ

βαδίζειν καὶ τρέχειν καὶ πλεῖν, καὶ οἷον αὖ λίθους καὶ ξύλα

καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα; οὐ ταῦτα λέγεις; ἢ ἄλλ’ ἄττα καλεῖς

τὰ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακά; — {ΠΩΛ.} Οὔκ, ἀλλὰ ταῦτα. —

{(5)ΣΩ.} Πότερον οὖν τὰ μεταξὺ ταῦτα ἕνεκα τῶν ἀγαθῶν πράτ-

τουσιν ὅταν πράττωσιν, ἢ τἀγαθὰ τῶν μεταξύ; — {ΠΩΛ.} Τὰ

468bμεταξὺ δήπου τῶν ἀγαθῶν. — {ΣΩ.} Τὸ ἀγαθὸν ἄρα διώκοντες

καὶ βαδίζομεν ὅταν βαδίζωμεν, οἰόμενοι βέλτιον εἶναι, καὶ

τὸ ἐναντίον ἕσταμεν ὅταν ἑστῶμεν, τοῦ αὐτοῦ ἕνεκα, τοῦ

ἀγαθοῦ· ἢ οὔ; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἀποκτείνυ-

(5)μεν, εἴ τιν’ ἀποκτείνυμεν, καὶ ἐκβάλλομεν καὶ ἀφαιρούμεθα

χρήματα, οἰόμενοι ἄμεινον εἶναι ἡμῖν ταῦτα ποιεῖν ἢ μή; —

{ΠΩΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Ἕνεκ’ ἄρα τοῦ ἀγαθοῦ ἅπαντα

ταῦτα ποιοῦσιν οἱ ποιοῦντες. — {ΠΩΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

ὡμολογήσαμεν, ἃ ἕνεκά του ποιοῦμεν, μὴ ἐκεῖνα βούλεσθαι,

468cἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα ταῦτα ποιοῦμεν; — {ΠΩΛ.} Μάλιστα.

— {ΣΩ.} Οὐκ ἄρα σφάττειν βουλόμεθα οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν

πόλεων οὐδὲ χρήματα ἀφαιρεῖσθαι ἁπλῶς οὕτως, ἀλλ’ ἐὰν

μὲν ὠφέλιμα ᾖ ταῦτα, βουλόμεθα πράττειν αὐτά, βλαβερὰ

(5)δὲ ὄντα οὐ βουλόμεθα. τὰ γὰρ ἀγαθὰ βουλόμεθα, ὡς φῂς

σύ, τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ οὐ βουλόμεθα, οὐδὲ τὰ

κακά. ἦ γάρ; ἀληθῆ σοι δοκῶ λέγειν, ὦ Πῶλε, ἢ οὔ; τί

οὐκ ἀποκρίνῃ; — {ΠΩΛ.} Ἀληθῆ.

468d     {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ ταῦτα ὁμολογοῦμεν, εἴ τις ἀποκτείνει

τινὰ ἢ ἐκβάλλει ἐκ πόλεως ἢ ἀφαιρεῖται χρήματα, εἴτε

τύραννος ὢν εἴτε ῥήτωρ, οἰόμενος ἄμεινον εἶναι αὐτῷ, τυγχά-

νει δὲ ὂν κάκιον, οὗτος δήπου ποιεῖ ἃ δοκεῖ αὐτῷ· ἦ γάρ; —

{(5)ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν καὶ ἃ βούλεται, εἴπερ τυγχάνει

ταῦτα κακὰ ὄντα; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; — {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ οὔ μοι

δοκεῖ ποιεῖν ἃ βούλεται. — {ΣΩ.} Ἔστιν οὖν ὅπως ὁ τοιοῦτος

468eμέγα δύναται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, εἴπερ ἐστὶ τὸ μέγα δύνα-

σθαι ἀγαθόν τι κατὰ τὴν σὴν ὁμολογίαν; — {ΠΩΛ.} Οὐκ

ἔστιν. — {ΣΩ.} Ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλεγον, λέγων ὅτι ἔστιν ἄν-

θρωπον ποιοῦντα ἐν πόλει ἃ δοκεῖ αὐτῷ μὴ μέγα δύνασθαι

(5)μηδὲ ποιεῖν ἃ βούλεται.

     {ΠΩΛ.} Ὡς δὴ σύ, ὦ Σώκρατες, οὐκ ἂν δέξαιο ἐξεῖναί

σοι ποιεῖν ὅτι δοκεῖ σοι ἐν τῇ πόλει μᾶλλον ἢ μή, οὐδὲ

ζηλοῖς ὅταν ἴδῃς τινὰ ἢ ἀποκτείναντα ὃν ἔδοξεν αὐτῷ ἢ

ἀφελόμενον χρήματα ἢ δήσαντα.

(10)     {ΣΩ.} Δικαίως λέγεις ἢ ἀδίκως;

469a     {ΠΩΛ.} Ὁπότερ’ ἂν ποιῇ, οὐκ ἀμφοτέρως ζηλωτόν ἐστιν;

     {ΣΩ.} Εὐφήμει, ὦ Πῶλε.

     {ΠΩΛ.} Τί δή;

     {ΣΩ.} Ὅτι οὐ χρὴ οὔτε τοὺς ἀζηλώτους ζηλοῦν οὔτε τοὺς

(5)ἀθλίους, ἀλλ’ ἐλεεῖν.

     {ΠΩΛ.} Τί δέ; οὕτω σοι δοκεῖ ἔχειν περὶ ὧν ἐγὼ λέγω

τῶν ἀνθρώπων;

     {ΣΩ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΠΩΛ.} Ὅστις οὖν ἀποκτείνυσιν ὃν ἂν δόξῃ αὐτῷ, δικαίως

(10)ἀποκτεινύς, ἄθλιος δοκεῖ σοι εἶναι καὶ ἐλεινός;

     {ΣΩ.} Οὐκ ἔμοιγε, οὐδὲ μέντοι ζηλωτός.

     {ΠΩΛ.} Οὐκ ἄρτι ἄθλιον ἔφησθα εἶναι;

469b     {ΣΩ.} Τὸν ἀδίκως γε, ὦ ἑταῖρε, ἀποκτείναντα, καὶ ἐλεινόν

γε πρός· τὸν δὲ δικαίως ἀζήλωτον.

     {ΠΩΛ.} Ἦ που ὅ γε ἀποθνῄσκων ἀδίκως ἐλεινός τε καὶ

ἄθλιός ἐστιν.

(5)     {ΣΩ.} Ἧττον ἢ ὁ ἀποκτεινύς, ὦ Πῶλε, καὶ ἧττον ἢ ὁ

δικαίως ἀποθνῄσκων.

     {ΠΩΛ.} Πῶς δῆτα, ὦ Σώκρατες;

     {ΣΩ.} Οὕτως, ὡς μέγιστον τῶν κακῶν τυγχάνει ὂν τὸ

ἀδικεῖν.

(10)     {ΠΩΛ.} Ἦ γὰρ τοῦτο μέγιστον; οὐ τὸ ἀδικεῖσθαι μεῖζον;

     {ΣΩ.} Ἥκιστά γε.

     {ΠΩΛ.} Σὺ ἄρα βούλοιο ἂν ἀδικεῖσθαι μᾶλλον ἢ ἀδικεῖν;

469c     {ΣΩ.} Βουλοίμην μὲν ἂν ἔγωγε οὐδέτερα· εἰ δ’ ἀναγκαῖον εἴη

ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἑλοίμην ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν.

     {ΠΩΛ.} Σὺ ἄρα τυραννεῖν οὐκ ἂν δέξαιο;

     {ΣΩ.} Οὔκ, εἰ τὸ τυραννεῖν γε λέγεις ὅπερ ἐγώ.

(5)     {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ ἔγωγε τοῦτο λέγω ὅπερ ἄρτι, ἐξεῖναι ἐν τῇ

πόλει, ὃ ἂν δοκῇ αὐτῷ, ποιεῖν τοῦτο, καὶ ἀποκτεινύντι καὶ

ἐκβάλλοντι καὶ πάντα πράττοντι κατὰ τὴν αὐτοῦ δόξαν.

     {ΣΩ.} Ὦ μακάριε, ἐμοῦ δὴ λέγοντος τῷ λόγῳ ἐπιλαβοῦ.

469dεἰ γὰρ ἐγὼ ἐν ἀγορᾷ πληθούσῃ λαβὼν ὑπὸ μάλης ἐγχει-

ρίδιον λέγοιμι πρὸς σὲ ὅτι "Ὦ Πῶλε, ἐμοὶ δύναμίς τις καὶ

τυραννὶς θαυμασία ἄρτι προσγέγονεν· ἐὰν γὰρ ἄρα ἐμοὶ

δόξῃ τινὰ τουτωνὶ τῶν ἀνθρώπων ὧν σὺ ὁρᾷς αὐτίκα μάλα

(5)δεῖν τεθνάναι, τεθνήξει οὗτος ὃν ἂν δόξῃ· κἄν τινα δόξῃ μοι

τῆς κεφαλῆς αὐτῶν καταγῆναι δεῖν, κατεαγὼς ἔσται αὐτίκα

μάλα, κἂν θοιμάτιον διεσχίσθαι, διεσχισμένον ἔσται_οὕτω

469eμέγα ἐγὼ δύναμαι ἐν τῇδε τῇ πόλει," εἰ οὖν ἀπιστοῦντί σοι

δείξαιμι τὸ ἐγχειρίδιον, ἴσως ἂν εἴποις ἰδὼν ὅτι "Ὦ Σώ-

κρατες, οὕτω μὲν πάντες ἂν μέγα δύναιντο, ἐπεὶ κἂν ἐμπρη-

σθείη οἰκία τούτῳ τῷ τρόπῳ ἥντινά σοι δοκοῖ, καὶ τά γε

(5)Ἀθηναίων νεώρια καὶ αἱ τριήρεις καὶ τὰ πλοῖα πάντα καὶ τὰ

δημόσια καὶ τὰ ἴδια·" ἀλλ’ οὐκ ἄρα τοῦτ’ ἔστιν τὸ μέγα

δύνασθαι, τὸ ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτῷ· ἢ δοκεῖ σοι;

     {ΠΩΛ.} Οὐ δῆτα οὕτω γε.

470a     {ΣΩ.} Ἔχεις οὖν εἰπεῖν δι’ ὅτι μέμφῃ τὴν τοιαύτην

δύναμιν;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Τί δή; λέγε.

(5)     {ΠΩΛ.} Ὅτι ἀναγκαῖον τὸν οὕτω πράττοντα ζημιοῦσθαί

ἐστιν.

     {ΣΩ.} Τὸ δὲ ζημιοῦσθαι οὐ κακόν;

     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν, ὦ θαυμάσιε, [τὸ μέγα δύνασθαι] πάλιν αὖ

(10)σοι φαίνεται, ἐὰν μὲν πράττοντι ἃ δοκεῖ ἕπηται τὸ ὠφελί-

μως πράττειν, ἀγαθόν τε εἶναι, καὶ τοῦτο, ὡς ἔοικεν, ἐστὶν

τὸ μέγα δύνασθαι· εἰ δὲ μή, κακὸν καὶ σμικρὸν δύνασθαι.

470bσκεψώμεθα δὲ καὶ τόδε· ἄλλο τι ὁμολογοῦμεν ἐνίοτε μὲν

ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν, ἀποκτεινύναι τε

καὶ ἐξελαύνειν ἀνθρώπους καὶ ἀφαιρεῖσθαι χρήματα, ἐνίοτε

δὲ οὔ;

(5)     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Τοῦτο μὲν δή, ὡς ἔοικε, καὶ παρὰ σοῦ καὶ παρ’

ἐμοῦ ὁμολογεῖται.

     {ΠΩΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Πότε οὖν σὺ φῂς ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν; εἰπὲ

(10)τίνα ὅρον ὁρίζῃ.

     {ΠΩΛ.} Σὺ μὲν οὖν, ὦ Σώκρατες, ἀπόκριναι [ταὐτὸ] τοῦτο.

470c     {ΣΩ.} Ἐγὼ μὲν τοίνυν φημί, ὦ Πῶλε, εἴ σοι παρ’ ἐμοῦ

ἥδιόν ἐστιν ἀκούειν, ὅταν μὲν δικαίως τις ταῦτα ποιῇ,

ἄμεινον εἶναι, ὅταν δὲ ἀδίκως, κάκιον.

     {ΠΩΛ.} Χαλεπόν γέ σε ἐλέγξαι, ὦ Σώκρατες· ἀλλ’ οὐχὶ

(5)κἂν παῖς σε ἐλέγξειεν ὅτι οὐκ ἀληθῆ λέγεις;

     {ΣΩ.} Πολλὴν ἄρα ἐγὼ τῷ παιδὶ χάριν ἕξω, ἴσην δὲ καὶ

σοί, ἐάν με ἐλέγξῃς καὶ ἀπαλλάξῃς φλυαρίας. ἀλλὰ μὴ

κάμῃς φίλον ἄνδρα εὐεργετῶν, ἀλλ’ ἔλεγχε.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ μήν, ὦ Σώκρατες, οὐδέν γέ σε δεῖ παλαιοῖς

470dπράγμασιν ἐλέγχειν· τὰ γὰρ ἐχθὲς καὶ πρώην γεγονότα ταῦτα

ἱκανά σε ἐξελέγξαι ἐστὶν καὶ ἀποδεῖξαι ὡς πολλοὶ ἀδικοῦντες

ἄνθρωποι εὐδαίμονές εἰσιν.

     {ΣΩ.} Τὰ ποῖα ταῦτα;

(5)     {ΠΩΛ.} Ἀρχέλαον δήπου τοῦτον τὸν Περδίκκου ὁρᾷς

ἄρχοντα Μακεδονίας;

     {ΣΩ.} Εἰ δὲ μή, ἀλλ’ ἀκούω γε.

     {ΠΩΛ.} Εὐδαίμων οὖν σοι δοκεῖ εἶναι ἢ ἄθλιος;

     {ΣΩ.} Οὐκ οἶδα, ὦ Πῶλε· οὐ γάρ πω συγγέγονα τῷ ἀνδρί.

470e     {ΠΩΛ.} Τί δέ; συγγενόμενος ἂν γνοίης, ἄλλως δὲ αὐτόθεν

οὐ γιγνώσκεις ὅτι εὐδαιμονεῖ;

     {ΣΩ.} Μὰ Δί’ οὐ δῆτα.

     {ΠΩΛ.} Δῆλον δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι οὐδὲ τὸν μέγαν βασιλέα

(5)γιγνώσκειν φήσεις εὐδαίμονα ὄντα.

     {ΣΩ.} Καὶ ἀληθῆ γε ἐρῶ· οὐ γὰρ οἶδα παιδείας ὅπως ἔχει

καὶ δικαιοσύνης.

     {ΠΩΛ.} Τί δέ; ἐν τούτῳ ἡ πᾶσα εὐδαιμονία ἐστίν;

     {ΣΩ.} Ὥς γε ἐγὼ λέγω, ὦ Πῶλε· τὸν μὲν γὰρ καλὸν καὶ

(10)ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί φημι, τὸν δὲ

ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον.

471a     {ΠΩΛ.} Ἄθλιος ἄρα οὗτός ἐστιν ὁ Ἀρχέλαος κατὰ τὸν

σὸν λόγον;

     {ΣΩ.} Εἴπερ γε, ὦ φίλε, ἄδικος.

     {ΠΩΛ.} Ἀλλὰ μὲν δὴ πῶς οὐκ ἄδικος; ᾧ γε προσῆκε μὲν

(5)τῆς ἀρχῆς οὐδὲν ἣν νῦν ἔχει, ὄντι ἐκ γυναικὸς ἣ ἦν δούλη

Ἀλκέτου τοῦ Περδίκκου ἀδελφοῦ, καὶ κατὰ μὲν τὸ δίκαιον

δοῦλος ἦν Ἀλκέτου, καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια ποιεῖν, ἐδού-

λευεν ἂν Ἀλκέτῃ καὶ ἦν εὐδαίμων κατὰ τὸν σὸν λόγον.

νῦν δὲ θαυμασίως ὡς ἄθλιος γέγονεν, ἐπεὶ τὰ μέγιστα ἠδί-

471bκηκεν· ὅς γε πρῶτον μὲν τοῦτον αὐτὸν τὸν δεσπότην καὶ

θεῖον μεταπεμψάμενος ὡς ἀποδώσων τὴν ἀρχὴν ἣν Περδίκκας

αὐτὸν ἀφείλετο, ξενίσας καὶ καταμεθύσας αὐτόν τε καὶ τὸν

ὑὸν αὐτοῦ Ἀλέξανδρον, ἀνεψιὸν αὑτοῦ, σχεδὸν ἡλικιώτην,

(5)ἐμβαλὼν εἰς ἅμαξαν, νύκτωρ ἐξαγαγὼν ἀπέσφαξέν τε καὶ

ἠφάνισεν ἀμφοτέρους. καὶ ταῦτα ἀδικήσας ἔλαθεν ἑαυτὸν

ἀθλιώτατος γενόμενος καὶ οὐ μετεμέλησεν αὐτῷ, ἀλλ’ ὀλίγον

471cὕστερον τὸν ἀδελφόν, τὸν γνήσιον τοῦ Περδίκκου ὑόν, παῖδα

ὡς ἑπτέτη, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγίγνετο κατὰ τὸ δίκαιον, οὐκ ἐβου-

λήθη εὐδαίμων γενέσθαι δικαίως ἐκθρέψας καὶ ἀποδοὺς τὴν

ἀρχὴν ἐκείνῳ, ἀλλ’ εἰς φρέαρ ἐμβαλὼν καὶ ἀποπνίξας πρὸς

(5)τὴν μητέρα αὐτοῦ Κλεοπάτραν χῆνα ἔφη διώκοντα ἐμπεσεῖν

καὶ ἀποθανεῖν. τοιγάρτοι νῦν, ἅτε μέγιστα ἠδικηκὼς τῶν

ἐν Μακεδονίᾳ, ἀθλιώτατός ἐστιν πάντων Μακεδόνων, ἀλλ’

οὐκ εὐδαιμονέστατος, καὶ ἴσως ἔστιν ὅστις Ἀθηναίων ἀπὸ σοῦ

471dἀρξάμενος δέξαιτ’ ἂν ἄλλος ὁστισοῦν Μακεδόνων γενέσθαι

μᾶλλον ἢ Ἀρχέλαος.

     {ΣΩ.} Καὶ κατ’ ἀρχὰς τῶν λόγων, ὦ Πῶλε, ἔγωγέ σε

ἐπῄνεσα ὅτι μοι δοκεῖς εὖ πρὸς τὴν ῥητορικὴν πεπαιδεῦσθαι,

(5)τοῦ δὲ διαλέγεσθαι ἠμεληκέναι· καὶ νῦν ἄλλο τι οὗτός ἐστιν

ὁ λόγος, ᾧ με καὶ ἂν παῖς ἐξελέγξειε, καὶ ἐγὼ ὑπὸ σοῦ νῦν,

ὡς σὺ οἴει, ἐξελήλεγμαι τούτῳ τῷ λόγῳ, φάσκων τὸν ἀδι-

κοῦντα οὐκ εὐδαίμονα εἶναι; πόθεν, ὠγαθέ; καὶ μὴν οὐδέν γέ

σοι τούτων ὁμολογῶ ὧν σὺ φῄς.

471e     {ΠΩΛ.} Οὐ γὰρ ἐθέλεις, ἐπεὶ δοκεῖ γέ σοι ὡς ἐγὼ λέγω.

     {ΣΩ.} Ὦ μακάριε, ῥητορικῶς γάρ με ἐπιχειρεῖς ἐλέγχειν,

ὥσπερ οἱ ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἡγούμενοι ἐλέγχειν. καὶ γὰρ

ἐκεῖ οἱ ἕτεροι τοὺς ἑτέρους δοκοῦσιν ἐλέγχειν, ἐπειδὰν τῶν

(5)λόγων ὧν ἂν λέγωσι μάρτυρας πολλοὺς παρέχωνται καὶ

εὐδοκίμους, ὁ δὲ τἀναντία λέγων ἕνα τινὰ παρέχηται ἢ

μηδένα. οὗτος δὲ ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστιν πρὸς τὴν

472aἀλήθειαν· ἐνίοτε γὰρ ἂν καὶ καταψευδομαρτυρηθείη τις ὑπὸ

πολλῶν καὶ δοκούντων εἶναί τι. καὶ νῦν περὶ ὧν σὺ λέγεις

ὀλίγου σοι πάντες συμφήσουσιν ταὐτὰ Ἀθηναῖοι καὶ οἱ ξένοι,

ἐὰν βούλῃ κατ’ ἐμοῦ μάρτυρας παρασχέσθαι ὡς οὐκ ἀληθῆ

(5)λέγω· μαρτυρήσουσί σοι, ἐὰν μὲν βούλῃ, Νικίας ὁ Νικη-

ράτου καὶ οἱ ἀδελφοὶ μετ’ αὐτοῦ, ὧν οἱ τρίποδες οἱ ἐφεξῆς

ἑστῶτές εἰσιν ἐν τῷ Διονυσίῳ, ἐὰν δὲ βούλῃ, Ἀριστοκράτης

472bὁ Σκελλίου, οὗ αὖ ἐστιν ἐν Πυθίου τοῦτο τὸ καλὸν ἀνάθημα,

ἐὰν δὲ βούλῃ, ἡ Περικλέους ὅλη οἰκία ἢ ἄλλη συγγένεια

ἥντινα ἂν βούλῃ τῶν ἐνθάδε ἐκλέξασθαι. ἀλλ’ ἐγώ σοι εἷς

ὢν οὐχ ὁμολογῶ· οὐ γάρ με σὺ ἀναγκάζεις, ἀλλὰ ψευδο-

(5)μάρτυρας πολλοὺς κατ’ ἐμοῦ παρασχόμενος ἐπιχειρεῖς ἐκβάλ-

λειν με ἐκ τῆς οὐσίας καὶ τοῦ ἀληθοῦς. ἐγὼ δὲ ἂν μὴ σὲ

αὐτὸν ἕνα ὄντα μάρτυρα παράσχωμαι ὁμολογοῦντα περὶ ὧν

λέγω, οὐδὲν οἶμαι ἄξιον λόγου μοι πεπεράνθαι περὶ ὧν ἂν

472cἡμῖν ὁ λόγος ᾖ· οἶμαι δὲ οὐδὲ σοί, ἐὰν μὴ ἐγώ σοι μαρτυρῶ εἷς

ὢν μόνος, τοὺς δ’ ἄλλους πάντας τούτους χαίρειν ἐᾷς. ἔστιν

μὲν οὖν οὗτός τις τρόπος ἐλέγχου, ὡς σύ τε οἴει καὶ ἄλλοι

πολλοί· ἔστιν δὲ καὶ ἄλλος, ὃν ἐγὼ αὖ οἶμαι. παραβα-

(5)λόντες οὖν παρ’ ἀλλήλους σκεψώμεθα εἴ τι διοίσουσιν ἀλλή-

λων. καὶ γὰρ καὶ τυγχάνει περὶ ὧν ἀμφισβητοῦμεν οὐ πάνυ

σμικρὰ ὄντα, ἀλλὰ σχεδόν τι ταῦτα περὶ ὧν εἰδέναι τε

κάλλιστον μὴ εἰδέναι τε αἴσχιστον· τὸ γὰρ κεφάλαιον αὐτῶν

ἐστιν ἢ γιγνώσκειν ἢ ἀγνοεῖν ὅστις τε εὐδαίμων ἐστὶν καὶ

472dὅστις μή. αὐτίκα πρῶτον, περὶ οὗ νῦν ὁ λόγος ἐστίν, σὺ

ἡγῇ οἷόν τε εἶναι μακάριον ἄνδρα ἀδικοῦντά τε καὶ ἄδικον

ὄντα, εἴπερ Ἀρχέλαον ἄδικον μὲν ἡγῇ εἶναι, εὐδαίμονα δέ.

ἄλλο τι ὡς οὕτω σου νομίζοντος διανοώμεθα;

(5)     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Ἐγὼ δέ φημι ἀδύνατον. ἓν μὲν τουτὶ ἀμφισβη-

τοῦμεν. εἶεν· ἀδικῶν δὲ δὴ εὐδαίμων ἔσται ἆρ’, ἂν τυγχάνῃ

δίκης τε καὶ τιμωρίας;

     {ΠΩΛ.} Ἥκιστά γε, ἐπεὶ οὕτω γ’ ἂν ἀθλιώτατος εἴη.

472e     {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἐὰν ἄρα μὴ τυγχάνῃ δίκης ὁ ἀδικῶν, κατὰ τὸν

σὸν λόγον εὐδαίμων ἔσται;

     {ΠΩΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Κατὰ δέ γε τὴν ἐμὴν δόξαν, ὦ Πῶλε, ὁ ἀδικῶν τε

(5)καὶ ὁ ἄδικος πάντως μὲν ἄθλιος, ἀθλιώτερος μέντοι ἐὰν μὴ

διδῷ δίκην μηδὲ τυγχάνῃ τιμωρίας ἀδικῶν, ἧττον δὲ ἄθλιος

ἐὰν διδῷ δίκην καὶ τυγχάνῃ δίκης ὑπὸ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων.

473a     {ΠΩΛ.} Ἄτοπά γε, ὦ Σώκρατες, ἐπιχειρεῖς λέγειν.

     {ΣΩ.} Πειράσομαι δέ γε καὶ σὲ ποιῆσαι, ὦ ἑταῖρε, ταὐτὰ

ἐμοὶ λέγειν· φίλον γάρ σε ἡγοῦμαι. νῦν μὲν οὖν ἃ διαφε-

ρόμεθα ταῦτ’ ἐστιν· σκόπει δὲ καὶ σύ. εἶπον ἐγώ που ἐν

(5)τοῖς ἔμπροσθεν τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι.

     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Σὺ δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι.

     {ΠΩΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Καὶ τοὺς ἀδικοῦντας ἀθλίους ἔφην εἶναι ἐγώ, καὶ

(10)ἐξηλέγχθην ὑπὸ σοῦ.

     {ΠΩΛ.} Ναὶ μὰ Δία.

473b     {ΣΩ.} Ὡς σύ γε οἴει, ὦ Πῶλε.

     {ΠΩΛ.} Ἀληθῆ γε οἰόμενος.

     {ΣΩ.} Ἴσως. σὺ δέ γε εὐδαίμονας αὖ τοὺς ἀδικοῦντας, ἐὰν

μὴ διδῶσι δίκην.

(5)     {ΠΩΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΣΩ.} Ἐγὼ δέ γε αὐτοὺς ἀθλιωτάτους φημί, τοὺς δὲ

διδόντας δίκην ἧττον. βούλει καὶ τοῦτο ἐλέγχειν;

     {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ ἔτι τοῦτ’ ἐκείνου χαλεπώτερόν ἐστιν, ὦ

Σώκρατες, ἐξελέγξαι.

(10)     {ΣΩ.} Οὐ δῆτα, ὦ Πῶλε, ἀλλ’ ἀδύνατον· τὸ γὰρ ἀληθὲς

οὐδέποτε ἐλέγχεται.

     {ΠΩΛ.} Πῶς λέγεις; ἐὰν ἀδικῶν ἄνθρωπος ληφθῇ τυραν-

473cνίδι ἐπιβουλεύων, καὶ ληφθεὶς στρεβλῶται καὶ ἐκτέμνηται

καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκκάηται, καὶ ἄλλας πολλὰς καὶ μεγάλας

καὶ παντοδαπὰς λώβας αὐτός τε λωβηθεὶς καὶ τοὺς αὑτοῦ

ἐπιδὼν παῖδάς τε καὶ γυναῖκα τὸ ἔσχατον ἀνασταυρωθῇ ἢ

(5)καταπιττωθῇ, οὗτος εὐδαιμονέστερος ἔσται ἢ ἐὰν διαφυγὼν

τύραννος καταστῇ καὶ ἄρχων ἐν τῇ πόλει διαβιῷ ποιῶν ὅτι

ἂν βούληται, ζηλωτὸς ὢν καὶ εὐδαιμονιζόμενος ὑπὸ τῶν

473dπολιτῶν καὶ τῶν ἄλλων ξένων; ταῦτα λέγεις ἀδύνατον εἶναι

ἐξελέγχειν;

     {ΣΩ.} Μορμολύττῃ αὖ, ὦ γενναῖε Πῶλε, καὶ οὐκ ἐλέγχεις·

ἄρτι δὲ ἐμαρτύρου. ὅμως δὲ ὑπόμνησόν με σμικρόν. ἐὰν

(5)ἀδίκως ἐπιβουλεύων τυραννίδι, εἶπες;

     {ΠΩΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Εὐδαιμονέστερος μὲν τοίνυν οὐδέποτε ἔσται οὐδέ-

τερος αὐτῶν, οὔτε ὁ κατειργασμένος τὴν τυραννίδα ἀδίκως

οὔτε ὁ διδοὺς δίκην_δυοῖν γὰρ ἀθλίοιν εὐδαιμονέστερος μὲν

473eοὐκ ἂν εἴη_ἀθλιώτερος μέντοι ὁ διαφεύγων καὶ τυραννεύσας.

τί τοῦτο, ὦ Πῶλε; γελᾷς; ἄλλο αὖ τοῦτο εἶδος ἐλέγχου

ἐστίν, ἐπειδάν τίς τι εἴπῃ, καταγελᾶν, ἐλέγχειν δὲ μή;

     {ΠΩΛ.} Οὐκ οἴει ἐξεληλέγχθαι, ὦ Σώκρατες, ὅταν τοιαῦτα

(5)λέγῃς ἃ οὐδεὶς ἂν φήσειεν ἀνθρώπων; ἐπεὶ ἐροῦ τινα τουτωνί.

     {ΣΩ.} Ὦ Πῶλε, οὐκ εἰμὶ τῶν πολιτικῶν, καὶ πέρυσι βου-

λεύειν λαχών, ἐπειδὴ ἡ φυλὴ ἐπρυτάνευε καὶ ἔδει με ἐπι-

474aψηφίζειν, γέλωτα παρεῖχον καὶ οὐκ ἠπιστάμην ἐπιψηφίζειν.

μὴ οὖν μηδὲ νῦν με κέλευε ἐπιψηφίζειν τοὺς παρόντας, ἀλλ’

εἰ μὴ ἔχεις τούτων βελτίω ἔλεγχον, ὅπερ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον,

ἐμοὶ ἐν τῷ μέρει παράδος, καὶ πείρασαι τοῦ ἐλέγχου οἷον ἐγὼ

(5)οἶμαι δεῖν εἶναι. ἐγὼ γὰρ ὧν ἂν λέγω ἕνα μὲν παρασχέσθαι

μάρτυρα ἐπίσταμαι, αὐτὸν πρὸς ὃν ἄν μοι ὁ λόγος ᾖ, τοὺς δὲ

πολλοὺς ἐῶ χαίρειν, καὶ ἕνα ἐπιψηφίζειν ἐπίσταμαι, τοῖς δὲ

474bπολλοῖς οὐδὲ διαλέγομαι. ὅρα οὖν εἰ ἐθελήσεις ἐν τῷ μέρει

διδόναι ἔλεγχον ἀποκρινόμενος τὰ ἐρωτώμενα. ἐγὼ γὰρ δὴ

οἶμαι καὶ ἐμὲ καὶ σὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους τὸ ἀδικεῖν

τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον ἡγεῖσθαι καὶ τὸ μὴ διδόναι δίκην τοῦ

(5)διδόναι.

     {ΠΩΛ.} Ἐγὼ δέ γε οὔτ’ ἐμὲ οὔτ’ ἄλλον ἀνθρώπων οὐδένα.

ἐπεὶ σὺ δέξαι’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν;

     {ΣΩ.} Καὶ σύ γ’ ἂν καὶ οἱ ἄλλοι πάντες.

     {ΠΩΛ.} Πολλοῦ γε δεῖ, ἀλλ’ οὔτ’ ἐγὼ οὔτε σὺ οὔτ’ ἄλλος

(10)οὐδείς.

474c     {ΣΩ.} Οὔκουν ἀποκρινῇ;

     {ΠΩΛ.} Πάνυ μὲν οὖν· καὶ γὰρ ἐπιθυμῶ εἰδέναι ὅτι ποτ’

ἐρεῖς.

     {ΣΩ.} Λέγε δή μοι, ἵν’ εἰδῇς, ὥσπερ ἂν εἰ ἐξ ἀρχῆς σε

(5)ἠρώτων· πότερον δοκεῖ σοι, ὦ Πῶλε, κάκιον εἶναι, τὸ

ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι; — {ΠΩΛ.} Τὸ ἀδικεῖσθαι ἔμοιγε. —

{ΣΩ.} Τί δὲ δή; αἴσχιον πότερον τὸ ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι;

ἀποκρίνου. — {ΠΩΛ.} Τὸ ἀδικεῖν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ κάκιον,

εἴπερ αἴσχιον. — {ΠΩΛ.} Ἥκιστά γε. — {ΣΩ.} Μανθάνω· οὐ

474dταὐτὸν ἡγῇ σύ, ὡς ἔοικας, καλόν τε καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν

καὶ αἰσχρόν. — {ΠΩΛ.} Οὐ δῆτα.

     {ΣΩ.} Τί δὲ τόδε; τὰ καλὰ πάντα, οἷον καὶ σώματα καὶ

χρώματα καὶ σχήματα καὶ φωνὰς καὶ ἐπιτηδεύματα, εἰς

(5)οὐδὲν ἀποβλέπων καλεῖς ἑκάστοτε καλά; οἷον πρῶτον τὰ

σώματα τὰ καλὰ οὐχὶ ἤτοι κατὰ τὴν χρείαν λέγεις καλὰ

εἶναι, πρὸς ὃ ἂν ἕκαστον χρήσιμον ᾖ, πρὸς τοῦτο, ἢ κατὰ

ἡδονήν τινα, ἐὰν ἐν τῷ θεωρεῖσθαι χαίρειν ποιῇ τοὺς θεω-

ροῦντας; ἔχεις τι ἐκτὸς τούτων λέγειν περὶ σώματος κάλ-

474eλους; — {ΠΩΛ.} Οὐκ ἔχω. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τἆλλα πάντα

οὕτω καὶ σχήματα καὶ χρώματα ἢ διὰ ἡδονήν τινα ἢ διὰ

ὠφελίαν ἢ δι’ ἀμφότερα καλὰ προσαγορεύεις; — {ΠΩΛ.}

Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Οὐ καὶ τὰς φωνὰς καὶ τὰ κατὰ τὴν μουσικὴν

(5)πάντα ὡσαύτως; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Καὶ μὴν τά γε κατὰ

τοὺς νόμους καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δήπου ἐκτὸς τούτων

ἐστίν, τὰ καλά, τοῦ ἢ ὠφέλιμα εἶναι ἢ ἡδέα ἢ ἀμφότερα. —

{475aΠΩΛ.} Οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τὸ τῶν μαθη-

μάτων κάλλος ὡσαύτως; — {ΠΩΛ.} Πάνυ γε· καὶ καλῶς γε

νῦν ὁρίζῃ, ὦ Σώκρατες, ἡδονῇ τε καὶ ἀγαθῷ ὁριζόμενος τὸ

καλόν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὸ αἰσχρὸν τῷ ἐναντίῳ, λύπῃ τε καὶ

(5)κακῷ; — {ΠΩΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Ὅταν ἄρα δυοῖν καλοῖν θά-

τερον κάλλιον ᾖ, ἢ τῷ ἑτέρῳ τούτοιν ἢ ἀμφοτέροις ὑπερ-

βάλλον κάλλιόν ἐστιν, ἤτοι ἡδονῇ ἢ ὠφελίᾳ ἢ ἀμφοτέροις.

— {ΠΩΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Καὶ ὅταν δὲ δὴ δυοῖν αἰσχροῖν τὸ

475bἕτερον αἴσχιον ᾖ, ἤτοι λύπῃ ἢ κακῷ ὑπερβάλλον αἴσχιον

ἔσται· ἢ οὐκ ἀνάγκη; — {ΠΩΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Φέρε δή, πῶς ἐλέγετο νυνδὴ περὶ τοῦ ἀδικεῖν καὶ

ἀδικεῖσθαι; οὐκ ἔλεγες τὸ μὲν ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι, τὸ

(5)δὲ ἀδικεῖν αἴσχιον; — {ΠΩΛ.} Ἔλεγον. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ

αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, ἤτοι λυπηρότερόν ἐστιν

καὶ λύπῃ ὑπερβάλλον αἴσχιον ἂν εἴη ἢ κακῷ ἢ ἀμφοτέροις;

οὐ καὶ τοῦτο ἀνάγκη; — {ΠΩΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Πρῶτον

475cμὲν δὴ σκεψώμεθα, ἆρα λύπῃ ὑπερβάλλει τὸ ἀδικεῖν τοῦ

ἀδικεῖσθαι, καὶ ἀλγοῦσι μᾶλλον οἱ ἀδικοῦντες ἢ οἱ ἀδικού-

μενοι; — {ΠΩΛ.} Οὐδαμῶς, ὦ Σώκρατες, τοῦτό γε. — {ΣΩ.} Οὐκ

ἄρα λύπῃ γε ὑπερέχει. — {ΠΩΛ.} Οὐ δῆτα. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἰ

(5)μὴ λύπῃ, ἀμφοτέροις μὲν οὐκ ἂν ἔτι ὑπερβάλλοι. — {ΠΩΛ.} Οὐ

φαίνεται. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν τῷ ἑτέρῳ λείπεται. — {ΠΩΛ.} Ναί.

— {ΣΩ.} Τῷ κακῷ. — {ΠΩΛ.} Ἔοικεν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν κακῷ ὑπερ-

βάλλον τὸ ἀδικεῖν κάκιον ἂν εἴη τοῦ ἀδικεῖσθαι. — {ΠΩΛ.}

Δῆλον δὴ ὅτι.

475d     {ΣΩ.} Ἄλλο τι οὖν ὑπὸ μὲν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων καὶ

ὑπὸ σοῦ ὡμολογεῖτο ἡμῖν ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ αἴσχιον

εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Νῦν

δέ γε κάκιον ἐφάνη. — {ΠΩΛ.} Ἔοικε. — {ΣΩ.} Δέξαιο ἂν οὖν

(5)σὺ μᾶλλον τὸ κάκιον καὶ τὸ αἴσχιον ἀντὶ τοῦ ἧττον; μὴ

ὄκνει ἀποκρίνασθαι, ὦ Πῶλε· οὐδὲν γὰρ βλαβήσῃ· ἀλλὰ

γενναίως τῷ λόγῳ ὥσπερ ἰατρῷ παρέχων ἀποκρίνου, καὶ ἢ

475eφάθι ἢ μὴ ἃ ἐρωτῶ. — {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ οὐκ ἂν δεξαίμην, ὦ Σώ-

κρατες. — {ΣΩ.} Ἄλλος δέ τις ἀνθρώπων; — {ΠΩΛ.} Οὔ μοι

δοκεῖ κατά γε τοῦτον τὸν λόγον. — {ΣΩ.} Ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ

ἔλεγον, ὅτι οὔτ’ ἂν ἐγὼ οὔτ’ ἂν σὺ οὔτ’ ἄλλος οὐδεὶς ἀνθρώ-

(5)πων δέξαιτ’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι· κάκιον γὰρ

τυγχάνει ὄν. — {ΠΩΛ.} Φαίνεται.

     {ΣΩ.} Ὁρᾷς οὖν, ὦ Πῶλε, ὁ ἔλεγχος παρὰ τὸν ἔλεγχον

παραβαλλόμενος ὅτι οὐδὲν ἔοικεν, ἀλλὰ σοὶ μὲν οἱ ἄλλοι

πάντες ὁμολογοῦσιν πλὴν ἐμοῦ, ἐμοὶ δὲ σὺ ἐξαρκεῖς εἷς ὢν

476aμόνος καὶ ὁμολογῶν καὶ μαρτυρῶν, καὶ ἐγὼ σὲ μόνον ἐπιψη-

φίζων τοὺς ἄλλους ἐῶ χαίρειν. καὶ τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτως

ἐχέτω· μετὰ τοῦτο δὲ περὶ οὗ τὸ δεύτερον ἠμφεσβητήσαμεν

σκεψώμεθα, τὸ ἀδικοῦντα διδόναι δίκην ἆρα μέγιστον τῶν

(5)κακῶν ἐστιν, ὡς σὺ ᾤου, ἢ μεῖζον τὸ μὴ διδόναι, ὡς αὖ

ἐγὼ ᾤμην.

     Σκοπώμεθα δὲ τῇδε· τὸ διδόναι δίκην καὶ τὸ κολάζεσθαι

δικαίως ἀδικοῦντα ἆρα τὸ αὐτὸ καλεῖς; — {ΠΩΛ.} Ἔγωγε. —

{476bΣΩ.} Ἔχεις οὖν λέγειν ὡς οὐχὶ τά γε δίκαια πάντα καλά

ἐστιν, καθ’ ὅσον δίκαια; καὶ διασκεψάμενος εἰπέ. — {ΠΩΛ.}

Ἀλλά μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. — {ΣΩ.} Σκόπει δὴ καὶ τόδε·

ἆρα εἴ τίς τι ποιεῖ, ἀνάγκη τι εἶναι καὶ πάσχον ὑπὸ τούτου

(5)τοῦ ποιοῦντος; — {ΠΩΛ.} Ἔμοιγε δοκεῖ. — {ΣΩ.} Ἆρα τοῦτο

πάσχον ὃ τὸ ποιοῦν ποιεῖ, καὶ τοιοῦτον οἷον ποιεῖ τὸ ποιοῦν;

λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· εἴ τις τύπτει, ἀνάγκη τι τύπτεσθαι; —

{ΠΩΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Καὶ εἰ σφόδρα τύπτει ἢ ταχὺ ὁ

476cτύπτων, οὕτω καὶ τὸ τυπτόμενον τύπτεσθαι; — {ΠΩΛ.} Ναί. —

{ΣΩ.} Τοιοῦτον ἄρα πάθος τῷ τυπτομένῳ ἐστὶν οἷον ἂν τὸ

τύπτον ποιῇ; — {ΠΩΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ εἰ κάει

τις, ἀνάγκη τι κάεσθαι; — {ΠΩΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Καὶ εἰ

(5)σφόδρα γε κάει ἢ ἀλγεινῶς, οὕτω κάεσθαι τὸ καόμενον ὡς

ἂν τὸ κᾶον κάῃ; — {ΠΩΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ εἰ

τέμνει τι, ὁ αὐτὸς λόγος; τέμνεται γάρ τι. — {ΠΩΛ.} Ναί.

— {ΣΩ.} Καὶ εἰ μέγα γε ἢ βαθὺ τὸ τμῆμα ἢ ἀλγεινόν, τοιοῦ-

476dτον τμῆμα τέμνεται τὸ τεμνόμενον οἷον τὸ τέμνον τέμνει; —

{ΠΩΛ.} Φαίνεται. — {ΣΩ.} Συλλήβδην δὴ ὅρα εἰ ὁμολογεῖς, ὃ

ἄρτι ἔλεγον, περὶ πάντων, οἷον ἂν ποιῇ τὸ ποιοῦν, τοιοῦτον

τὸ πάσχον πάσχειν. — {ΠΩΛ.} Ἀλλ’ ὁμολογῶ.

(5)     {ΣΩ.} Τούτων δὴ ὁμολογουμένων, τὸ δίκην διδόναι πότερον

πάσχειν τί ἐστιν ἢ ποιεῖν; — {ΠΩΛ.} Ἀνάγκη, ὦ Σώκρατες,

πάσχειν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν ὑπό τινος ποιοῦντος; — {ΠΩΛ.} Πῶς

γὰρ οὔ; ὑπό γε τοῦ κολάζοντος. — {ΣΩ.} Ὁ δὲ ὀρθῶς κολάζων

476eδικαίως κολάζει; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Δίκαια ποιῶν ἢ οὔ;

— {ΠΩΛ.} Δίκαια. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν ὁ κολαζόμενος δίκην διδοὺς

δίκαια πάσχει; — {ΠΩΛ.} Φαίνεται. — {ΣΩ.} Τὰ δὲ δίκαιά που

καλὰ ὡμολόγηται; — {ΠΩΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Τούτων ἄρα ὁ

(5)μὲν ποιεῖ καλά, ὁ δὲ πάσχει, ὁ κολαζόμενος. — {ΠΩΛ.} Ναί.

477a— {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ καλά, ἀγαθά; ἢ γὰρ ἡδέα ἢ ὠφέ-

λιμα. — {ΠΩΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Ἀγαθὰ ἄρα πάσχει ὁ δίκην

διδούς; — {ΠΩΛ.} Ἔοικεν. — {ΣΩ.} Ὠφελεῖται ἄρα; — {ΠΩΛ.}

Ναί.

(5)     {ΣΩ.} Ἆρα ἥνπερ ἐγὼ ὑπολαμβάνω τὴν ὠφελίαν; βελ-

τίων τὴν ψυχὴν γίγνεται, εἴπερ δικαίως κολάζεται; — {ΠΩΛ.}

Εἰκός γε. — {ΣΩ.} Κακίας ἄρα ψυχῆς ἀπαλλάττεται ὁ δίκην

διδούς; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἆρα οὖν τοῦ μεγίστου ἀπαλ-

477bλάττεται κακοῦ; ὧδε δὲ σκόπει· ἐν χρημάτων κατασκευῇ

ἀνθρώπου κακίαν ἄλλην τινὰ ἐνορᾷς ἢ πενίαν; — {ΠΩΛ.} Οὔκ,

ἀλλὰ πενίαν. — {ΣΩ.} Τί δ’ ἐν σώματος κατασκευῇ; κακίαν

ἂν φήσαις ἀσθένειαν εἶναι καὶ νόσον καὶ αἶσχος καὶ τὰ

(5)τοιαῦτα; — {ΠΩΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἐν ψυχῇ πονη-

ρίαν ἡγῇ τινα εἶναι; — {ΠΩΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Ταύτην

οὖν οὐκ ἀδικίαν καλεῖς καὶ ἀμαθίαν καὶ δειλίαν καὶ τὰ

τοιαῦτα; — {ΠΩΛ.} Πάνυ μὲν οὖν. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν χρημάτων

477cκαὶ σώματος καὶ ψυχῆς, τριῶν ὄντων, τριττὰς εἴρηκας πονη-

ρίας, πενίαν, νόσον, ἀδικίαν; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τίς οὖν

τούτων τῶν πονηριῶν αἰσχίστη; οὐχ ἡ ἀδικία καὶ συλλή-

βδην ἡ τῆς ψυχῆς πονηρία; — {ΠΩΛ.} Πολύ γε. — {ΣΩ.} Εἰ δὴ

(5)αἰσχίστη, καὶ κακίστη; — {ΠΩΛ.} Πῶς, ὦ Σώκρατες, λέγεις;

     {ΣΩ.} Ὡδί· ἀεὶ τὸ αἴσχιστον ἤτοι λύπην μεγίστην

παρέχον ἢ βλάβην ἢ ἀμφότερα αἴσχιστόν ἐστιν ἐκ τῶν

ὡμολογημένων ἐν τῷ ἔμπροσθεν. — {ΠΩΛ.} Μάλιστα. — {ΣΩ.}

Αἴσχιστον δὲ ἀδικία καὶ σύμπασα ψυχῆς πονηρία νυνδὴ

477dὡμολόγηται ἡμῖν; — {ΠΩΛ.} Ὡμολόγηται γάρ. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

ἢ ἀνιαρότατόν ἐστι καὶ ἀνίᾳ ὑπερβάλλον αἴσχιστον τούτων

ἐστὶν ἢ βλάβῃ ἢ ἀμφότερα; — {ΠΩΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Ἆρ’

οὖν ἀλγεινότερόν ἐστιν τοῦ πένεσθαι καὶ κάμνειν τὸ ἄδικον

(5)εἶναι καὶ ἀκόλαστον καὶ δειλὸν καὶ ἀμαθῆ; — {ΠΩΛ.} Οὐκ

ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες, ἀπὸ τούτων γε. — {ΣΩ.} Ὑπερφυεῖ

τινι ἄρα ὡς μεγάλῃ βλάβῃ καὶ κακῷ θαυμασίῳ ὑπερβάλλουσα

477eτἆλλα ἡ τῆς ψυχῆς πονηρία αἴσχιστόν ἐστι πάντων, ἐπειδὴ

οὐκ ἀλγηδόνι γε, ὡς ὁ σὸς λόγος. — {ΠΩΛ.} Φαίνεται. —

{ΣΩ.} Ἀλλὰ μήν που τό γε μεγίστῃ βλάβῃ ὑπερβάλλον

μέγιστον ἂν κακὸν εἴη τῶν ὄντων. — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἡ

(5)ἀδικία ἄρα καὶ ἡ ἀκολασία καὶ ἡ ἄλλη ψυχῆς πονηρία

μέγιστον τῶν ὄντων κακόν ἐστιν; — {ΠΩΛ.} Φαίνεται.

     {ΣΩ.} Τίς οὖν τέχνη πενίας ἀπαλλάττει; οὐ χρηματι-

στική; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τίς δὲ νόσου; οὐκ ἰατρική; —

{478aΠΩΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.} Τίς δὲ πονηρίας καὶ ἀδικίας; εἰ μὴ

οὕτως εὐπορεῖς, ὧδε σκόπει· ποῖ ἄγομεν καὶ παρὰ τίνας

τοὺς κάμνοντας τὰ σώματα; — {ΠΩΛ.} Παρὰ τοὺς ἰατρούς, ὦ

Σώκρατες. — {ΣΩ.} Ποῖ δὲ τοὺς ἀδικοῦντας καὶ τοὺς ἀκολα-

(5)σταίνοντας; — {ΠΩΛ.} Παρὰ τοὺς δικαστὰς λέγεις; — {ΣΩ.} Οὐ-

κοῦν δίκην δώσοντας; — {ΠΩΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν οὐ

δικαιοσύνῃ τινὶ χρώμενοι κολάζουσιν οἱ ὀρθῶς κολάζοντες;

{ΠΩΛ.} Δῆλον δή. — {ΣΩ.} Χρηματιστικὴ μὲν ἄρα πενίας ἀπαλ-

478bλάττει, ἰατρικὴ δὲ νόσου, δίκη δὲ ἀκολασίας καὶ ἀδικίας. — {

ΠΩΛ.} Φαίνεται.

     {ΣΩ.} Τί οὖν τούτων κάλλιστόν ἐστιν [ὧν λέγεις]; —

{ΠΩΛ.} Τίνων λέγεις; — {ΣΩ.} Χρηματιστικῆς, ἰατρικῆς, δίκης.

(5)— {ΠΩΛ.} Πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατες, ἡ δίκη. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

αὖ ἤτοι ἡδονὴν πλείστην ποιεῖ ἢ ὠφελίαν ἢ ἀμφότερα, εἴπερ

κάλλιστόν ἐστιν; — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν τὸ ἰατρεύε-

σθαι ἡδύ ἐστιν, καὶ χαίρουσιν οἱ ἰατρευόμενοι; — {ΠΩΛ.} Οὐκ

ἔμοιγε δοκεῖ. — {ΣΩ.} Ἀλλ’ ὠφέλιμόν γε. ἦ γάρ; — {ΠΩΛ.}

478cΝαί. — {ΣΩ.} Μεγάλου γὰρ κακοῦ ἀπαλλάττεται, ὥστε λυσι-

τελεῖ ὑπομεῖναι τὴν ἀλγηδόνα καὶ ὑγιῆ εἶναι. — {ΠΩΛ.} Πῶς

γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν οὕτως ἂν περὶ σῶμα εὐδαιμονέστατος

ἄνθρωπος εἴη, ἰατρευόμενος, ἢ μηδὲ κάμνων ἀρχήν; — {ΠΩΛ.}

(5)Δῆλον ὅτι μηδὲ κάμνων. — {ΣΩ.} Οὐ γὰρ τοῦτ’ ἦν εὐδαιμονία,

ὡς ἔοικε, κακοῦ ἀπαλλαγή, ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν μηδὲ κτῆσις. — {

ΠΩΛ.} Ἔστι ταῦτα.

478d     {ΣΩ.} Τί δέ; ἀθλιώτερος πότερος δυοῖν ἐχόντοιν κακὸν

εἴτ’ ἐν σώματι εἴτ’ ἐν ψυχῇ, ὁ ἰατρευόμενος καὶ ἀπαλλαττό-

μενος τοῦ κακοῦ, ἢ ὁ μὴ ἰατρευόμενος, ἔχων δέ; — {ΠΩΛ.} Φαί-

νεταί μοι ὁ μὴ ἰατρευόμενος. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὸ δίκην διδόναι

(5)μεγίστου κακοῦ ἀπαλλαγὴ ἦν, πονηρίας; — {ΠΩΛ.} Ἦν γάρ.

— {ΣΩ.} Σωφρονίζει γάρ που καὶ δικαιοτέρους ποιεῖ καὶ ἰα-

τρικὴ γίγνεται πονηρίας ἡ δίκη. — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Εὐδαι-

μονέστατος μὲν ἄρα ὁ μὴ ἔχων κακίαν ἐν ψυχῇ, ἐπειδὴ τοῦτο

478eμέγιστον τῶν κακῶν ἐφάνη. — {ΠΩΛ.} Δῆλον δή. — {ΣΩ.} Δεύ-

τερος δέ που ὁ ἀπαλλαττόμενος. — {ΠΩΛ.} Ἔοικεν. — {ΣΩ.} Οὗ-

τος δ’ ἦν ὁ νουθετούμενός τε καὶ ἐπιπληττόμενος καὶ δίκην

διδούς. — {ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Κάκιστα ἄρα ζῇ ὁ ἔχων [ἀδικίαν]

(5)καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενος. — {ΠΩΛ.} Φαίνεται.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν οὗτος τυγχάνει ὢν ὃς ἂν τὰ μέγιστα ἀδικῶν

καὶ χρώμενος μεγίστῃ ἀδικίᾳ διαπράξηται ὥστε μήτε νου-

479aθετεῖσθαι μήτε κολάζεσθαι μήτε δίκην διδόναι, ὥσπερ σὺ

φῂς Ἀρχέλαον παρεσκευάσθαι καὶ τοὺς ἄλλους τυράννους

καὶ ῥήτορας καὶ δυνάστας;

     {ΠΩΛ.} Ἔοικε.

(5)     {ΣΩ.} Σχεδὸν γάρ που οὗτοι, ὦ ἄριστε, τὸ αὐτὸ διαπε-

πραγμένοι εἰσὶν ὥσπερ ἂν εἴ τις τοῖς μεγίστοις νοσήμασιν

συνισχόμενος διαπράξαιτο μὴ διδόναι δίκην τῶν περὶ τὸ

σῶμα ἁμαρτημάτων τοῖς ἰατροῖς μηδὲ ἰατρεύεσθαι, φοβού-

μενος ὡσπερανεὶ παῖς τὸ κάεσθαι καὶ τὸ τέμνεσθαι, ὅτι

479bἀλγεινόν. ἢ οὐ δοκεῖ καὶ σοὶ οὕτω;

     {ΠΩΛ.} Ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Ἀγνοῶν γε, ὡς ἔοικεν, οἷόν ἐστιν ἡ ὑγίεια καὶ

ἀρετὴ σώματος. κινδυνεύουσι γὰρ ἐκ τῶν νῦν ἡμῖν ὡμο-

(5)λογημένων τοιοῦτόν τι ποιεῖν καὶ οἱ τὴν δίκην φεύγοντες,

ὦ Πῶλε, τὸ ἀλγεινὸν αὐτοῦ καθορᾶν, πρὸς δὲ τὸ ὠφέλιμον

τυφλῶς ἔχειν καὶ ἀγνοεῖν ὅσῳ ἀθλιώτερόν ἐστι μὴ ὑγιοῦς

σώματος μὴ ὑγιεῖ ψυχῇ συνοικεῖν, ἀλλὰ σαθρᾷ καὶ ἀδίκῳ

479cκαὶ ἀνοσίῳ, ὅθεν καὶ πᾶν ποιοῦσιν ὥστε δίκην μὴ διδόναι

μηδ’ ἀπαλλάττεσθαι τοῦ μεγίστου κακοῦ, καὶ χρήματα παρα-

σκευαζόμενοι καὶ φίλους καὶ ὅπως ἂν ὦσιν ὡς πιθανώτατοι

λέγειν· εἰ δὲ ἡμεῖς ἀληθῆ ὡμολογήκαμεν, ὦ Πῶλε, ἆρ’

(5)αἰσθάνῃ τὰ συμβαίνοντα ἐκ τοῦ λόγου; ἢ βούλει συλλο-

γισώμεθα αὐτά;

     {ΠΩΛ.} Εἰ σοί γε δοκεῖ.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν συμβαίνει μέγιστον κακὸν ἡ ἀδικία καὶ τὸ

479dἀδικεῖν; — {ΠΩΛ.} Φαίνεταί γε. — {ΣΩ.} Καὶ μὴν ἀπαλλαγή γε

ἐφάνη τούτου τοῦ κακοῦ τὸ δίκην διδόναι; — {ΠΩΛ.} Κινδυ-

νεύει. — {ΣΩ.} Τὸ δέ γε μὴ διδόναι ἐμμονὴ τοῦ κακοῦ; —

{ΠΩΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Δεύτερον ἄρα ἐστὶν τῶν κακῶν μεγέθει

(5)τὸ ἀδικεῖν· τὸ δὲ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην πάντων μέγι-

στόν τε καὶ πρῶτον κακῶν πέφυκεν. — {ΠΩΛ.} Ἔοικεν.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν οὐ περὶ τούτου, ὦ φίλε, ἠμφεσβητήσαμεν,

σὺ μὲν τὸν Ἀρχέλαον εὐδαιμονίζων τὸν τὰ μέγιστα ἀδι-

479eκοῦντα δίκην οὐδεμίαν διδόντα, ἐγὼ δὲ τοὐναντίον οἰόμενος,

εἴτε Ἀρχέλαος εἴτ’ ἄλλος ἀνθρώπων ὁστισοῦν μὴ δίδωσι

δίκην ἀδικῶν, τούτῳ προσήκειν ἀθλίῳ εἶναι διαφερόντως

τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, καὶ ἀεὶ τὸν ἀδικοῦντα τοῦ ἀδικου-

(5)μένου ἀθλιώτερον εἶναι καὶ τὸν μὴ διδόντα δίκην τοῦ

διδόντος; οὐ ταῦτ’ ἦν τὰ ὑπ’ ἐμοῦ λεγόμενα;

     {ΠΩΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀποδέδεικται ὅτι ἀληθῆ ἐλέγετο;

     {ΠΩΛ.} Φαίνεται.

480a     {ΣΩ.} Εἶεν· εἰ οὖν δὴ ταῦτα ἀληθῆ, ὦ Πῶλε, τίς ἡ

μεγάλη χρεία ἐστὶν τῆς ῥητορικῆς; δεῖ μὲν γὰρ δὴ ἐκ τῶν

νῦν ὡμολογημένων αὐτὸν ἑαυτὸν μάλιστα φυλάττειν ὅπως

μὴ ἀδικήσει, ὡς ἱκανὸν κακὸν ἕξοντα. οὐ γάρ;

(5)     {ΠΩΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Ἐὰν δέ γε ἀδικήσῃ ἢ αὐτὸς ἢ ἄλλος τις ὧν ἂν

κήδηται, αὐτὸν ἑκόντα ἰέναι ἐκεῖσε ὅπου ὡς τάχιστα

δώσει δίκην, παρὰ τὸν δικαστὴν ὥσπερ παρὰ τὸν ἰατρόν,

480bσπεύδοντα ὅπως μὴ ἐγχρονισθὲν τὸ νόσημα τῆς ἀδικίας

ὕπουλον τὴν ψυχὴν ποιήσει καὶ ἀνίατον· ἢ πῶς λέγο-

μεν, ὦ Πῶλε, εἴπερ τὰ πρότερον μένει ἡμῖν ὁμολογήματα;

οὐκ ἀνάγκη ταῦτα ἐκείνοις οὕτω μὲν συμφωνεῖν, ἄλλως

(5)δὲ μή;

     {ΠΩΛ.} Τί γὰρ δὴ φῶμεν, ὦ Σώκρατες;

     {ΣΩ.} Ἐπὶ μὲν ἄρα τὸ ἀπολογεῖσθαι ὑπὲρ τῆς ἀδικίας

τῆς αὑτοῦ ἢ γονέων ἢ ἑταίρων ἢ παίδων ἢ πατρίδος ἀδικούσης

οὐ χρήσιμος οὐδὲν ἡ ῥητορικὴ ἡμῖν, ὦ Πῶλε, εἰ μὴ εἴ τις

480cὑπολάβοι ἐπὶ τοὐναντίον_κατηγορεῖν δεῖν μάλιστα μὲν

ἑαυτοῦ, ἔπειτα δὲ καὶ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ἄλλων ὃς ἂν

ἀεὶ τῶν φίλων τυγχάνῃ ἀδικῶν, καὶ μὴ ἀποκρύπτεσθαι ἀλλ’

εἰς τὸ φανερὸν ἄγειν τὸ ἀδίκημα, ἵνα δῷ δίκην καὶ ὑγιὴς

(5)γένηται, ἀναγκάζειν τε αὑτὸν καὶ τοὺς ἄλλους μὴ ἀποδειλιᾶν

ἀλλὰ παρέχειν μύσαντα εὖ καὶ ἀνδρείως ὥσπερ τέμνειν

καὶ κάειν ἰατρῷ, τὸ ἀγαθὸν καὶ καλὸν διώκοντα, μὴ ὑπολογι-

ζόμενον τὸ ἀλγεινόν, ἐὰν μέν γε πληγῶν ἄξια ἠδικηκὼς

480dᾖ, τύπτειν παρέχοντα, ἐὰν δὲ δεσμοῦ, δεῖν, ἐὰν δὲ ζημίας,

ἀποτίνοντα, ἐὰν δὲ φυγῆς, φεύγοντα, ἐὰν δὲ θανάτου, ἀπο-

θνῄσκοντα, αὐτὸν πρῶτον ὄντα κατήγορον καὶ αὑτοῦ καὶ

τῶν ἄλλων οἰκείων καὶ ἐπὶ τοῦτο χρώμενον τῇ ῥητορικῇ,

(5)ὅπως ἂν καταδήλων τῶν ἀδικημάτων γιγνομένων ἀπαλλάτ-

τωνται τοῦ μεγίστου κακοῦ, ἀδικίας. φῶμεν οὕτως ἢ μὴ

φῶμεν, ὦ Πῶλε;

480e     {ΠΩΛ.} Ἄτοπα μέν, ὦ Σώκρατες, ἔμοιγε δοκεῖ, τοῖς μέντοι

ἔμπροσθεν ἴσως σοι ὁμολογεῖται.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἢ κἀκεῖνα λυτέον ἢ τάδε ἀνάγκη συμβαίνειν;

     {ΠΩΛ.} Ναί, τοῦτό γε οὕτως ἔχει.

(5)     {ΣΩ.} Τοὐναντίον δέ γε αὖ μεταβαλόντα, εἰ ἄρα δεῖ τινα

κακῶς ποιεῖν, εἴτ’ ἐχθρὸν εἴτε ὁντινοῦν, ἐὰν μόνον μὴ αὐτὸς

ἀδικῆται ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ_τοῦτο μὲν γὰρ εὐλαβητέον_ἐὰν

δὲ ἄλλον ἀδικῇ ὁ ἐχθρός, παντὶ τρόπῳ παρασκευαστέον, καὶ

481aπράττοντα καὶ λέγοντα, ὅπως μὴ δῷ δίκην μηδὲ ἔλθῃ παρὰ

τὸν δικαστήν· ἐὰν δὲ ἔλθῃ, μηχανητέον ὅπως ἂν διαφύγῃ

καὶ μὴ δῷ δίκην ὁ ἐχθρός, ἀλλ’ ἐάντε χρυσίον [ᾖ] ἡρπακὼς

πολύ, μὴ ἀποδιδῷ τοῦτο ἀλλ’ ἔχων ἀναλίσκῃ καὶ εἰς ἑαυτὸν

(5)καὶ εἰς τοὺς ἑαυτοῦ ἀδίκως καὶ ἀθέως, ἐάντε αὖ θανάτου

ἄξια ἠδικηκὼς ᾖ, ὅπως μὴ ἀποθανεῖται, μάλιστα μὲν μηδέ-

ποτε, ἀλλ’ ἀθάνατος ἔσται πονηρὸς ὤν, εἰ δὲ μή, ὅπως ὡς

481bπλεῖστον χρόνον βιώσεται τοιοῦτος ὤν. ἐπὶ τὰ τοιαῦτα

ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ἡ ῥητορικὴ χρήσιμος εἶναι, ἐπεὶ τῷ

γε μὴ μέλλοντι ἀδικεῖν οὐ μεγάλη τίς μοι δοκεῖ ἡ χρεία

αὐτῆς εἶναι, εἰ δὴ καὶ ἔστιν τις χρεία, ὡς ἔν γε τοῖς

(5)πρόσθεν οὐδαμῇ ἐφάνη οὖσα.

     {ΚΑΛ.} Εἰπέ μοι, ὦ Χαιρεφῶν, σπουδάζει ταῦτα Σωκράτης

ἢ παίζει;

     {ΧΑΙ.} Ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, ὦ Καλλίκλεις, ὑπερφυῶς σπου-

δάζειν· οὐδὲν μέντοι οἷον τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν.

(10)     {ΚΑΛ.} Νὴ τοὺς θεοὺς ἀλλ’ ἐπιθυμῶ. εἰπέ μοι, ὦ Σώ-

481cκρατες, πότερόν σε θῶμεν νυνὶ σπουδάζοντα ἢ παίζοντα; εἰ

μὲν γὰρ σπουδάζεις τε καὶ τυγχάνει ταῦτα ἀληθῆ ὄντα ἃ

λέγεις, ἄλλο τι ἢ ἡμῶν ὁ βίος ἀνατετραμμένος ἂν εἴη τῶν ἀν-

θρώπων καὶ πάντα τὰ ἐναντία πράττομεν, ὡς ἔοικεν, ἢ ἃ δεῖ;

(5)     {ΣΩ.} Ὦ Καλλίκλεις, εἰ μή τι ἦν τοῖς ἀνθρώποις πάθος,

τοῖς μὲν ἄλλο τι, τοῖς δὲ ἄλλο τι [ἢ] τὸ αὐτό, ἀλλά τις

ἡμῶν ἴδιόν τι ἔπασχεν πάθος ἢ οἱ ἄλλοι, οὐκ ἂν ἦν ῥᾴδιον

481dἐνδείξασθαι τῷ ἑτέρῳ τὸ ἑαυτοῦ πάθημα. λέγω δ’ ἐννοήσας

ὅτι ἐγώ τε καὶ σὺ νῦν τυγχάνομεν ταὐτόν τι πεπονθότες,

ἐρῶντε δύο ὄντε δυοῖν ἑκάτερος, ἐγὼ μὲν Ἀλκιβιάδου τε

τοῦ Κλεινίου καὶ φιλοσοφίας, σὺ δὲ δυοῖν, τοῦ τε Ἀθη-

(5)ναίων δήμου καὶ τοῦ Πυριλάμπους. αἰσθάνομαι οὖν σου

ἑκάστοτε, καίπερ ὄντος δεινοῦ, ὅτι ἂν φῇ σου τὰ παιδικὰ

καὶ ὅπως ἂν φῇ ἔχειν, οὐ δυναμένου ἀντιλέγειν, ἀλλ’ ἄνω

481eκαὶ κάτω μεταβαλλομένου· ἔν τε τῇ ἐκκλησίᾳ, ἐάν τι σοῦ

λέγοντος ὁ δῆμος ὁ Ἀθηναίων μὴ φῇ οὕτως ἔχειν, μετα-

βαλλόμενος λέγεις ἃ ἐκεῖνος βούλεται, καὶ πρὸς τὸν Πυρι-

λάμπους νεανίαν τὸν καλὸν τοῦτον τοιαῦτα ἕτερα πέπονθας.

(5)τοῖς γὰρ τῶν παιδικῶν βουλεύμασίν τε καὶ λόγοις οὐχ οἷός

τ’ εἶ ἐναντιοῦσθαι, ὥστε, εἴ τίς σου λέγοντος ἑκάστοτε ἃ

διὰ τούτους λέγεις θαυμάζοι ὡς ἄτοπά ἐστιν, ἴσως εἴποις

ἂν αὐτῷ, εἰ βούλοιο τἀληθῆ λέγειν, ὅτι εἰ μή τις παύσει τὰ

482aσὰ παιδικὰ τούτων τῶν λόγων, οὐδὲ σὺ παύσῃ ποτὲ ταῦτα

λέγων. νόμιζε τοίνυν καὶ παρ’ ἐμοῦ χρῆναι ἕτερα τοιαῦτα

ἀκούειν, καὶ μὴ θαύμαζε ὅτι ἐγὼ ταῦτα λέγω, ἀλλὰ τὴν

φιλοσοφίαν, τὰ ἐμὰ παιδικά, παῦσον ταῦτα λέγουσαν.

(5)λέγει γάρ, ὦ φίλε ἑταῖρε, ἃ νῦν ἐμοῦ ἀκούεις, καί μοί ἐστιν

τῶν ἑτέρων παιδικῶν πολὺ ἧττον ἔμπληκτος· ὁ μὲν γὰρ Κλει-

νίειος οὗτος ἄλλοτε ἄλλων ἐστὶ λόγων, ἡ δὲ φιλοσοφία ἀεὶ

482bτῶν αὐτῶν, λέγει δὲ ἃ σὺ νῦν θαυμάζεις, παρῆσθα δὲ καὶ

αὐτὸς λεγομένοις. ἢ οὖν ἐκείνην ἐξέλεγξον, ὅπερ ἄρτι

ἔλεγον, ὡς οὐ τὸ ἀδικεῖν ἐστιν καὶ ἀδικοῦντα δίκην μὴ δι-

δόναι ἁπάντων ἔσχατον κακῶν· ἢ εἰ τοῦτο ἐάσεις ἀνέλεγκτον,

(5)μὰ τὸν κύνα τὸν Αἰγυπτίων θεόν, οὔ σοι ὁμολογήσει Καλ-

λικλῆς, ὦ Καλλίκλεις, ἀλλὰ διαφωνήσει ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ.

καίτοι ἔγωγε οἶμαι, ὦ βέλτιστε, καὶ τὴν λύραν μοι κρεῖττον

εἶναι ἀνάρμοστόν τε καὶ διαφωνεῖν, καὶ χορὸν ᾧ χορηγοίην,

482cκαὶ πλείστους ἀνθρώπους μὴ ὁμολογεῖν μοι ἀλλ’ ἐναντία

λέγειν μᾶλλον ἢ ἕνα ὄντα ἐμὲ ἐμαυτῷ ἀσύμφωνον εἶναι

καὶ ἐναντία λέγειν.

     {ΚΑΛ.} Ὦ Σώκρατες, δοκεῖς νεανιεύεσθαι ἐν τοῖς λόγοις

(5)ὡς ἀληθῶς δημηγόρος ὤν· καὶ νῦν ταῦτα δημηγορεῖς ταὐτὸν

παθόντος Πώλου πάθος ὅπερ Γοργίου κατηγόρει πρὸς σὲ

παθεῖν. ἔφη γάρ που Γοργίαν ἐρωτώμενον ὑπὸ σοῦ, ἐὰν

ἀφίκηται παρ’ αὐτὸν μὴ ἐπιστάμενος τὰ δίκαια ὁ τὴν ῥητο-

482dρικὴν βουλόμενος μαθεῖν, εἰ διδάξοι αὐτὸν ὁ Γοργίας,

αἰσχυνθῆναι αὐτὸν καὶ φάναι διδάξειν διὰ τὸ ἔθος τῶν ἀν-

θρώπων, ὅτι ἀγανακτοῖεν ἂν εἴ τις μὴ φαίη_διὰ δὴ ταύτην

τὴν ὁμολογίαν ἀναγκασθῆναι ἐναντία αὐτὸν αὑτῷ εἰπεῖν,

(5)σὲ δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀγαπᾶν_καί σου καταγελᾶν, ὥς γέ μοι

δοκεῖν ὀρθῶς, τότε· νῦν δὲ πάλιν αὐτὸς ταὐτὸν τοῦτο ἔπαθεν.

καὶ ἔγωγε κατ’ αὐτὸ τοῦτο οὐκ ἄγαμαι Πῶλον, ὅτι σοι

συνεχώρησεν τὸ ἀδικεῖν αἴσχιον εἶναι τοῦ ἀδικεῖσθαι· ἐκ

482eταύτης γὰρ αὖ τῆς ὁμολογίας αὐτὸς ὑπὸ σοῦ συμποδισθεὶς

ἐν τοῖς λόγοις ἐπεστομίσθη, αἰσχυνθεὶς ἃ ἐνόει εἰπεῖν. σὺ

γὰρ τῷ ὄντι, ὦ Σώκρατες, εἰς τοιαῦτα ἄγεις φορτικὰ καὶ

δημηγορικά, φάσκων τὴν ἀλήθειαν διώκειν, ἃ φύσει μὲν

(5)οὐκ ἔστιν καλά, νόμῳ δέ. ὡς τὰ πολλὰ δὲ ταῦτα ἐναντί’

ἀλλήλοις ἐστίν, ἥ τε φύσις καὶ ὁ νόμος· ἐὰν οὖν τις αἰσχύ-

483aνηται καὶ μὴ τολμᾷ λέγειν ἅπερ νοεῖ, ἀναγκάζεται ἐναντία

λέγειν. ὃ δὴ καὶ σὺ τοῦτο τὸ σοφὸν κατανενοηκὼς κακουρ-

γεῖς ἐν τοῖς λόγοις, ἐὰν μέν τις κατὰ νόμον λέγῃ, κατὰ

φύσιν ὑπερωτῶν, ἐὰν δὲ τὰ τῆς φύσεως, τὰ τοῦ νόμου.

(5)ὥσπερ αὐτίκα ἐν τούτοις, τῷ ἀδικεῖν τε καὶ τῷ ἀδικεῖσθαι,

Πώλου τὸ κατὰ νόμον αἴσχιον λέγοντος, σὺ τὸν λόγον

ἐδιώκαθες κατὰ φύσιν. φύσει μὲν γὰρ πᾶν αἴσχιόν ἐστιν

ὅπερ καὶ κάκιον, τὸ ἀδικεῖσθαι, νόμῳ δὲ τὸ ἀδικεῖν. οὐδὲ

483bγὰρ ἀνδρὸς τοῦτό γ’ ἐστὶν τὸ πάθημα, τὸ ἀδικεῖσθαι, ἀλλ’

ἀνδραπόδου τινὸς ᾧ κρεῖττόν ἐστιν τεθνάναι ἢ ζῆν, ὅστις

ἀδικούμενος καὶ προπηλακιζόμενος μὴ οἷός τέ ἐστιν αὐτὸς

αὑτῷ βοηθεῖν μηδὲ ἄλλῳ οὗ ἂν κήδηται. ἀλλ’ οἶμαι οἱ

(5)τιθέμενοι τοὺς νόμους οἱ ἀσθενεῖς ἄνθρωποί εἰσιν καὶ οἱ

πολλοί. πρὸς αὑτοὺς οὖν καὶ τὸ αὑτοῖς συμφέρον τούς τε

νόμους τίθενται καὶ τοὺς ἐπαίνους ἐπαινοῦσιν καὶ τοὺς

483cψόγους ψέγουσιν· ἐκφοβοῦντες τοὺς ἐρρωμενεστέρους τῶν

ἀνθρώπων καὶ δυνατοὺς ὄντας πλέον ἔχειν, ἵνα μὴ αὐτῶν

πλέον ἔχωσιν, λέγουσιν ὡς αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεον-

εκτεῖν, καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων

(5)ζητεῖν ἔχειν· ἀγαπῶσι γὰρ οἶμαι αὐτοὶ ἂν τὸ ἴσον ἔχωσιν

φαυλότεροι ὄντες. διὰ ταῦτα δὴ νόμῳ μὲν τοῦτο ἄδικον καὶ

αἰσχρὸν λέγεται, τὸ πλέον ζητεῖν ἔχειν τῶν πολλῶν, καὶ

ἀδικεῖν αὐτὸ καλοῦσιν· ἡ δέ γε οἶμαι φύσις αὐτὴ ἀποφαίνει

483dαὐτό, ὅτι δίκαιόν ἐστιν τὸν ἀμείνω τοῦ χείρονος πλέον

ἔχειν καὶ τὸν δυνατώτερον τοῦ ἀδυνατωτέρου. δηλοῖ δὲ

ταῦτα πολλαχοῦ ὅτι οὕτως ἔχει, καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ζῴοις

καὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν ὅλαις ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς γένεσιν,

(5)ὅτι οὕτω τὸ δίκαιον κέκριται, τὸν κρείττω τοῦ ἥττονος ἄρχειν

καὶ πλέον ἔχειν. ἐπεὶ ποίῳ δικαίῳ χρώμενος Ξέρξης ἐπὶ

τὴν Ἑλλάδα ἐστράτευσεν ἢ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐπὶ Σκύθας; ἢ

483eἄλλα μυρία ἄν τις ἔχοι τοιαῦτα λέγειν. ἀλλ’ οἶμαι οὗτοι

κατὰ φύσιν τὴν τοῦ δικαίου ταῦτα πράττουσιν, καὶ ναὶ μὰ

Δία κατὰ νόμον γε τὸν τῆς φύσεως, οὐ μέντοι ἴσως κατὰ

τοῦτον ὃν ἡμεῖς τιθέμεθα· πλάττοντες τοὺς βελτίστους καὶ

(5)ἐρρωμενεστάτους ἡμῶν αὐτῶν, ἐκ νέων λαμβάνοντες, ὥσπερ

λέοντας, κατεπᾴδοντές τε καὶ γοητεύοντες καταδουλούμεθα

484aλέγοντες ὡς τὸ ἴσον χρὴ ἔχειν καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ καλὸν

καὶ τὸ δίκαιον. ἐὰν δέ γε οἶμαι φύσιν ἱκανὴν γένηται

ἔχων ἀνήρ, πάντα ταῦτα ἀποσεισάμενος καὶ διαρρήξας καὶ

διαφυγών, καταπατήσας τὰ ἡμέτερα γράμματα καὶ μαγγα-

(5)νεύματα καὶ ἐπῳδὰς καὶ νόμους τοὺς παρὰ φύσιν ἅπαντας,

ἐπαναστὰς ἀνεφάνη δεσπότης ἡμέτερος ὁ δοῦλος, καὶ ἐνταῦθα

484bἐξέλαμψεν τὸ τῆς φύσεως δίκαιον. δοκεῖ δέ μοι καὶ Πίν-

δαρος ἅπερ ἐγὼ λέγω ἐνδείκνυσθαι ἐν τῷ ᾄσματι ἐν ᾧ λέγει

ὅτι_

                         νόμος ὁ πάντων βασιλεὺς

(5)                         θνατῶν τε καὶ ἀθανάτων·

οὗτος δὲ δή, φησίν,_

                         ἄγει δικαιῶν τὸ βιαιότατον

                         ὑπερτάτᾳ χειρί· τεκμαίρομαι

                         ἔργοισιν Ἡρακλέος, ἐπεὶ_ἀπριάτας_

(10)λέγει οὕτω πως_τὸ γὰρ ᾆσμα οὐκ ἐπίσταμαι_λέγει δ’ ὅτι

οὔτε πριάμενος οὔτε δόντος τοῦ Γηρυόνου ἠλάσατο τὰς βοῦς,

484cὡς τούτου ὄντος τοῦ δικαίου φύσει, καὶ βοῦς καὶ τἆλλα κτή-

ματα εἶναι πάντα τοῦ βελτίονός τε καὶ κρείττονος τὰ τῶν

χειρόνων τε καὶ ἡττόνων.

     Τὸ μὲν οὖν ἀληθὲς οὕτως ἔχει, γνώσῃ δέ, ἂν ἐπὶ τὰ

(5)μείζω ἔλθῃς ἐάσας ἤδη φιλοσοφίαν. φιλοσοφία γάρ τοί

ἐστιν, ὦ Σώκρατες, χαρίεν, ἄν τις αὐτοῦ μετρίως ἅψηται ἐν

τῇ ἡλικίᾳ· ἐὰν δὲ περαιτέρω τοῦ δέοντος ἐνδιατρίψῃ, δια-

φθορὰ τῶν ἀνθρώπων. ἐὰν γὰρ καὶ πάνυ εὐφυὴς ᾖ καὶ

πόρρω τῆς ἡλικίας φιλοσοφῇ, ἀνάγκη πάντων ἄπειρον γεγο-

484dνέναι ἐστὶν ὧν χρὴ ἔμπειρον εἶναι τὸν μέλλοντα καλὸν

κἀγαθὸν καὶ εὐδόκιμον ἔσεσθαι ἄνδρα. καὶ γὰρ τῶν νόμων

ἄπειροι γίγνονται τῶν κατὰ τὴν πόλιν, καὶ τῶν λόγων οἷς

δεῖ χρώμενον ὁμιλεῖν ἐν τοῖς συμβολαίοις τοῖς ἀνθρώποις

(5)καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, καὶ τῶν ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν τῶν

ἀνθρωπείων, καὶ συλλήβδην τῶν ἠθῶν παντάπασιν ἄπειροι

γίγνονται. ἐπειδὰν οὖν ἔλθωσιν εἴς τινα ἰδίαν ἢ πολιτικὴν

484eπρᾶξιν, καταγέλαστοι γίγνονται, ὥσπερ γε οἶμαι οἱ πολιτι-

κοί, ἐπειδὰν αὖ εἰς τὰς ὑμετέρας διατριβὰς ἔλθωσιν καὶ τοὺς

λόγους, καταγέλαστοί εἰσιν. συμβαίνει γὰρ τὸ τοῦ Εὐριπί-

δου· <λαμπρός> τέ ἐστιν <ἕκαστος> ἐν τούτῳ, <καὶ ἐπὶ τοῦτ’

(5)ἐπείγεται>,

                    νέμων τὸ πλεῖστον ἡμέρας τούτῳ μέρος,

                    ἵν’ αὐτὸς αὑτοῦ τυγχάνει βέλτιστος ὤν·

485aὅπου δ’ ἂν φαῦλος ᾖ, ἐντεῦθεν φεύγει καὶ λοιδορεῖ τοῦτο,

τὸ δ’ ἕτερον ἐπαινεῖ, εὐνοίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, ἡγούμενος οὕτως

αὐτὸς ἑαυτὸν ἐπαινεῖν. ἀλλ’ οἶμαι τὸ ὀρθότατόν ἐστιν

ἀμφοτέρων μετασχεῖν. φιλοσοφίας μὲν ὅσον παιδείας χάριν

(5)καλὸν μετέχειν, καὶ οὐκ αἰσχρὸν μειρακίῳ ὄντι φιλοσοφεῖν·

ἐπειδὰν δὲ ἤδη πρεσβύτερος ὢν ἄνθρωπος ἔτι φιλοσοφῇ,

καταγέλαστον, ὦ Σώκρατες, τὸ χρῆμα γίγνεται, καὶ ἔγωγε

485bὁμοιότατον πάσχω πρὸς τοὺς φιλοσοφοῦντας ὥσπερ πρὸς

τοὺς ψελλιζομένους καὶ παίζοντας. ὅταν μὲν γὰρ παιδίον

ἴδω, ᾧ ἔτι προσήκει διαλέγεσθαι οὕτω, ψελλιζόμενον καὶ

παῖζον, χαίρω τε καὶ χαρίεν μοι φαίνεται καὶ ἐλευθέριον καὶ

(5)πρέπον τῇ τοῦ παιδίου ἡλικίᾳ, ὅταν δὲ σαφῶς διαλεγομένου

παιδαρίου ἀκούσω, πικρόν τί μοι δοκεῖ χρῆμα εἶναι καὶ ἀνιᾷ

μου τὰ ὦτα καί μοι δοκεῖ δουλοπρεπές τι εἶναι· ὅταν δὲ

485cἀνδρὸς ἀκούσῃ τις ψελλιζομένου ἢ παίζοντα ὁρᾷ, καταγέ-

λαστον φαίνεται καὶ ἄνανδρον καὶ πληγῶν ἄξιον. ταὐτὸν

οὖν ἔγωγε τοῦτο πάσχω καὶ πρὸς τοὺς φιλοσοφοῦντας. παρὰ

νέῳ μὲν γὰρ μειρακίῳ ὁρῶν φιλοσοφίαν ἄγαμαι, καὶ πρέπειν

(5)μοι δοκεῖ, καὶ ἡγοῦμαι ἐλεύθερόν τινα εἶναι τοῦτον τὸν

ἄνθρωπον, τὸν δὲ μὴ φιλοσοφοῦντα ἀνελεύθερον καὶ οὐδέ-

ποτε οὐδενὸς ἀξιώσοντα ἑαυτὸν οὔτε καλοῦ οὔτε γενναίου

485dπράγματος· ὅταν δὲ δὴ πρεσβύτερον ἴδω ἔτι φιλοσοφοῦντα

καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενον, πληγῶν μοι δοκεῖ ἤδη δεῖσθαι,

ὦ Σώκρατες, οὗτος ὁ ἀνήρ. ὃ γὰρ νυνδὴ ἔλεγον, ὑπάρχει

τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ, κἂν πάνυ εὐφυὴς ᾖ, ἀνάνδρῳ γενέσθαι

(5)φεύγοντι τὰ μέσα τῆς πόλεως καὶ τὰς ἀγοράς, ἐν αἷς ἔφη ὁ

ποιητὴς τοὺς ἄνδρας ἀριπρεπεῖς γίγνεσθαι, καταδεδυκότι δὲ

τὸν λοιπὸν βίον βιῶναι μετὰ μειρακίων ἐν γωνίᾳ τριῶν ἢ

485eτεττάρων ψιθυρίζοντα, ἐλεύθερον δὲ καὶ μέγα καὶ ἱκανὸν

μηδέποτε φθέγξασθαι. ἐγὼ δέ, ὦ Σώκρατες, πρὸς σὲ ἐπιει-

κῶς ἔχω φιλικῶς· κινδυνεύω οὖν πεπονθέναι νῦν ὅπερ ὁ

Ζῆθος πρὸς τὸν Ἀμφίονα ὁ Εὐριπίδου, οὗπερ ἐμνήσθην.

(5)καὶ γὰρ ἐμοὶ τοιαῦτ’ ἄττα ἐπέρχεται πρὸς σὲ λέγειν, οἷάπερ

ἐκεῖνος πρὸς τὸν ἀδελφόν, ὅτι "Ἀμελεῖς, ὦ Σώκρατες, ὧν

δεῖ σε ἐπιμελεῖσθαι, καὶ φύσιν ψυχῆς ὧδε γενναίαν μει-

486aρακιώδει τινὶ διατρέπεις μορφώματι, καὶ οὔτ’ ἂν δίκης βου-

λαῖσι προσθεῖ’ ἂν ὀρθῶς λόγον, οὔτ’ εἰκὸς ἂν καὶ πιθανὸν

ἂν λάβοις, οὔθ’ ὑπὲρ ἄλλου νεανικὸν βούλευμα βουλεύσαιο."

καίτοι, ὦ φίλε Σώκρατες_καί μοι μηδὲν ἀχθεσθῇς· εὐνοίᾳ

(5)γὰρ ἐρῶ τῇ σῇ_οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ σοι εἶναι οὕτως ἔχειν

ὡς ἐγὼ σὲ οἶμαι ἔχειν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς πόρρω ἀεὶ

φιλοσοφίας ἐλαύνοντας; νῦν γὰρ εἴ τις σοῦ λαβόμενος ἢ

ἄλλου ὁτουοῦν τῶν τοιούτων εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀπάγοι,

φάσκων ἀδικεῖν μηδὲν ἀδικοῦντα, οἶσθ’ ὅτι οὐκ ἂν ἔχοις ὅτι

486bχρήσαιο σαυτῷ, ἀλλ’ ἰλιγγιῴης ἂν καὶ χασμῷο οὐκ ἔχων ὅτι

εἴποις, καὶ εἰς τὸ δικαστήριον ἀναβάς, κατηγόρου τυχὼν πάνυ

φαύλου καὶ μοχθηροῦ, ἀποθάνοις ἄν, εἰ βούλοιτο θανάτου

σοι τιμᾶσθαι. καίτοι πῶς σοφὸν τοῦτό ἐστιν, ὦ Σώκρατες,

(5)<ἥτις εὐφυῆ λαβοῦσα τέχνη φῶτα ἔθηκε χείρονα>,

μήτε αὐτὸν αὑτῷ δυνάμενον βοηθεῖν μηδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν

μεγίστων κινδύνων μήτε ἑαυτὸν μήτε ἄλλον μηδένα, ὑπὸ δὲ

486cτῶν ἐχθρῶν περισυλᾶσθαι πᾶσαν τὴν οὐσίαν, ἀτεχνῶς δὲ

ἄτιμον ζῆν ἐν τῇ πόλει; τὸν δὲ τοιοῦτον, εἴ τι καὶ ἀγροικό-

τερον εἰρῆσθαι, ἔξεστιν ἐπὶ κόρρης τύπτοντα μὴ διδόναι δίκην.

ἀλλ’ ὠγαθέ, ἐμοὶ πείθου, <παῦσαι δὲ ἐλέγχων, πρα-

(5)γμάτων δ’ εὐμουσίαν ἄσκει>, καὶ ἄσκει ὁπόθεν δόξεις

φρονεῖν, <ἄλλοις τὰ κομψὰ ταῦτα ἀφείς>, εἴτε ληρήματα

χρὴ φάναι εἶναι εἴτε φλυαρίας, <ἐξ ὧν κενοῖσιν ἐγκατοι-

κήσεις δόμοις>· ζηλῶν οὐκ ἐλέγχοντας ἄνδρας τὰ μικρὰ

486dταῦτα, ἀλλ’ οἷς ἔστιν καὶ βίος καὶ δόξα καὶ ἄλλα πολλὰ ἀγαθά.

     {ΣΩ.} Εἰ χρυσῆν ἔχων ἐτύγχανον τὴν ψυχήν, ὦ Καλλί-

κλεις, οὐκ ἂν οἴει με ἅσμενον εὑρεῖν τούτων τινὰ τῶν λίθων

ᾗ βασανίζουσιν τὸν χρυσόν, τὴν ἀρίστην, πρὸς ἥντινα ἔμελ-

(5)λον προσαγαγὼν αὐτήν, εἴ μοι ὁμολογήσειεν ἐκείνη καλῶς

τεθεραπεῦσθαι τὴν ψυχήν, εὖ εἴσεσθαι ὅτι ἱκανῶς ἔχω καὶ

οὐδέν με δεῖ ἄλλης βασάνου;

486e     {ΚΑΛ.} Πρὸς τί δὴ τοῦτο ἐρωτᾷς, ὦ Σώκρατες;

     {ΣΩ.} Ἐγώ σοι ἐρῶ· νῦν οἶμαι ἐγὼ σοὶ ἐντετυχηκὼς

τοιούτῳ ἑρμαίῳ ἐντετυχηκέναι.

     {ΚΑΛ.} Τί δή;

(5)     {ΣΩ.} Εὖ οἶδ’ ὅτι, ἅν μοι σὺ ὁμολογήσῃς περὶ ὧν ἡ ἐμὴ

ψυχὴ δοξάζει, ταῦτ’ ἤδη ἐστὶν αὐτὰ τἀληθῆ. ἐννοῶ γὰρ

487aὅτι τὸν μέλλοντα βασανιεῖν ἱκανῶς ψυχῆς πέρι ὀρθῶς τε

ζώσης καὶ μὴ τρία ἄρα δεῖ ἔχειν ἃ σὺ πάντα ἔχεις, ἐπιστή-

μην τε καὶ εὔνοιαν καὶ παρρησίαν. ἐγὼ γὰρ πολλοῖς ἐντυγ-

χάνω οἳ ἐμὲ οὐχ οἷοί τέ εἰσιν βασανίζειν διὰ τὸ μὴ σοφοὶ

(5)εἶναι ὥσπερ σύ· ἕτεροι δὲ σοφοὶ μέν εἰσιν, οὐκ ἐθέλουσιν δέ

μοι λέγειν τὴν ἀλήθειαν διὰ τὸ μὴ κήδεσθαί μου ὥσπερ σύ·

τὼ δὲ ξένω τώδε, Γοργίας τε καὶ Πῶλος, σοφὼ μὲν καὶ

487bφίλω ἐστὸν ἐμώ, ἐνδεεστέρω δὲ παρρησίας καὶ αἰσχυντη-

ροτέρω μᾶλλον τοῦ δέοντος· πῶς γὰρ οὔ; ὥ γε εἰς τοσοῦτον

αἰσχύνης ἐληλύθατον, ὥστε διὰ τὸ αἰσχύνεσθαι τολμᾷ ἑκά-

τερος αὐτῶν αὐτὸς αὑτῷ ἐναντία λέγειν ἐναντίον πολλῶν

(5)ἀνθρώπων, καὶ ταῦτα περὶ τῶν μεγίστων. σὺ δὲ ταῦτα

πάντα ἔχεις ἃ οἱ ἄλλοι οὐκ ἔχουσιν· πεπαίδευσαί τε γὰρ

ἱκανῶς, ὡς πολλοὶ ἂν φήσαιεν Ἀθηναίων, καὶ ἐμοὶ εἶ εὔνους.

487cτίνι τεκμηρίῳ χρῶμαι; ἐγώ σοι ἐρῶ. οἶδα ὑμᾶς ἐγώ, ὦ

Καλλίκλεις, τέτταρας ὄντας κοινωνοὺς γεγονότας σοφίας, σέ

τε καὶ Τείσανδρον τὸν Ἀφιδναῖον καὶ Ἄνδρωνα τὸν Ἀνδρο-

τίωνος καὶ Ναυσικύδην τὸν Χολαργέα· καί ποτε ὑμῶν ἐγὼ

(5)ἐπήκουσα βουλευομένων μέχρι ὅποι τὴν σοφίαν ἀσκητέον

εἴη, καὶ οἶδα ὅτι ἐνίκα ἐν ὑμῖν τοιάδε τις δόξα, μὴ προθυ-

μεῖσθαι εἰς τὴν ἀκρίβειαν φιλοσοφεῖν, ἀλλὰ εὐλαβεῖσθαι

487dπαρεκελεύεσθε ἀλλήλοις ὅπως μὴ πέρα τοῦ δέοντος σοφώ-

τεροι γενόμενοι λήσετε διαφθαρέντες. ἐπειδὴ οὖν σου ἀκούω

ταὐτὰ ἐμοὶ συμβουλεύοντος ἅπερ τοῖς σεαυτοῦ ἑταιροτάτοις,

ἱκανόν μοι τεκμήριόν ἐστιν ὅτι ὡς ἀληθῶς μοι εὔνους εἶ.

(5)καὶ μὴν ὅτι γε οἷος παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι,

αὐτός τε φῂς καὶ ὁ λόγος ὃν ὀλίγον πρότερον ἔλεγες ὁμο-

λογεῖ σοι. ἔχει δὴ οὑτωσὶ δῆλον ὅτι τούτων πέρι νυνί·

487eἐάν τι σὺ ἐν τοῖς λόγοις ὁμολογήσῃς μοι, βεβασανισμένον

τοῦτ’ ἤδη ἔσται ἱκανῶς ὑπ’ ἐμοῦ τε καὶ σοῦ, καὶ οὐκέτι αὐτὸ

δεήσει ἐπ’ ἄλλην βάσανον ἀναφέρειν. οὐ γὰρ ἄν ποτε

αὐτὸ συνεχώρησας σὺ οὔτε σοφίας ἐνδείᾳ οὔτ’ αἰσχύνης

(5)περιουσίᾳ, οὐδ’ αὖ ἀπατῶν ἐμὲ συγχωρήσαις ἄν· φίλος γάρ

μοι εἶ, ὡς καὶ αὐτὸς φῄς. τῷ ὄντι οὖν ἡ ἐμὴ καὶ ἡ σὴ

ὁμολογία τέλος ἤδη ἕξει τῆς ἀληθείας. πάντων δὲ καλ-

λίστη ἐστὶν ἡ σκέψις, ὦ Καλλίκλεις, περὶ τούτων ὧν σὺ

δή μοι ἐπετίμησας, ποῖόν τινα χρὴ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ τί

488aἐπιτηδεύειν καὶ μέχρι τοῦ, καὶ πρεσβύτερον καὶ νεώτερον

ὄντα. ἐγὼ γὰρ εἴ τι μὴ ὀρθῶς πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν

ἐμαυτοῦ, εὖ ἴσθι τοῦτο ὅτι οὐχ ἑκὼν ἐξαμαρτάνω ἀλλ’ ἀμαθίᾳ

τῇ ἐμῇ· σὺ οὖν, ὥσπερ ἤρξω νουθετεῖν με, μὴ ἀποστῇς,

(5)ἀλλ’ ἱκανῶς μοι ἔνδειξαι τί ἔστιν τοῦτο ὃ ἐπιτηδευτέον μοι,

καὶ τίνα τρόπον κτησαίμην ἂν αὐτό, καὶ ἐάν με λάβῃς νῦν

μέν σοι ὁμολογήσαντα, ἐν δὲ τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ μὴ ταὐτὰ

πράττοντα ἅπερ ὡμολόγησα, πάνυ με ἡγοῦ βλᾶκα εἶναι καὶ

488bμηκέτι ποτέ με νουθετήσῃς ὕστερον, ὡς μηδενὸς ἄξιον ὄντα.

ἐξ ἀρχῆς δέ μοι ἐπανάλαβε πῶς φῂς τὸ δίκαιον ἔχειν καὶ

σὺ καὶ Πίνδαρος τὸ κατὰ φύσιν; ἄγειν βίᾳ τὸν κρείττω τὰ

τῶν ἡττόνων καὶ ἄρχειν τὸν βελτίω τῶν χειρόνων καὶ πλέον

(5)ἔχειν τὸν ἀμείνω τοῦ φαυλοτέρου; μή τι ἄλλο λέγεις τὸ

δίκαιον εἶναι, ἢ ὀρθῶς μέμνημαι;

     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ ταῦτα ἔλεγον καὶ τότε καὶ νῦν λέγω.

     {ΣΩ.} Πότερον δὲ τὸν αὐτὸν βελτίω καλεῖς σὺ καὶ κρείττω;

488cοὐδὲ γάρ τοι τότε οἷός τ’ ἦ μαθεῖν σου τί ποτε λέγοις.

πότερον τοὺς ἰσχυροτέρους κρείττους καλεῖς καὶ δεῖ ἀκροᾶ-

σθαι τοῦ ἰσχυροτέρου τοὺς ἀσθενεστέρους, οἷόν μοι δοκεῖς

καὶ τότε ἐνδείκνυσθαι, ὡς αἱ μεγάλαι πόλεις ἐπὶ τὰς σμικρὰς

(5)κατὰ τὸ φύσει δίκαιον ἔρχονται, ὅτι κρείττους εἰσὶν καὶ

ἰσχυρότεραι, ὡς τὸ κρεῖττον καὶ τὸ ἰσχυρότερον καὶ βέλτιον

ταὐτὸν ὄν, ἢ ἔστι βελτίω μὲν εἶναι, ἥττω δὲ καὶ ἀσθενέ-

στερον, καὶ κρείττω μὲν εἶναι, μοχθηρότερον δέ· ἢ ὁ αὐτὸς

488dὅρος ἐστὶν τοῦ βελτίονος καὶ τοῦ κρείττονος; τοῦτό μοι

αὐτὸ σαφῶς διόρισον, ταὐτὸν ἢ ἕτερόν ἐστιν τὸ κρεῖττον καὶ

τὸ βέλτιον καὶ τὸ ἰσχυρότερον;

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφῶς λέγω, ὅτι ταὐτόν ἐστιν.

(5)     {ΣΩ.} Οὐκοῦν οἱ πολλοὶ τοῦ ἑνὸς κρείττους εἰσὶν κατὰ

φύσιν; οἳ δὴ καὶ τοὺς νόμους τίθενται ἐπὶ τῷ ἑνί, ὥσπερ

καὶ σὺ ἄρτι ἔλεγες.

     {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΣΩ.} Τὰ τῶν πολλῶν ἄρα νόμιμα τὰ τῶν κρειττόνων

(10)ἐστίν.

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

488e     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὰ τῶν βελτιόνων; οἱ γὰρ κρείττους βελ-

τίους πολὺ κατὰ τὸν σὸν λόγον.

     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὰ τούτων νόμιμα κατὰ φύσιν καλά, κρειτ-

(5)τόνων γε ὄντων;

     {ΚΑΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν οἱ πολλοὶ νομίζουσιν οὕτως, ὡς ἄρτι αὖ σὺ

ἔλεγες, δίκαιον εἶναι τὸ ἴσον ἔχειν καὶ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν

489aτοῦ ἀδικεῖσθαι; ἔστιν ταῦτα ἢ οὔ; καὶ ὅπως μὴ ἁλώσῃ

ἐνταῦθα σὺ αὖ αἰσχυνόμενος. νομίζουσιν, ἢ οὔ, οἱ πολλοὶ

τὸ ἴσον ἔχειν ἀλλ’ οὐ τὸ πλέον δίκαιον εἶναι, καὶ αἴσχιον

τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; μὴ φθόνει μοι ἀποκρίνασθαι

(5)τοῦτο, Καλλίκλεις, ἵν’, ἐάν μοι ὁμολογήσῃς, βεβαιώσωμαι

ἤδη παρὰ σοῦ, ἅτε ἱκανοῦ ἀνδρὸς διαγνῶναι ὡμολογηκότος.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ οἵ γε πολλοὶ νομίζουσιν οὕτως.

     {ΣΩ.} Οὐ νόμῳ ἄρα μόνον ἐστὶν αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ

489bἀδικεῖσθαι, οὐδὲ δίκαιον τὸ ἴσον ἔχειν, ἀλλὰ καὶ φύσει·

ὥστε κινδυνεύεις οὐκ ἀληθῆ λέγειν ἐν τοῖς πρόσθεν οὐδὲ

ὀρθῶς ἐμοῦ κατηγορεῖν λέγων ὅτι ἐναντίον ἐστὶν ὁ νόμος

καὶ ἡ φύσις, ἃ δὴ καὶ ἐγὼ γνοὺς κακουργῶ ἐν τοῖς λόγοις,

(5)ἐὰν μέν τις κατὰ φύσιν λέγῃ, ἐπὶ τὸν νόμον ἄγων, ἐὰν δέ

τις κατὰ νόμον, ἐπὶ τὴν φύσιν.

     {ΚΑΛ.} Οὑτοσὶ ἀνὴρ οὐ παύσεται φλυαρῶν. εἰπέ μοι, ὦ

Σώκρατες, οὐκ αἰσχύνῃ τηλικοῦτος ὢν ὀνόματα θηρεύων, καὶ

489cἐάν τις ῥήματι ἁμάρτῃ, ἕρμαιον τοῦτο ποιούμενος; ἐμὲ γὰρ

οἴει ἄλλο τι λέγειν τὸ κρείττους εἶναι ἢ τὸ βελτίους; οὐ

πάλαι σοι λέγω ὅτι ταὐτόν φημι εἶναι τὸ βέλτιον καὶ τὸ

κρεῖττον; ἢ οἴει με λέγειν, ἐὰν συρφετὸς συλλεγῇ δούλων

(5)καὶ παντοδαπῶν ἀνθρώπων μηδενὸς ἀξίων πλὴν ἴσως τῷ

σώματι ἰσχυρίσασθαι, καὶ οὗτοι φῶσιν, αὐτὰ ταῦτα εἶναι

νόμιμα;

     {ΣΩ.} Εἶεν, ὦ σοφώτατε Καλλίκλεις· οὕτω λέγεις;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

489d     {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἐγὼ μέν, ὦ δαιμόνιε, καὶ αὐτὸς πάλαι τοπάζω

τοιοῦτόν τί σε λέγειν τὸ κρεῖττον, καὶ ἀνερωτῶ γλιχόμενος

σαφῶς εἰδέναι ὅτι λέγεις. οὐ γὰρ δήπου σύ γε τοὺς δύο

βελτίους ἡγῇ τοῦ ἑνός, οὐδὲ τοὺς σοὺς δούλους βελτίους

(5)σοῦ, ὅτι ἰσχυρότεροί εἰσιν ἢ σύ. ἀλλὰ πάλιν ἐξ ἀρχῆς εἰπὲ

τί ποτε λέγεις τοὺς βελτίους, ἐπειδὴ οὐ τοὺς ἰσχυροτέρους;

καὶ ὦ θαυμάσιε πρᾳότερόν με προδίδασκε, ἵνα μὴ ἀποφοιτήσω

παρὰ σοῦ.

489e     {ΚΑΛ.} Εἰρωνεύῃ, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Μὰ τὸν Ζῆθον, ὦ Καλλίκλεις, ᾧ σὺ χρώμενος πολλὰ

νυνδὴ εἰρωνεύου πρός με· ἀλλ’ ἴθι εἰπέ, τίνας λέγεις τοὺς

βελτίους εἶναι;

(5)     {ΚΑΛ.} Τοὺς ἀμείνους ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Ὁρᾷς ἄρα ὅτι σὺ αὐτὸς ὀνόματα λέγεις, δηλοῖς δὲ

οὐδέν; οὐκ ἐρεῖς, τοὺς βελτίους καὶ κρείττους πότερον τοὺς

φρονιμωτέρους λέγεις ἢ ἄλλους τινάς;

     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία τούτους λέγω, καὶ σφόδρα γε.

490a     {ΣΩ.} Πολλάκις ἄρα εἷς φρονῶν μυρίων μὴ φρονούντων

κρείττων ἐστὶν κατὰ τὸν σὸν λόγον, καὶ τοῦτον ἄρχειν δεῖ,

τοὺς δ’ ἄρχεσθαι, καὶ πλέον ἔχειν τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχο-

μένων· τοῦτο γάρ μοι δοκεῖς βούλεσθαι λέγειν_καὶ οὐ

(5)ῥήματι θηρεύω_εἰ ὁ εἷς τῶν μυρίων κρείττων.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ ταῦτ’ ἔστιν ἃ λέγω. τοῦτο γὰρ οἶμαι ἐγὼ

τὸ δίκαιον εἶναι φύσει, τὸ βελτίω ὄντα καὶ φρονιμώτερον

καὶ ἄρχειν καὶ πλέον ἔχειν τῶν φαυλοτέρων.

490b     {ΣΩ.} Ἔχε δὴ αὐτοῦ. τί ποτε αὖ νῦν λέγεις; ἐὰν ἐν

τῷ αὐτῷ ὦμεν, ὥσπερ νῦν, πολλοὶ ἁθρόοι, καὶ ἡμῖν ᾖ

ἐν κοινῷ πολλὰ σιτία καὶ ποτά, ὦμεν δὲ παντοδαποί, οἱ

μὲν ἰσχυροί, οἱ δ’ ἀσθενεῖς, εἷς δὲ ἡμῶν ᾖ φρονιμώτερος

(5)περὶ ταῦτα, ἰατρὸς ὤν, ᾖ δέ, οἷον εἰκός, τῶν μὲν ἰσχυρότερος,

τῶν δὲ ἀσθενέστερος, ἄλλο τι ἢ οὗτος, φρονιμώτερος ἡμῶν

ὤν, βελτίων καὶ κρείττων ἔσται εἰς ταῦτα;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

490c     {ΣΩ.} Ἦ οὖν τούτων τῶν σιτίων πλέον ἡμῶν ἑκτέον αὐτῷ,

ὅτι βελτίων ἐστίν, ἢ τῷ μὲν ἄρχειν πάντα ἐκεῖνον δεῖ νέμειν,

ἐν τῷ δὲ ἀναλίσκειν τε αὐτὰ καὶ καταχρῆσθαι εἰς τὸ ἑαυτοῦ

σῶμα οὐ πλεονεκτητέον, εἰ μὴ μέλλει ζημιοῦσθαι, ἀλλὰ τῶν

(5)μὲν πλέον, τῶν δ’ ἔλαττον ἑκτέον· ἐὰν δὲ τύχῃ πάντων

ἀσθενέστατος ὤν, πάντων ἐλάχιστον τῷ βελτίστῳ, ὦ Καλ-

λίκλεις; οὐχ οὕτως, ὠγαθέ;

     {ΚΑΛ.} Περὶ σιτία, λέγεις, καὶ ποτὰ καὶ ἰατροὺς καὶ φλυα-

490dρίας· ἐγὼ δὲ οὐ ταῦτα λέγω.

     {ΣΩ.} Πότερον οὐ τὸν φρονιμώτερον βελτίω λέγεις; φάθι

ἢ μή.

     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

(5)     {ΣΩ.} Ἀλλ’ οὐ τὸν βελτίω πλέον δεῖν ἔχειν;

     {ΚΑΛ.} Οὐ σιτίων γε οὐδὲ ποτῶν.

     {ΣΩ.} Μανθάνω, ἀλλ’ ἴσως ἱματίων, καὶ δεῖ τὸν ὑφαντι-

κώτατον μέγιστον ἱμάτιον ἔχειν καὶ πλεῖστα καὶ κάλλιστα

ἀμπεχόμενον περιιέναι;

(10)     {ΚΑΛ.} Ποίων ἱματίων;

     {ΣΩ.} Ἀλλ’ εἰς ὑποδήματα δῆλον ὅτι δεῖ πλεονεκτεῖν τὸν

490eφρονιμώτατον εἰς ταῦτα καὶ βέλτιστον. τὸν σκυτοτόμον

ἴσως μέγιστα δεῖ ὑποδήματα καὶ πλεῖστα ὑποδεδεμένον

περιπατεῖν.

     {ΚΑΛ.} Ποῖα ὑποδήματα; φλυαρεῖς ἔχων.

(5)     {ΣΩ.} Ἀλλ’ εἰ μὴ τὰ τοιαῦτα λέγεις, ἴσως τὰ τοιάδε· οἷον

γεωργικὸν ἄνδρα περὶ γῆν φρόνιμόν τε καὶ καλὸν καὶ ἀγαθόν,

τοῦτον δὴ ἴσως δεῖ πλεονεκτεῖν τῶν σπερμάτων καὶ ὡς

πλείστῳ σπέρματι χρῆσθαι εἰς τὴν αὑτοῦ γῆν.

     {ΚΑΛ.} Ὡς ἀεὶ ταὐτὰ λέγεις, ὦ Σώκρατες.

(10)     {ΣΩ.} Οὐ μόνον γε, ὦ Καλλίκλεις, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν

αὐτῶν.

491a     {ΚΑΛ.} Νὴ τοὺς θεούς, ἀτεχνῶς γε ἀεὶ σκυτέας τε καὶ

κναφέας καὶ μαγείρους λέγων καὶ ἰατροὺς οὐδὲν παύῃ, ὡς

περὶ τούτων ἡμῖν ὄντα τὸν λόγον.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν σὺ ἐρεῖς περὶ τίνων ὁ κρείττων τε καὶ

(5)φρονιμώτερος πλέον ἔχων δικαίως πλεονεκτεῖ; ἢ οὔτε ἐμοῦ

ὑποβάλλοντος ἀνέξῃ οὔτ’ αὐτὸς ἐρεῖς;

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ἔγωγε καὶ πάλαι λέγω. πρῶτον μὲν τοὺς

κρείττους οἵ εἰσιν οὐ σκυτοτόμους λέγω οὐδὲ μαγείρους, ἀλλ’

491bοἳ ἂν εἰς τὰ τῆς πόλεως πράγματα φρόνιμοι ὦσιν, ὅντινα ἂν

τρόπον εὖ οἰκοῖτο, καὶ μὴ μόνον φρόνιμοι, ἀλλὰ καὶ ἀνδρεῖοι,

ἱκανοὶ ὄντες ἃ ἂν νοήσωσιν ἐπιτελεῖν, καὶ μὴ ἀποκάμνωσι

διὰ μαλακίαν τῆς ψυχῆς.

(5)     {ΣΩ.} Ὁρᾷς, ὦ βέλτιστε Καλλίκλεις, ὡς οὐ ταὐτὰ σύ τ’

ἐμοῦ κατηγορεῖς καὶ ἐγὼ σοῦ; σὺ μὲν γὰρ ἐμὲ φῂς ἀεὶ

ταὐτὰ λέγειν, καὶ μέμφῃ μοι· ἐγὼ δὲ σοῦ τοὐναντίον, ὅτι

οὐδέποτε ταὐτὰ λέγεις περὶ τῶν αὐτῶν, ἀλλὰ τοτὲ μὲν τοὺς

491cβελτίους τε καὶ κρείττους τοὺς ἰσχυροτέρους ὡρίζου, αὖθις

δὲ τοὺς φρονιμωτέρους, νῦν δ’ αὖ ἕτερόν τι ἥκεις ἔχων·

ἀνδρειότεροί τινες ὑπὸ σοῦ λέγονται οἱ κρείττους καὶ οἱ

βελτίους. ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὼν ἀπαλλάγηθι τίνας ποτὲ λέγεις

(5)τοὺς βελτίους τε καὶ κρείττους καὶ εἰς ὅτι.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ εἴρηκά γε ἔγωγε τοὺς φρονίμους εἰς

τὰ τῆς πόλεως πράγματα καὶ ἀνδρείους. τούτους γὰρ

491dπροσήκει τῶν πόλεων ἄρχειν, καὶ τὸ δίκαιον τοῦτ’

ἐστίν, πλέον ἔχειν τούτους τῶν ἄλλων, τοὺς ἄρχοντας τῶν

ἀρχομένων.

     {ΣΩ.} Τί δέ; αὑτῶν, ὦ ἑταῖρε, τί; ἦ τι ἄρχοντας ἢ ἀρχο-

(5)μένους;

     {ΚΑΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΣΩ.} Ἕνα ἕκαστον λέγω αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχοντα· ἢ τοῦτο

μὲν οὐδὲν δεῖ, αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχειν, τῶν δὲ ἄλλων;

     {ΚΑΛ.} Πῶς ἑαυτοῦ ἄρχοντα λέγεις;

(10)     {ΣΩ.} Οὐδὲν ποικίλον ἀλλ’ ὥσπερ οἱ πολλοί, σώφρονα

ὄντα καὶ ἐγκρατῆ αὐτὸν ἑαυτοῦ, τῶν ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν

491eἄρχοντα τῶν ἐν ἑαυτῷ.

     {ΚΑΛ.} Ὡς ἡδὺς εἶ· τοὺς ἠλιθίους λέγεις τοὺς σώφρονας.

     {ΣΩ.} Πῶς γὰρ [οὔ]; οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἂν γνοίη ὅτι οὐ τοῦτο

λέγω.

(5)     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε σφόδρα, ὦ Σώκρατες. ἐπεὶ πῶς ἂν

εὐδαίμων γένοιτο ἄνθρωπος δουλεύων ὁτῳοῦν; ἀλλὰ τοῦτ’

ἐστὶν τὸ κατὰ φύσιν καλὸν καὶ δίκαιον, ὃ ἐγώ σοι νῦν παρ-

ρησιαζόμενος λέγω, ὅτι δεῖ τὸν ὀρθῶς βιωσόμενον τὰς μὲν

ἐπιθυμίας τὰς ἑαυτοῦ ἐᾶν ὡς μεγίστας εἶναι καὶ μὴ κολάζειν,

492aταύταις δὲ ὡς μεγίσταις οὔσαις ἱκανὸν εἶναι ὑπηρετεῖν δι’

ἀνδρείαν καὶ φρόνησιν, καὶ ἀποπιμπλάναι ὧν ἂν ἀεὶ ἡ ἐπι-

θυμία γίγνηται. ἀλλὰ τοῦτ’ οἶμαι τοῖς πολλοῖς οὐ δυνατόν·

ὅθεν ψέγουσιν τοὺς τοιούτους δι’ αἰσχύνην, ἀποκρυπτόμενοι

(5)τὴν αὑτῶν ἀδυναμίαν, καὶ αἰσχρὸν δή φασιν εἶναι τὴν ἀκο-

λασίαν, ὅπερ ἐν τοῖς πρόσθεν ἐγὼ ἔλεγον, δουλούμενοι τοὺς

βελτίους τὴν φύσιν ἀνθρώπους, καὶ αὐτοὶ οὐ δυνάμενοι

ἐκπορίζεσθαι ταῖς ἡδοναῖς πλήρωσιν ἐπαινοῦσιν τὴν σωφρο-

492bσύνην καὶ τὴν δικαιοσύνην διὰ τὴν αὑτῶν ἀνανδρίαν. ἐπεὶ

ὅσοις ἐξ ἀρχῆς ὑπῆρξεν ἢ βασιλέων ὑέσιν εἶναι ἢ αὐτοὺς τῇ

φύσει ἱκανοὺς ἐκπορίσασθαι ἀρχήν τινα ἢ τυραννίδα ἢ δυνα-

στείαν, [τί ἂν] τῇ ἀληθείᾳ αἴσχιον καὶ κάκιον εἴη σωφρο-

(5)σύνης καὶ δικαιοσύνης τούτοις τοῖς ἀνθρώποις, οἷς ἐξὸν

ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν καὶ μηδενὸς ἐμποδὼν ὄντος, αὐτοὶ

ἑαυτοῖς δεσπότην ἐπαγάγοιντο τὸν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων

νόμον τε καὶ λόγον καὶ ψόγον; ἢ πῶς οὐκ ἂν ἄθλιοι γεγονότες

492cεἶεν ὑπὸ τοῦ καλοῦ τοῦ τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς σωφροσύνης,

μηδὲν πλέον νέμοντες τοῖς φίλοις τοῖς αὑτῶν ἢ τοῖς ἐχθροῖς,

καὶ ταῦτα ἄρχοντες ἐν τῇ ἑαυτῶν πόλει; ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ,

ὦ Σώκρατες, ἣν φῂς σὺ διώκειν, ὧδ’ ἔχει· τρυφὴ καὶ ἀκο-

(5)λασία καὶ ἐλευθερία, ἐὰν ἐπικουρίαν ἔχῃ, τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή

τε καὶ εὐδαιμονία, τὰ δὲ ἄλλα ταῦτ’ ἐστὶν τὰ καλλωπίσματα,

τὰ παρὰ φύσιν συνθήματα ἀνθρώπων, φλυαρία καὶ οὐδενὸς

ἄξια.

492d     {ΣΩ.} Οὐκ ἀγεννῶς γε, ὦ Καλλίκλεις, ἐπεξέρχῃ τῷ λόγῳ

παρρησιαζόμενος· σαφῶς γὰρ σὺ νῦν λέγεις ἃ οἱ ἄλλοι

διανοοῦνται μέν, λέγειν δὲ οὐκ ἐθέλουσιν. δέομαι οὖν ἐγώ

σου μηδενὶ τρόπῳ ἀνεῖναι, ἵνα τῷ ὄντι κατάδηλον γένηται

(5)πῶς βιωτέον. καί μοι λέγε· τὰς μὲν ἐπιθυμίας φῂς οὐ

κολαστέον, εἰ μέλλει τις οἷον δεῖ εἶναι, ἐῶντα δὲ αὐτὰς ὡς

μεγίστας πλήρωσιν αὐταῖς ἁμόθεν γέ ποθεν ἑτοιμάζειν, καὶ

492eτοῦτο εἶναι τὴν ἀρετήν;

     {ΚΑΛ.} Φημὶ ταῦτα ἐγώ.

     {ΣΩ.} Οὐκ ἄρα ὀρθῶς λέγονται οἱ μηδενὸς δεόμενοι εὐδαί-

μονες εἶναι.

(5)     {ΚΑΛ.} Οἱ λίθοι γὰρ ἂν οὕτω γε καὶ οἱ νεκροὶ εὐδαι-

μονέστατοι εἶεν.

     {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ ὥς γε σὺ λέγεις δεινὸς ὁ βίος.

οὐ γάρ τοι θαυμάζοιμ’ ἂν εἰ Εὐριπίδης ἀληθῆ ἐν τοῖσδε

λέγει, λέγων_

(10)                    τίς δ’ οἶδεν, εἰ τὸ ζῆν μέν ἐστι κατθανεῖν,

                    τὸ κατθανεῖν δὲ ζῆν;

493aκαὶ ἡμεῖς τῷ ὄντι ἴσως τέθναμεν· ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ

ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡς νῦν ἡμεῖς τέθναμεν καὶ τὸ μὲν

σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆς δὲ ψυχῆς τοῦτο ἐν ᾧ ἐπι-

θυμίαι εἰσὶ τυγχάνει ὂν οἷον ἀναπείθεσθαι καὶ μεταπίπτειν

(5)ἄνω κάτω, καὶ τοῦτο ἄρα τις μυθολογῶν κομψὸς ἀνήρ, ἴσως

Σικελός τις ἢ Ἰταλικός, παράγων τῷ ὀνόματι διὰ τὸ πιθανόν

τε καὶ πειστικὸν ὠνόμασε πίθον, τοὺς δὲ ἀνοήτους ἀμυήτους,

493bτῶν δ’ ἀνοήτων τοῦτο τῆς ψυχῆς οὗ αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί,

τὸ ἀκόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στεγανόν, ὡς τετρημένος εἴη

πίθος, διὰ τὴν ἀπληστίαν ἀπεικάσας. τοὐναντίον δὴ οὗτος

σοί, ὦ Καλλίκλεις, ἐνδείκνυται ὡς τῶν ἐν Ἅιδου_τὸ ἀιδὲς

(5)δὴ λέγων_οὗτοι ἀθλιώτατοι ἂν εἶεν, οἱ ἀμύητοι, καὶ φοροῖεν

εἰς τὸν τετρημένον πίθον ὕδωρ ἑτέρῳ τοιούτῳ τετρημένῳ

κοσκίνῳ. τὸ δὲ κόσκινον ἄρα λέγει, ὡς ἔφη ὁ πρὸς ἐμὲ

493cλέγων, τὴν ψυχὴν εἶναι· τὴν δὲ ψυχὴν κοσκίνῳ ἀπῄκασεν

τὴν τῶν ἀνοήτων ὡς τετρημένην, ἅτε οὐ δυναμένην στέγειν

δι’ ἀπιστίαν τε καὶ λήθην. ταῦτ’ ἐπιεικῶς μέν ἐστιν ὑπό

τι ἄτοπα, δηλοῖ μὴν ὃ ἐγὼ βούλομαί σοι ἐνδειξάμενος, ἐάν

(5)πως οἷός τε ὦ, πεῖσαι μεταθέσθαι, ἀντὶ τοῦ ἀπλήστως καὶ

ἀκολάστως ἔχοντος βίου τὸν κοσμίως καὶ τοῖς ἀεὶ παροῦσιν

ἱκανῶς καὶ ἐξαρκούντως ἔχοντα βίον ἑλέσθαι. ἀλλὰ πότε-

493dρον πείθω τί σε καὶ μετατίθεσθαι εὐδαιμονεστέρους εἶναι

τοὺς κοσμίους τῶν ἀκολάστων, ἢ οὐδ’ ἂν ἄλλα πολλὰ

τοιαῦτα μυθολογῶ, οὐδέν τι μᾶλλον μεταθήσῃ;

     {ΚΑΛ.} Τοῦτ’ ἀληθέστερον εἴρηκας, ὦ Σώκρατες.

(5)     {ΣΩ.} Φέρε δή, ἄλλην σοι εἰκόνα λέγω ἐκ τοῦ αὐτοῦ

γυμνασίου τῇ νῦν. σκόπει γὰρ εἰ τοιόνδε λέγεις περὶ τοῦ

βίου ἑκατέρου, τοῦ τε σώφρονος καὶ τοῦ ἀκολάστου, οἷον

εἰ δυοῖν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ πίθοι πολλοὶ εἶεν καὶ τῷ μὲν

493eἑτέρῳ ὑγιεῖς καὶ πλήρεις, ὁ μὲν οἴνου, ὁ δὲ μέλιτος, ὁ δὲ

γάλακτος, καὶ ἄλλοι πολλοὶ πολλῶν, νάματα δὲ σπάνια καὶ

χαλεπὰ ἑκάστου τούτων εἴη καὶ μετὰ πολλῶν πόνων καὶ

χαλεπῶν ἐκποριζόμενα· ὁ μὲν οὖν ἕτερος πληρωσάμενος

(5)μήτ’ ἐποχετεύοι μήτε τι φροντίζοι, ἀλλ’ ἕνεκα τούτων

ἡσυχίαν ἔχοι· τῷ δ’ ἑτέρῳ τὰ μὲν νάματα, ὥσπερ καὶ

ἐκείνῳ, δυνατὰ μὲν πορίζεσθαι, χαλεπὰ δέ, τὰ δ’ ἀγγεῖα

τετρημένα καὶ σαθρά, ἀναγκάζοιτο δ’ ἀεὶ καὶ νύκτα καὶ

494aἡμέραν πιμπλάναι αὐτά, ἢ τὰς ἐσχάτας λυποῖτο λύπας·

ἆρα τοιούτου ἑκατέρου ὄντος τοῦ βίου, λέγεις τὸν τοῦ ἀκο-

λάστου εὐδαιμονέστερον εἶναι ἢ τὸν τοῦ κοσμίου; πείθω

τί σε ταῦτα λέγων συγχωρῆσαι τὸν κόσμιον βίον τοῦ

(5)ἀκολάστου ἀμείνω εἶναι, ἢ οὐ πείθω;

     {ΚΑΛ.} Οὐ πείθεις, ὦ Σώκρατες. τῷ μὲν γὰρ πληρω-

σαμένῳ ἐκείνῳ οὐκέτ’ ἔστιν ἡδονὴ οὐδεμία, ἀλλὰ τοῦτ’

ἔστιν, ὃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, τὸ ὥσπερ λίθον ζῆν, ἐπειδὰν

494bπληρώσῃ, μήτε χαίροντα ἔτι μήτε λυπούμενον. ἀλλ’ ἐν

τούτῳ ἐστὶν τὸ ἡδέως ζῆν, ἐν τῷ ὡς πλεῖστον ἐπιρρεῖν.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀνάγκη γ’, ἂν πολὺ ἐπιρρέῃ, πολὺ καὶ τὸ

ἀπιὸν εἶναι, καὶ μεγάλ’ ἄττα τὰ τρήματα εἶναι ταῖς ἐκροαῖς;

(5)     {ΚΑΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

     {ΣΩ.} Χαραδριοῦ τινα αὖ σὺ βίον λέγεις, ἀλλ’ οὐ νεκροῦ

οὐδὲ λίθου. καί μοι λέγε· τὸ τοιόνδε λέγεις οἷον πεινῆν

καὶ πεινῶντα ἐσθίειν;

     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

494c     {ΣΩ.} Καὶ διψῆν γε καὶ διψῶντα πίνειν;

     {ΚΑΛ.} Λέγω, καὶ τὰς ἄλλας ἐπιθυμίας ἁπάσας ἔχοντα

καὶ δυνάμενον πληροῦντα χαίροντα εὐδαιμόνως ζῆν.

     {ΣΩ.} Εὖγε, ὦ βέλτιστε· διατέλει γὰρ ὥσπερ ἤρξω, καὶ

(5)ὅπως μὴ ἀπαισχυνῇ. δεῖ δέ, ὡς ἔοικε, μηδ’ ἐμὲ ἀπαι-

σχυνθῆναι. καὶ πρῶτον μὲν εἰπὲ εἰ καὶ ψωρῶντα καὶ

κνησιῶντα, ἀφθόνως ἔχοντα τοῦ κνῆσθαι, κνώμενον δια-

τελοῦντα τὸν βίον εὐδαιμόνως ἔστι ζῆν.

494d     {ΚΑΛ.} Ὡς ἄτοπος εἶ, ὦ Σώκρατες, καὶ ἀτεχνῶς δημηγόρος.

     {ΣΩ.} Τοιγάρτοι, ὦ Καλλίκλεις, Πῶλον μὲν καὶ Γορ-

γίαν καὶ ἐξέπληξα καὶ αἰσχύνεσθαι ἐποίησα, σὺ δὲ οὐ μὴ

ἐκπλαγῇς οὐδὲ μὴ αἰσχυνθῇς· ἀνδρεῖος γὰρ εἶ. ἀλλ’ ἀπο-

(5)κρίνου μόνον.

     {ΚΑΛ.} Φημὶ τοίνυν καὶ τὸν κνώμενον ἡδέως ἂν βιῶναι.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ ἡδέως, καὶ εὐδαιμόνως;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

494e     {ΣΩ.} Πότερον εἰ τὴν κεφαλὴν μόνον κνησιῷ_ἢ ἔτι τί

σε ἐρωτῶ; ὅρα, ὦ Καλλίκλεις, τί ἀποκρινῇ, ἐάν τίς σε

τὰ ἐχόμενα τούτοις ἐφεξῆς ἅπαντα ἐρωτᾷ. καὶ τούτων

τοιούτων ὄντων κεφάλαιον, ὁ τῶν κιναίδων βίος, οὗτος οὐ

(5)δεινὸς καὶ αἰσχρὸς καὶ ἄθλιος; ἢ τούτους τολμήσεις λέγειν

εὐδαίμονας εἶναι, ἐὰν ἀφθόνως ἔχωσιν ὧν δέονται;

     {ΚΑΛ.} Οὐκ αἰσχύνῃ εἰς τοιαῦτα ἄγων, ὦ Σώκρατες, τοὺς

λόγους;

     {ΣΩ.} Ἦ γὰρ ἐγὼ ἄγω ἐνταῦθα, ὦ γενναῖε, ἢ ἐκεῖνος

(10)ὃς ἂν φῇ ἀνέδην οὕτω τοὺς χαίροντας, ὅπως ἂν χαίρωσιν,

495aεὐδαίμονας εἶναι, καὶ μὴ διορίζηται τῶν ἡδονῶν ὁποῖαι

ἀγαθαὶ καὶ κακαί; ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν λέγε πότερον φῂς εἶναι

τὸ αὐτὸ ἡδὺ καὶ ἀγαθόν, ἢ εἶναί τι τῶν ἡδέων ὃ οὐκ ἔστιν

ἀγαθόν;

(5)     {ΚΑΛ.} Ἵνα δή μοι μὴ ἀνομολογούμενος ᾖ ὁ λόγος, ἐὰν

ἕτερον φήσω εἶναι, τὸ αὐτό φημι εἶναι.

     {ΣΩ.} Διαφθείρεις, ὦ Καλλίκλεις, τοὺς πρώτους λόγους,

καὶ οὐκ ἂν ἔτι μετ’ ἐμοῦ ἱκανῶς τὰ ὄντα ἐξετάζοις, εἴπερ

παρὰ τὰ δοκοῦντα σαυτῷ ἐρεῖς.

495b     {ΚΑΛ.} Καὶ γὰρ σύ, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Οὐ τοίνυν ὀρθῶς ποιῶ οὔτ’ ἐγώ, εἴπερ ποιῶ τοῦτο,

οὔτε σύ. ἀλλ’, ὦ μακάριε, ἄθρει μὴ οὐ τοῦτο ᾖ τὸ ἀγαθόν,

τὸ πάντως χαίρειν· ταῦτά τε γὰρ τὰ νυνδὴ αἰνιχθέντα

(5)πολλὰ καὶ αἰσχρὰ φαίνεται συμβαίνοντα, εἰ τοῦτο οὕτως

ἔχει, καὶ ἄλλα πολλά.

     {ΚΑΛ.} Ὡς σύ γε οἴει, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Σὺ δὲ τῷ ὄντι, ὦ Καλλίκλεις, ταῦτα ἰσχυρίζῃ;

     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

495c     {ΣΩ.} Ἐπιχειρῶμεν ἄρα τῷ λόγῳ ὡς σοῦ σπουδάζοντος;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε σφόδρα.

     {ΣΩ.} Ἴθι δή μοι, ἐπειδὴ οὕτω δοκεῖ, διελοῦ τάδε· ἐπι-

στήμην που καλεῖς τι; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Οὐ καὶ ἀν-

(5)δρείαν νυνδὴ ἔλεγές τινα εἶναι μετὰ ἐπιστήμης; — {ΚΑΛ.}

Ἔλεγον γάρ. — {ΣΩ.} Ἄλλο τι οὖν ὡς ἕτερον τὴν ἀνδρείαν

τῆς ἐπιστήμης δύο ταῦτα ἔλεγες; — {ΚΑΛ.} Σφόδρα γε. —

{ΣΩ.} Τί δέ; ἡδονὴν καὶ ἐπιστήμην ταὐτὸν ἢ ἕτερον; —

{495dΚΑΛ.} Ἕτερον δήπου, ὦ σοφώτατε σύ. — {ΣΩ.} Ἦ καὶ ἀν-

δρείαν ἑτέραν ἡδονῆς; — {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Φέρε δὴ

ὅπως μεμνησόμεθα ταῦτα, ὅτι Καλλικλῆς ἔφη Ἀχαρνεὺς

ἡδὺ μὲν καὶ ἀγαθὸν ταὐτὸν εἶναι, ἐπιστήμην δὲ καὶ ἀνδρείαν

(5)καὶ ἀλλήλων καὶ τοῦ ἀγαθοῦ ἕτερον.

     {ΚΑΛ.} Σωκράτης δέ γε ἡμῖν ὁ Ἀλωπεκῆθεν οὐχ ὁμολογεῖ

ταῦτα. ἢ ὁμολογεῖ;

495e     {ΣΩ.} Οὐχ ὁμολογεῖ· οἶμαι δέ γε οὐδὲ Καλλικλῆς, ὅταν

αὐτὸς αὑτὸν θεάσηται ὀρθῶς. εἰπὲ γάρ μοι, τοὺς εὖ πράτ-

τοντας τοῖς κακῶς πράττουσιν οὐ τοὐναντίον ἡγῇ πάθος

πεπονθέναι;

(5)     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν, εἴπερ ἐναντία ἐστὶν ταῦτα ἀλλήλοις,

ἀνάγκη περὶ αὐτῶν ἔχειν ὥσπερ περὶ ὑγιείας ἔχει καὶ νόσου;

οὐ γὰρ ἅμα δήπου ὑγιαίνει τε καὶ νοσεῖ ὁ ἄνθρωπος, οὐδὲ

ἅμα ἀπαλλάττεται ὑγιείας τε καὶ νόσου.

(10)     {ΚΑΛ.} Πῶς λέγεις;

     {ΣΩ.} Οἷον περὶ ὅτου βούλει τοῦ σώματος ἀπολαβὼν

496aσκόπει. νοσεῖ που ἄνθρωπος ὀφθαλμούς, ᾧ ὄνομα ὀφθαλ-

μία; — {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Οὐ δήπου καὶ ὑγιαίνει γε

ἅμα τοὺς αὐτούς; — {ΚΑΛ.} Οὐδ’ ὁπωστιοῦν. — {ΣΩ.} Τί δὲ

ὅταν τῆς ὀφθαλμίας ἀπαλλάττηται; ἆρα τότε καὶ τῆς ὑγιείας

(5)ἀπαλλάττεται τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τελευτῶν ἅμα ἀμφοτέρων

ἀπήλλακται; — {ΚΑΛ.} Ἥκιστά γε. — {ΣΩ.} Θαυμάσιον γὰρ

496bοἶμαι καὶ ἄλογον γίγνεται· ἦ γάρ; — {ΚΑΛ.} Σφόδρα γε. —

{ΣΩ.} Ἀλλ’ ἐν μέρει οἶμαι ἑκάτερον καὶ λαμβάνει καὶ ἀπολ-

λύει; — {ΚΑΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἰσχὺν καὶ ἀσθένειαν

ὡσαύτως; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Καὶ τάχος καὶ βραδυτῆτα; —

{(5)ΚΑΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Ἦ καὶ τἀγαθὰ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν καὶ

τἀναντία τούτων, κακά τε καὶ ἀθλιότητα, ἐν μέρει λαμβάνει

καὶ ἐν μέρει ἀπαλλάττεται ἑκατέρου; — {ΚΑΛ.} Πάντως δήπου.

496c— {ΣΩ.} Ἐὰν εὕρωμεν ἄρα ἄττα ὧν ἅμα τε ἀπαλλάττεται

ἄνθρωπος καὶ ἅμα ἔχει, δῆλον ὅτι ταῦτά γε οὐκ ἂν εἴη τό

τε ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν. ὁμολογοῦμεν ταῦτα; καὶ εὖ μάλα

σκεψάμενος ἀποκρίνου. — {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ὑπερφυῶς ὡς ὁμο-

(5)λογῶ.

     {ΣΩ.} Ἴθι δὴ ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν ὡμολογημένα. τὸ πεινῆν

ἔλεγες πότερον ἡδὺ ἢ ἀνιαρὸν εἶναι; αὐτὸ λέγω τὸ πεινῆν.

— {ΚΑΛ.} Ἀνιαρὸν ἔγωγε· τὸ μέντοι πεινῶντα ἐσθίειν ἡδὺ

496dλέγω. — {ΣΩ.} Μανθάνω· ἀλλ’ οὖν τό γε πεινῆν αὐτὸ ἀνιαρόν.

ἢ οὐχί; — {ΚΑΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τὸ διψῆν; — {ΚΑΛ.}

Σφόδρα γε. — {ΣΩ.} Πότερον οὖν ἔτι πλείω ἐρωτῶ, ἢ ὁμολογεῖς

ἅπασαν ἔνδειαν καὶ ἐπιθυμίαν ἀνιαρὸν εἶναι; — {ΚΑΛ.} Ὁμο-

(5)λογῶ, ἀλλὰ μὴ ἐρώτα. — {ΣΩ.} Εἶεν· διψῶντα δὲ δὴ πίνειν

ἄλλο τι ἢ ἡδὺ φῂς εἶναι; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

τούτου οὗ λέγεις τὸ μὲν διψῶντα λυπούμενον δήπου ἐστίν;

496e— {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τὸ δὲ πίνειν πλήρωσίς τε τῆς ἐνδείας

καὶ ἡδονή; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν κατὰ τὸ πίνειν χαί-

ρειν λέγεις; — {ΚΑΛ.} Μάλιστα. — {ΣΩ.} Διψῶντά γε. — {ΚΑΛ.}

Φημί. — {ΣΩ.} Λυπούμενον; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Αἰσθάνῃ οὖν

(5)τὸ συμβαῖνον, ὅτι λυπούμενον χαίρειν λέγεις ἅμα, ὅταν

διψῶντα πίνειν λέγῃς; ἢ οὐχ ἅμα τοῦτο γίγνεται κατὰ

τὸν αὐτὸν τόπον καὶ χρόνον εἴτε ψυχῆς εἴτε σώματος

βούλει; οὐδὲν γὰρ οἶμαι διαφέρει. ἔστι ταῦτα ἢ οὔ; —

{ΚΑΛ.} Ἔστιν. — {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὴν εὖ γε πράττοντα κακῶς

497aπράττειν ἅμα ἀδύνατον φῂς εἶναι. — {ΚΑΛ.} Φημὶ γάρ. — {ΣΩ.}

Ἀνιώμενον δέ γε χαίρειν δυνατὸν ὡμολόγηκας. — {ΚΑΛ.}

Φαίνεται. — {ΣΩ.} Οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν

οὐδὲ τὸ ἀνιᾶσθαι κακῶς, ὥστε ἕτερον γίγνεται τὸ ἡδὺ τοῦ

(5)ἀγαθοῦ.

     {ΚΑΛ.} Οὐκ οἶδ’ ἅττα σοφίζῃ, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Οἶσθα, ἀλλὰ ἀκκίζῃ, ὦ Καλλίκλεις· καὶ πρόιθί γε

ἔτι εἰς τὸ ἔμπροσθεν, [ὅτι ἔχων ληρεῖς] ἵνα εἰδῇς ὡς σοφὸς

497bὤν με νουθετεῖς. οὐχ ἅμα διψῶν τε ἕκαστος ἡμῶν πέ-

παυται καὶ ἅμα ἡδόμενος διὰ τοῦ πίνειν;

     {ΚΑΛ.} Οὐκ οἶδα ὅτι λέγεις.

     {ΓΟΡ.} Μηδαμῶς, ὦ Καλλίκλεις, ἀλλ’ ἀποκρίνου καὶ ἡμῶν

(5)ἕνεκα, ἵνα περανθῶσιν οἱ λόγοι.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ἀεὶ τοιοῦτός ἐστιν Σωκράτης, ὦ Γοργία·

σμικρὰ καὶ ὀλίγου ἄξια ἀνερωτᾷ καὶ ἐξελέγχει.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλὰ τί σοὶ διαφέρει; πάντως οὐ σὴ αὕτη ἡ τιμή,

ὦ Καλλίκλεις· ἀλλ’ ὑπόσχες Σωκράτει ἐξελέγξαι ὅπως ἂν

(10)βούληται.

497c     {ΚΑΛ.} Ἐρώτα δὴ σὺ τὰ σμικρά τε καὶ στενὰ ταῦτα,

ἐπείπερ Γοργίᾳ δοκεῖ οὕτως.

     {ΣΩ.} Εὐδαίμων εἶ, ὦ Καλλίκλεις, ὅτι τὰ μεγάλα με-

μύησαι πρὶν τὰ σμικρά· ἐγὼ δ’ οὐκ ᾤμην θεμιτὸν εἶναι.

(5)ὅθεν οὖν ἀπέλιπες ἀποκρίνου, εἰ οὐχ ἅμα παύεται διψῶν

ἕκαστος ἡμῶν καὶ ἡδόμενος. — {ΚΑΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

καὶ πεινῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐπιθυμιῶν καὶ ἡδονῶν ἅμα

παύεται; — {ΚΑΛ.} Ἔστι ταῦτα. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τῶν λυπῶν

497dκαὶ τῶν ἡδονῶν ἅμα παύεται; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἀλλὰ

μὴν τῶν ἀγαθῶν γε καὶ κακῶν οὐχ ἅμα παύεται, ὡς σὺ

ὡμολόγεις· νῦν δὲ οὐχ ὁμολογεῖς; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε· τί

οὖν δή;

(5)     {ΣΩ.} Ὅτι οὐ τὰ αὐτὰ γίγνεται, ὦ φίλε, τἀγαθὰ τοῖς

ἡδέσιν οὐδὲ τὰ κακὰ τοῖς ἀνιαροῖς. τῶν μὲν γὰρ ἅμα

παύεται, τῶν δὲ οὔ, ὡς ἑτέρων ὄντων· πῶς οὖν ταὐτὰ ἂν

εἴη τὰ ἡδέα τοῖς ἀγαθοῖς ἢ τὰ ἀνιαρὰ τοῖς κακοῖς; ἐὰν δὲ

βούλῃ, καὶ τῇδε ἐπίσκεψαι [οἶμαι γάρ σοι οὐδὲ ταύτῃ

497eὁμολογεῖσθαι· ἄθρει δέ] τοὺς ἀγαθοὺς οὐχὶ ἀγαθῶν παρου-

σίᾳ ἀγαθοὺς καλεῖς, ὥσπερ τοὺς καλοὺς οἷς ἂν κάλλος

παρῇ; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Τί δέ; ἀγαθοὺς ἄνδρας καλεῖς

ἄφρονας καὶ δειλούς; οὐ γὰρ ἄρτι γε, ἀλλὰ τοὺς ἀνδρείους

(5)καὶ φρονίμους ἔλεγες· ἢ οὐ τούτους ἀγαθοὺς καλεῖς; —

{ΚΑΛ.} Πάνυ μὲν οὖν. — {ΣΩ.} Τί δέ; παῖδα ἀνόητον χαίροντα

ἤδη εἶδες; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Ἄνδρα δὲ οὔπω εἶδες

ἀνόητον χαίροντα; — {ΚΑΛ.} Οἶμαι ἔγωγε· ἀλλὰ τί τοῦτο; —

{498aΣΩ.} Οὐδέν· ἀλλ’ ἀποκρίνου. — {ΚΑΛ.} Εἶδον. — {ΣΩ.} Τί δέ;

νοῦν ἔχοντα λυπούμενον καὶ χαίροντα; — {ΚΑΛ.} Φημί. —

{ΣΩ.} Πότεροι δὲ μᾶλλον χαίρουσι καὶ λυποῦνται, οἱ φρό-

νιμοι ἢ οἱ ἄφρονες; — {ΚΑΛ.} Οἶμαι ἔγωγε οὐ πολύ τι δια-

(5)φέρειν. — {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἀρκεῖ καὶ τοῦτο. ἐν πολέμῳ δὲ ἤδη

εἶδες ἄνδρα δειλόν; — {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Τί οὖν;

ἀπιόντων τῶν πολεμίων πότεροί σοι ἐδόκουν μᾶλλον χαί-

ρειν, οἱ δειλοὶ ἢ οἱ ἀνδρεῖοι; — {ΚΑΛ.} Ἀμφότεροι ἔμοιγε

498b[μᾶλλον]· εἰ δὲ μή, παραπλησίως γε. — {ΣΩ.} Οὐδὲν διαφέρει.

χαίρουσιν δ’ οὖν καὶ οἱ δειλοί; — {ΚΑΛ.} Σφόδρα γε. — {ΣΩ.}

Καὶ οἱ ἄφρονες, ὡς ἔοικεν. — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Προσιόντων

δὲ οἱ δειλοὶ μόνον λυποῦνται ἢ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι; — {ΚΑΛ.} Ἀμ-

(5)φότεροι. — {ΣΩ.} Ἆρα ὁμοίως; — {ΚΑΛ.} Μᾶλλον ἴσως οἱ

δειλοί. — {ΣΩ.} Ἀπιόντων δ’ οὐ μᾶλλον χαίρουσιν; — {ΚΑΛ.}

Ἴσως. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν λυποῦνται μὲν καὶ χαίρουσιν καὶ οἱ

ἄφρονες καὶ οἱ φρόνιμοι καὶ οἱ δειλοὶ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι παρα-

498cπλησίως, ὡς σὺ φῄς, μᾶλλον δὲ οἱ δειλοὶ τῶν ἀνδρείων;

— {ΚΑΛ.} Φημί. — {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὴν οἵ γε φρόνιμοι καὶ οἱ

ἀνδρεῖοι ἀγαθοί, οἱ δὲ δειλοὶ καὶ ἄφρονες κακοί; — {ΚΑΛ.}

Ναί. — {ΣΩ.} Παραπλησίως ἄρα χαίρουσιν καὶ λυποῦνται οἱ

(5)ἀγαθοὶ καὶ οἱ κακοί; — {ΚΑΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν παραπλησίως εἰσὶν ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ οἱ

ἀγαθοί τε καὶ οἱ κακοί; ἢ καὶ ἔτι μᾶλλον ἀγαθοὶ [οἱ ἀγαθοὶ

καὶ οἱ κακοί] εἰσιν οἱ κακοί;

498d     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ μὰ Δί’ οὐκ οἶδ’ ὅτι λέγεις.

     {ΣΩ.} Οὐκ οἶσθ’ ὅτι τοὺς ἀγαθοὺς ἀγαθῶν φῂς παρουσίᾳ

εἶναι ἀγαθούς, καὶ κακοὺς δὲ κακῶν; τὰ δὲ ἀγαθὰ εἶναι τὰς

ἡδονάς, κακὰ δὲ τὰς ἀνίας; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

(5)τοῖς χαίρουσιν πάρεστιν τἀγαθά, αἱ ἡδοναί, εἴπερ χαίρουσιν;

— {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀγαθῶν παρόντων

ἀγαθοί εἰσιν οἱ χαίροντες; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Τί δέ; τοῖς

ἀνιωμένοις οὐ πάρεστιν τὰ κακά, αἱ λῦπαι; — {ΚΑΛ.} Πάρεστιν.

498e— {ΣΩ.} Κακῶν δέ γε παρουσίᾳ φῂς σὺ εἶναι κακοὺς τοὺς

κακούς· ἢ οὐκέτι φῄς; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Ἀγαθοὶ ἄρα

οἳ ἂν χαίρωσι, κακοὶ δὲ οἳ ἂν ἀνιῶνται; — {ΚΑΛ.} Πάνυ γε. —

{ΣΩ.} Οἳ μέν γε μᾶλλον μᾶλλον, οἳ δ’ ἧττον ἧττον, οἳ δὲ

(5)παραπλησίως παραπλησίως; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

φῂς παραπλησίως χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι τοὺς φρονίμους

καὶ τοὺς ἄφρονας καὶ τοὺς δειλοὺς καὶ τοὺς ἀνδρείους, ἢ

καὶ μᾶλλον ἔτι τοὺς δειλούς;

     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

(10)     {ΣΩ.} Συλλόγισαι δὴ κοινῇ μετ’ ἐμοῦ τί ἡμῖν συμβαίνει

ἐκ τῶν ὡμολογημένων· καὶ δὶς γάρ τοι καὶ τρίς φασιν καλὸν

499aεἶναι τὰ καλὰ λέγειν τε καὶ ἐπισκοπεῖσθαι. ἀγαθὸν μὲν

εἶναι τὸν φρόνιμον καὶ ἀνδρεῖόν φαμεν. ἦ γάρ; — {ΚΑΛ.}

Ναί. — {ΣΩ.} Κακὸν δὲ τὸν ἄφρονα καὶ δειλόν; — {ΚΑΛ.} Πάνυ

γε. — {ΣΩ.} Ἀγαθὸν δὲ αὖ τὸν χαίροντα; — {ΚΑΛ.} Ναί. —

{(5)ΣΩ.} Κακὸν δὲ τὸν ἀνιώμενον; — {ΚΑΛ.} Ἀνάγκη. — {ΣΩ.}

Ἀνιᾶσθαι δὲ καὶ χαίρειν τὸν ἀγαθὸν καὶ κακὸν ὁμοίως,

ἴσως δὲ καὶ μᾶλλον τὸν κακόν; — {ΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

ὁμοίως γίγνεται κακὸς καὶ ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ ἢ καὶ μᾶλλον

499bἀγαθὸς ὁ κακός; οὐ ταῦτα συμβαίνει καὶ τὰ πρότερα ἐκεῖνα,

ἐάν τις ταὐτὰ φῇ ἡδέα τε καὶ ἀγαθὰ εἶναι; οὐ ταῦτα ἀνάγκη,

ὦ Καλλίκλεις;

     {ΚΑΛ.} Πάλαι τοί σου ἀκροῶμαι, ὦ Σώκρατες, καθομο-

(5)λογῶν, ἐνθυμούμενος ὅτι, κἂν παίζων τίς σοι ἐνδῷ ὁτιοῦν,

τούτου ἅσμενος ἔχῃ ὥσπερ τὰ μειράκια. ὡς δὴ σὺ οἴει

ἐμὲ ἢ καὶ ἄλλον ὁντινοῦν ἀνθρώπων οὐχ ἡγεῖσθαι τὰς μὲν

βελτίους ἡδονάς, τὰς δὲ χείρους.

     {ΣΩ.} Ἰοῦ ἰοῦ, ὦ Καλλίκλεις, ὡς πανοῦργος εἶ καί μοι

499cὥσπερ παιδὶ χρῇ, τοτὲ μὲν τὰ αὐτὰ φάσκων οὕτως ἔχειν,

τοτὲ δὲ ἑτέρως, ἐξαπατῶν με. καίτοι οὐκ ᾤμην γε κατ’

ἀρχὰς ὑπὸ σοῦ ἑκόντος εἶναι ἐξαπατηθήσεσθαι, ὡς ὄντος

φίλου· νῦν δὲ ἐψεύσθην, καὶ ὡς ἔοικεν ἀνάγκη μοι κατὰ τὸν

(5)παλαιὸν λόγον τὸ παρὸν εὖ ποιεῖν καὶ τοῦτο δέχεσθαι τὸ

διδόμενον παρὰ σοῦ. ἔστιν δὲ δή, ὡς ἔοικεν, ὃ νῦν λέγεις,

ὅτι ἡδοναί τινές εἰσιν αἱ μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ κακαί· ἦ γάρ; —

{499dΚΑΛ.} Ναί. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν ἀγαθαὶ μὲν αἱ ὠφέλιμοι, κακαὶ

δὲ αἱ βλαβεραί; — {ΚΑΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Ὠφέλιμοι δέ γε

αἱ ἀγαθόν τι ποιοῦσαι, κακαὶ δὲ αἱ κακόν τι; — {ΚΑΛ.} Φημί.

— {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν τὰς τοιάσδε λέγεις, οἷον κατὰ τὸ σῶμα ἃς

(5)νυνδὴ ἐλέγομεν ἐν τῷ ἐσθίειν καὶ πίνειν ἡδονάς, ἦ ἄρα

τούτων αἱ μὲν ὑγίειαν ποιοῦσαι ἐν τῷ σώματι, ἢ ἰσχὺν ἢ

ἄλλην τινὰ ἀρετὴν τοῦ σώματος, αὗται μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ

499eτἀναντία τούτων κακαί; — {ΚΑΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Οὐκοῦν

καὶ λῦπαι ὡσαύτως αἱ μὲν χρησταί εἰσιν, αἱ δὲ πονηραί; —

{ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ; — {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὰς μὲν χρηστὰς καὶ

ἡδονὰς καὶ λύπας καὶ αἱρετέον ἐστὶν καὶ πρακτέον; — {ΚΑΛ.}

(5)Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Τὰς δὲ πονηρὰς οὔ; — {ΚΑΛ.} Δῆλον δή. —

{ΣΩ.} Ἕνεκα γάρ που τῶν ἀγαθῶν ἅπαντα ἡμῖν ἔδοξεν

πρακτέον εἶναι, εἰ μνημονεύεις, ἐμοί τε καὶ Πώλῳ. ἆρα

καὶ σοὶ συνδοκεῖ οὕτω, τέλος εἶναι ἁπασῶν τῶν πράξεων τὸ

ἀγαθόν, καὶ ἐκείνου ἕνεκα δεῖν πάντα τἆλλα πράττεσθαι

500aἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο τῶν ἄλλων; σύμψηφος ἡμῖν εἶ καὶ σὺ ἐκ

τρίτων; — {ΚΑΛ.} Ἔγωγε. — {ΣΩ.} Τῶν ἀγαθῶν ἄρα ἕνεκα δεῖ

καὶ τἆλλα καὶ τὰ ἡδέα πράττειν, ἀλλ’ οὐ τἀγαθὰ τῶν ἡδέων.

— {ΚΑΛ.} Πάνυ γε. — {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν παντὸς ἀνδρός ἐστιν

(5)ἐκλέξασθαι ποῖα ἀγαθὰ τῶν ἡδέων ἐστὶν καὶ ὁποῖα κακά, ἢ

τεχνικοῦ δεῖ εἰς ἕκαστον; — {ΚΑΛ.} Τεχνικοῦ.

     {ΣΩ.} Ἀναμνησθῶμεν δὴ ὧν αὖ ἐγὼ πρὸς Πῶλον καὶ

Γοργίαν ἐτύγχανον λέγων. ἔλεγον γὰρ αὖ, εἰ μνημονεύεις,

500bὅτι εἶεν παρασκευαὶ αἱ μὲν μέχρι ἡδονῆς, αὐτὸ τοῦτο μόνον

παρασκευάζουσαι, ἀγνοοῦσαι δὲ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον, αἱ

δὲ γιγνώσκουσαι ὅτι τε ἀγαθὸν καὶ ὅτι κακόν· καὶ ἐτίθην

τῶν μὲν περὶ τὰς ἡδονὰς τὴν μαγειρικὴν ἐμπειρίαν ἀλλὰ οὐ

(5)τέχνην, τῶν δὲ περὶ τὸ ἀγαθὸν τὴν ἰατρικὴν τέχνην. καὶ

πρὸς Φιλίου, ὦ Καλλίκλεις, μήτε αὐτὸς οἴου δεῖν πρὸς ἐμὲ

παίζειν μηδ’ ὅτι ἂν τύχῃς παρὰ τὰ δοκοῦντα ἀποκρίνου, μήτ’

500cαὖ τὰ παρ’ ἐμοῦ οὕτως ἀποδέχου ὡς παίζοντος· ὁρᾷς γὰρ ὅτι

περὶ τούτου ἡμῖν εἰσιν οἱ λόγοι, οὗ τί ἂν μᾶλλον σπουδάσειέ

τις καὶ σμικρὸν νοῦν ἔχων ἄνθρωπος, ἢ τοῦτο, ὅντινα χρὴ

τρόπον ζῆν, πότερον ἐπὶ ὃν σὺ παρακαλεῖς ἐμέ, τὰ τοῦ

(5)ἀνδρὸς δὴ ταῦτα πράττοντα, λέγοντά τε ἐν τῷ δήμῳ καὶ

ῥητορικὴν ἀσκοῦντα καὶ πολιτευόμενον τοῦτον τὸν τρόπον

ὃν ὑμεῖς νῦν πολιτεύεσθε, ἢ [ἐπὶ] τόνδε τὸν βίον τὸν ἐν

φιλοσοφίᾳ, καὶ τί ποτ’ ἐστὶν οὗτος ἐκείνου διαφέρων. ἴσως

500dοὖν βέλτιστόν ἐστιν, ὡς ἄρτι ἐγὼ ἐπεχείρησα, διαιρεῖσθαι,

διελομένους δὲ καὶ ὁμολογήσαντας ἀλλήλοις, εἰ ἔστιν τούτω

διττὼ τὼ βίω, σκέψασθαι τί τε διαφέρετον ἀλλήλοιν καὶ

ὁπότερον βιωτέον αὐτοῖν. ἴσως οὖν οὔπω οἶσθα τί λέγω.

(5)     {ΚΑΛ.} Οὐ δῆτα.

     {ΣΩ.} Ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφέστερον ἐρῶ. ἐπειδὴ ὡμολο-

γήκαμεν ἐγώ τε καὶ σὺ εἶναι μέν τι ἀγαθόν, εἶναι δέ τι ἡδύ,

ἕτερον δὲ τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ, ἑκατέρου δὲ αὐτοῖν μελέτην

τινὰ εἶναι καὶ παρασκευὴν τῆς κτήσεως, τὴν μὲν τοῦ ἡδέος

(10)θήραν, τὴν δὲ τοῦ ἀγαθοῦ_αὐτὸ δέ μοι τοῦτο πρῶτον ἢ

500eσύμφαθι ἢ μή. σύμφῃς;

     {ΚΑΛ.} Οὕτως φημί.

     {ΣΩ.} Ἴθι δή, ἃ καὶ πρὸς τούσδε ἐγὼ ἔλεγον, διομολόγησαί

μοι, εἰ ἄρα σοι ἔδοξα τότε ἀληθῆ λέγειν. ἔλεγον δέ που

(5)ὅτι ἡ μὲν ὀψοποιικὴ οὔ μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρία,

501aἡ δ’ ἰατρική, λέγων ὅτι ἡ μὲν τούτου οὗ θεραπεύει καὶ τὴν

φύσιν ἔσκεπται καὶ τὴν αἰτίαν ὧν πράττει, καὶ λόγον ἔχει

τούτων ἑκάστου δοῦναι, ἡ ἰατρική· ἡ δ’ ἑτέρα τῆς ἡδονῆς,

πρὸς ἣν ἡ θεραπεία αὐτῇ ἐστιν ἅπασα, κομιδῇ ἀτέχνως ἐπ’

(5)αὐτὴν ἔρχεται, οὔτε τι τὴν φύσιν σκεψαμένη τῆς ἡδονῆς οὔτε

τὴν αἰτίαν, ἀλόγως τε παντάπασιν ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν

διαριθμησαμένη, τριβῇ καὶ ἐμπειρίᾳ μνήμην μόνον σῳζομένη

501bτοῦ εἰωθότος γίγνεσθαι, ᾧ δὴ καὶ πορίζεται τὰς ἡδονάς. ταῦτ’

οὖν πρῶτον σκόπει εἰ δοκεῖ σοι ἱκανῶς λέγεσθαι, καὶ εἶναί

τινες καὶ περὶ ψυχὴν τοιαῦται ἄλλαι πραγματεῖαι, αἱ μὲν

τεχνικαί, προμήθειάν τινα ἔχουσαι τοῦ βελτίστου περὶ τὴν

(5)ψυχήν, αἱ δὲ τούτου μὲν ὀλιγωροῦσαι, ἐσκεμμέναι δ’ αὖ,

ὥσπερ ἐκεῖ, τὴν ἡδονὴν μόνον τῆς ψυχῆς, τίνα ἂν αὐτῇ

τρόπον γίγνοιτο, ἥτις δὲ ἢ βελτίων ἢ χείρων τῶν ἡδονῶν,

οὔτε σκοπούμεναι οὔτε μέλον αὐταῖς ἄλλο ἢ χαρίζεσθαι

501cμόνον, εἴτε βέλτιον εἴτε χεῖρον. ἐμοὶ μὲν γάρ, ὦ Καλ-

λίκλεις, δοκοῦσίν τε εἶναι, καὶ ἔγωγέ φημι τὸ τοιοῦτον

κολακείαν εἶναι καὶ περὶ σῶμα καὶ περὶ ψυχὴν καὶ περὶ

ἄλλο ὅτου ἄν τις τὴν ἡδονὴν θεραπεύῃ, ἀσκέπτως ἔχων τοῦ

(5)ἀμείνονός τε καὶ τοῦ χείρονος· σὺ δὲ δὴ πότερον συγκατα-

τίθεσαι ἡμῖν περὶ τούτων τὴν αὐτὴν δόξαν ἢ ἀντίφῃς;

     {ΚΑΛ.} Οὐκ ἔγωγε, ἀλλὰ συγχωρῶ, ἵνα σοι καὶ περανθῇ

ὁ λόγος καὶ Γοργίᾳ τῷδε χαρίσωμαι.

501d     {ΣΩ.} Πότερον δὲ περὶ μὲν μίαν ψυχὴν ἔστιν τοῦτο, περὶ

δὲ δύο καὶ πολλὰς οὐκ ἔστιν;

     {ΚΑΛ.} Οὔκ, ἀλλὰ καὶ περὶ δύο καὶ περὶ πολλάς.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ ἁθρόαις ἅμα χαρίζεσθαι ἔστι, μηδὲν

(5)σκοπούμενον τὸ βέλτιστον;

     {ΚΑΛ.} Οἶμαι ἔγωγε.

     {ΣΩ.} Ἔχεις οὖν εἰπεῖν αἵτινές εἰσιν αἱ ἐπιτηδεύσεις αἱ

τοῦτο ποιοῦσαι; μᾶλλον δέ, εἰ βούλει, ἐμοῦ ἐρωτῶντος, ἣ

μὲν ἄν σοι δοκῇ τούτων εἶναι, φάθι, ἣ δ’ ἂν μή, μὴ φάθι.

501eπρῶτον δὲ σκεψώμεθα τὴν αὐλητικήν. οὐ δοκεῖ σοι τοιαύτη

τις εἶναι, ὦ Καλλίκλεις, τὴν ἡδονὴν ἡμῶν μόνον διώκειν,

ἄλλο δ’ οὐδὲν φροντίζειν;

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε δοκεῖ.

(5)     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ αἱ τοιαίδε ἅπασαι, οἷον ἡ κιθαριστικὴ ἡ

ἐν τοῖς ἀγῶσιν;

     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Τί δὲ ἡ τῶν χορῶν διδασκαλία καὶ ἡ τῶν δι-

θυράμβων ποίησις; οὐ τοιαύτη τίς σοι καταφαίνεται; ἢ ἡγῇ

(10)τι φροντίζειν Κινησίαν τὸν Μέλητος, ὅπως ἐρεῖ τι τοιοῦτον

ὅθεν ἂν οἱ ἀκούοντες βελτίους γίγνοιντο, ἢ ὅτι μέλλει

502aχαριεῖσθαι τῷ ὄχλῳ τῶν θεατῶν;

     {ΚΑΛ.} Δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατες, Κινησίου γε

πέρι.

     {ΣΩ.} Τί δὲ ὁ πατὴρ αὐτοῦ Μέλης; ἦ πρὸς τὸ βέλτιστον

(5)βλέπων ἐδόκει σοι κιθαρῳδεῖν; ἢ ἐκεῖνος μὲν οὐδὲ πρὸς τὸ

ἥδιστον; ἠνία γὰρ ᾄδων τοὺς θεατάς. ἀλλὰ δὴ σκόπει·

οὐχὶ ἥ τε κιθαρῳδικὴ δοκεῖ σοι πᾶσα καὶ ἡ τῶν διθυράμβων

ποίησις ἡδονῆς χάριν ηὑρῆσθαι;

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε.

502b     {ΣΩ.} Τί δὲ δὴ ἡ σεμνὴ αὕτη καὶ θαυμαστή, ἡ τῆς

τραγῳδίας ποίησις, ἐφ’ ᾧ ἐσπούδακεν; πότερόν ἐστιν αὐτῆς

τὸ ἐπιχείρημα καὶ ἡ σπουδή, ὡς σοὶ δοκεῖ, χαρίζεσθαι τοῖς

θεαταῖς μόνον, ἢ καὶ διαμάχεσθαι, ἐάν τι αὐτοῖς ἡδὺ μὲν ᾖ

(5)καὶ κεχαρισμένον, πονηρὸν δέ, ὅπως τοῦτο μὲν μὴ ἐρεῖ, εἰ

δέ τι τυγχάνει ἀηδὲς καὶ ὠφέλιμον, τοῦτο δὲ καὶ λέξει

καὶ ᾄσεται, ἐάντε χαίρωσιν ἐάντε μή; ποτέρως σοι δοκεῖ

παρεσκευάσθαι ἡ τῶν τραγῳδιῶν ποίησις;

     {ΚΑΛ.} Δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατες, ὅτι πρὸς τὴν

502cἡδονὴν μᾶλλον ὥρμηται καὶ τὸ χαρίζεσθαι τοῖς θεαταῖς.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὸ τοιοῦτον, ὦ Καλλίκλεις, ἔφαμεν νυνδὴ

κολακείαν εἶναι;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

(5)     {ΣΩ.} Φέρε δή, εἴ τις περιέλοι τῆς ποιήσεως πάσης τό τε

μέλος καὶ τὸν ῥυθμὸν καὶ τὸ μέτρον, ἄλλο τι ἢ λόγοι γίγνονται

τὸ λειπόμενον;

     {ΚΑΛ.} Ἀνάγκη.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν πρὸς πολὺν ὄχλον καὶ δῆμον οὗτοι λέγονται

(10)οἱ λόγοι;

     {ΚΑΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Δημηγορία ἄρα τίς ἐστιν ἡ ποιητική.

502d     {ΚΑΛ.} Φαίνεται.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ῥητορικὴ δημηγορία ἂν εἴη· ἢ οὐ ῥητορεύειν

δοκοῦσί σοι οἱ ποιηταὶ ἐν τοῖς θεάτροις;

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε.

(5)     {ΣΩ.} Νῦν ἄρα ἡμεῖς ηὑρήκαμεν ῥητορικήν τινα πρὸς δῆμον

τοιοῦτον οἷον παίδων τε ὁμοῦ καὶ γυναικῶν καὶ ἀνδρῶν, καὶ

δούλων καὶ ἐλευθέρων, ἣν οὐ πάνυ ἀγάμεθα· κολακικὴν γὰρ

αὐτήν φαμεν εἶναι.

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

(10)     {ΣΩ.} Εἶεν· τί δὲ ἡ πρὸς τὸν Ἀθηναίων δῆμον ῥητορικὴ

502eκαὶ τοὺς ἄλλους τοὺς ἐν ταῖς πόλεσιν δήμους τοὺς τῶν

ἐλευθέρων ἀνδρῶν, τί ποτε ἡμῖν αὕτη ἐστίν; πότερόν σοι

δοκοῦσιν πρὸς τὸ βέλτιστον ἀεὶ λέγειν οἱ ῥήτορες, τούτου

στοχαζόμενοι, ὅπως οἱ πολῖται ὡς βέλτιστοι ἔσονται διὰ τοὺς

(5)αὑτῶν λόγους, ἢ καὶ οὗτοι πρὸς τὸ χαρίζεσθαι τοῖς πολίταις

ὡρμημένοι, καὶ ἕνεκα τοῦ ἰδίου τοῦ αὑτῶν ὀλιγωροῦντες τοῦ

κοινοῦ, ὥσπερ παισὶ προσομιλοῦσι τοῖς δήμοις, χαρίζεσθαι

αὐτοῖς πειρώμενοι μόνον, εἰ δέ γε βελτίους ἔσονται ἢ χείρους

503aδιὰ ταῦτα, οὐδὲν φροντίζουσιν;

     {ΚΑΛ.} Οὐχ ἁπλοῦν ἔτι τοῦτο ἐρωτᾷς· εἰσὶ μὲν γὰρ οἳ

κηδόμενοι τῶν πολιτῶν λέγουσιν ἃ λέγουσιν, εἰσὶν δὲ καὶ

οἵους σὺ λέγεις.

(5)     {ΣΩ.} Ἐξαρκεῖ. εἰ γὰρ καὶ τοῦτό ἐστι διπλοῦν, τὸ μὲν

ἕτερόν που τούτου κολακεία ἂν εἴη καὶ αἰσχρὰ δημηγορία,

τὸ δ’ ἕτερον καλόν, τὸ παρασκευάζειν ὅπως ὡς βέλτισται

ἔσονται τῶν πολιτῶν αἱ ψυχαί, καὶ διαμάχεσθαι λέγοντα τὰ

βέλτιστα, εἴτε ἡδίω εἴτε ἀηδέστερα ἔσται τοῖς ἀκούουσιν.

503bἀλλ’ οὐ πώποτε σὺ ταύτην εἶδες τὴν ῥητορικήν· ἢ εἴ τινα

ἔχεις τῶν ῥητόρων τοιοῦτον εἰπεῖν, τί οὐχὶ καὶ ἐμοὶ αὐτὸν

ἔφρασας τίς ἐστιν;

     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ μὰ Δία οὐκ ἔχω ἔγωγέ σοι εἰπεῖν τῶν γε

(5)νῦν ῥητόρων οὐδένα.

     {ΣΩ.} Τί δέ; τῶν παλαιῶν ἔχεις τινὰ εἰπεῖν δι’ ὅντινα

αἰτίαν ἔχουσιν Ἀθηναῖοι βελτίους γεγονέναι, ἐπειδὴ ἐκεῖνος

ἤρξατο δημηγορεῖν, ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ χείρους ὄντες; ἐγὼ

μὲν γὰρ οὐκ οἶδα τίς ἐστιν οὗτος.

503c     {ΚΑΛ.} Τί δέ; Θεμιστοκλέα οὐκ ἀκούεις ἄνδρα ἀγαθὸν

γεγονότα καὶ Κίμωνα καὶ Μιλτιάδην καὶ Περικλέα τουτονὶ

τὸν νεωστὶ τετελευτηκότα, οὗ καὶ σὺ ἀκήκοας;

     {ΣΩ.} Εἰ ἔστιν γε, ὦ Καλλίκλεις, ἣν πρότερον σὺ ἔλεγες

(5)ἀρετήν, ἀληθής, τὸ τὰς ἐπιθυμίας ἀποπιμπλάναι καὶ τὰς αὑτοῦ

καὶ τὰς τῶν ἄλλων· εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλ’ ὅπερ ἐν τῷ ὑστέρῳ

λόγῳ ἠναγκάσθημεν ἡμεῖς ὁμολογεῖν_ὅτι αἳ μὲν τῶν

ἐπιθυμιῶν πληρούμεναι βελτίω ποιοῦσι τὸν ἄνθρωπον,

503dταύτας μὲν ἀποτελεῖν, αἳ δὲ χείρω, μή, τοῦτο δὲ τέχνη τις

εἴη_τοιοῦτον ἄνδρα τούτων τινὰ [γεγονέναι] οὐκ ἔχω ἔγωγε

πῶς εἴπω.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ἐὰν ζητῇς καλῶς, εὑρήσεις.

(5)     {ΣΩ.} Ἴδωμεν δὴ οὑτωσὶ ἀτρέμα σκοπούμενοι εἴ τις τούτων

τοιοῦτος γέγονεν· φέρε γάρ, ὁ ἀγαθὸς ἀνὴρ καὶ ἐπὶ τὸ

βέλτιστον λέγων, ἃ ἂν λέγῃ ἄλλο τι οὐκ εἰκῇ ἐρεῖ, ἀλλ’

503eἀποβλέπων πρός τι; ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες δημιουργοὶ

[βλέποντες] πρὸς τὸ αὑτῶν ἔργον ἕκαστος οὐκ εἰκῇ ἐκλεγό-

μενος προσφέρει [πρὸς τὸ ἔργον τὸ αὑτῶν,] ἀλλ’ ὅπως ἂν

εἶδός τι αὐτῷ σχῇ τοῦτο ὃ ἐργάζεται. οἷον εἰ βούλει ἰδεῖν τοὺς

(5)ζωγράφους, τοὺς οἰκοδόμους, τοὺς ναυπηγούς, τοὺς ἄλλους

πάντας δημιουργούς, ὅντινα βούλει αὐτῶν, ὡς εἰς τάξιν τινὰ

ἕκαστος ἕκαστον τίθησιν ὃ ἂν τιθῇ, καὶ προσαναγκάζει τὸ

ἕτερον τῷ ἑτέρῳ πρέπον τε εἶναι καὶ ἁρμόττειν, ἕως ἂν τὸ

504aἅπαν συστήσηται τεταγμένον τε καὶ κεκοσμημένον πρᾶγμα·

καὶ οἵ τε δὴ ἄλλοι δημιουργοὶ καὶ οὓς νυνδὴ ἐλέγομεν, οἱ

περὶ τὸ σῶμα, παιδοτρίβαι τε καὶ ἰατροί, κοσμοῦσί που

τὸ σῶμα καὶ συντάττουσιν. ὁμολογοῦμεν οὕτω τοῦτ’ ἔχειν

(5)ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Ἔστω τοῦτο οὕτω.

     {ΣΩ.} Τάξεως ἄρα καὶ κόσμου τυχοῦσα οἰκία χρηστὴ ἂν

εἴη, ἀταξίας δὲ μοχθηρά;

     {ΚΑΛ.} Φημί.

(10)     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ πλοῖον ὡσαύτως;

504b     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Καὶ μὴν καὶ τὰ σώματά φαμεν τὰ ἡμέτερα;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Τί δ’ ἡ ψυχή; ἀταξίας τυχοῦσα ἔσται χρηστή, ἢ

(5)τάξεώς τε καὶ κόσμου τινός;

     {ΚΑΛ.} Ἀνάγκη ἐκ τῶν πρόσθεν καὶ τοῦτο συνομολογεῖν.

     {ΣΩ.} Τί οὖν ὄνομά ἐστιν ἐν τῷ σώματι τῷ ἐκ τῆς τάξεώς

τε καὶ τοῦ κόσμου γιγνομένῳ;

     {ΚΑΛ.} Ὑγίειαν καὶ ἰσχὺν ἴσως λέγεις.

504c     {ΣΩ.} Ἔγωγε. τί δὲ αὖ τῷ ἐν τῇ ψυχῇ ἐγγιγνομένῳ ἐκ

τῆς τάξεως καὶ τοῦ κόσμου; πειρῶ εὑρεῖν καὶ εἰπεῖν ὥσπερ

ἐκεῖ τὸ ὄνομα.

     {ΚΑΛ.} Τί δὲ οὐκ αὐτὸς λέγεις, ὦ Σώκρατες;

(5)     {ΣΩ.} Ἀλλ’ εἴ σοι ἥδιόν ἐστιν, ἐγὼ ἐρῶ· σὺ δέ, ἂν μέν

σοι δοκῶ ἐγὼ καλῶς λέγειν, φάθι, εἰ δὲ μή, ἔλεγχε καὶ μὴ

ἐπίτρεπε. ἐμοὶ γὰρ δοκεῖ ταῖς μὲν τοῦ σώματος τάξεσιν

ὄνομα εἶναι ὑγιεινόν, ἐξ οὗ ἐν αὐτῷ ἡ ὑγίεια γίγνεται καὶ ἡ

ἄλλη ἀρετὴ τοῦ σώματος. ἔστιν ταῦτα ἢ οὐκ ἔστιν;

(10)     {ΚΑΛ.} Ἔστιν.

504d     {ΣΩ.} Ταῖς δέ γε τῆς ψυχῆς τάξεσι καὶ κοσμήσεσιν

νόμιμόν τε καὶ νόμος, ὅθεν καὶ νόμιμοι γίγνονται καὶ κόσμιοι·

ταῦτα δ’ ἔστιν δικαιοσύνη τε καὶ σωφροσύνη. φῂς ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Ἔστω.

(5)     {ΣΩ.} Οὐκοῦν πρὸς ταῦτα βλέπων ὁ ῥήτωρ ἐκεῖνος, ὁ

τεχνικός τε καὶ ἀγαθός, καὶ τοὺς λόγους προσοίσει ταῖς

ψυχαῖς οὓς ἂν λέγῃ, καὶ τὰς πράξεις ἁπάσας, καὶ δῶρον

ἐάν τι διδῷ, δώσει, καὶ ἐάν τι ἀφαιρῆται, ἀφαιρήσεται,

πρὸς τοῦτο ἀεὶ τὸν νοῦν ἔχων, ὅπως ἂν αὐτοῦ τοῖς πολίταις

504eδικαιοσύνη μὲν ἐν ταῖς ψυχαῖς γίγνηται, ἀδικία δὲ ἀπαλ-

λάττηται, καὶ σωφροσύνη μὲν ἐγγίγνηται, ἀκολασία δὲ

ἀπαλλάττηται, καὶ ἡ ἄλλη ἀρετὴ ἐγγίγνηται, κακία δὲ ἀπίῃ.

συγχωρεῖς ἢ οὔ;

(5)     {ΚΑΛ.} Συγχωρῶ.

     {ΣΩ.} Τί γὰρ ὄφελος, ὦ Καλλίκλεις, σώματί γε κάμνοντι

καὶ μοχθηρῶς διακειμένῳ σιτία πολλὰ διδόναι καὶ τὰ ἥδιστα

ἢ ποτὰ ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν, ὃ μὴ ὀνήσει αὐτὸ ἔσθ’ ὅτι πλέον ἢ

τοὐναντίον κατά γε τὸν δίκαιον λόγον καὶ ἔλαττον; ἔστι

(10)ταῦτα;

505a     {ΚΑΛ.} Ἔστω.

     {ΣΩ.} Οὐ γὰρ οἶμαι λυσιτελεῖ μετὰ μοχθηρίας σώματος

ζῆν ἀνθρώπῳ· ἀνάγκη γὰρ οὕτω καὶ ζῆν μοχθηρῶς. ἢ οὐχ

οὕτως;

(5)     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν καὶ τὰς ἐπιθυμίας ἀποπιμπλάναι, οἷον πει-

νῶντα φαγεῖν ὅσον βούλεται ἢ διψῶντα πιεῖν, ὑγιαίνοντα

μὲν ἐῶσιν οἱ ἰατροὶ ὡς τὰ πολλά, κάμνοντα δὲ ὡς ἔπος

εἰπεῖν οὐδέποτ’ ἐῶσιν ἐμπίμπλασθαι ὧν ἐπιθυμεῖ; συγχωρεῖς

(10)τοῦτό γε καὶ σύ;

     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε.

505b     {ΣΩ.} Περὶ δὲ ψυχήν, ὦ ἄριστε, οὐχ ὁ αὐτὸς τρόπος;

ἕως μὲν ἂν πονηρὰ ᾖ, ἀνόητός τε οὖσα καὶ ἀκόλαστος καὶ

ἄδικος καὶ ἀνόσιος, εἴργειν αὐτὴν δεῖ τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ

μὴ ἐπιτρέπειν ἄλλ’ ἄττα ποιεῖν ἢ ἀφ’ ὧν βελτίων ἔσται·

(5)φῂς ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Οὕτω γάρ που αὐτῇ ἄμεινον τῇ ψυχῇ;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὸ εἴργειν ἐστὶν ἀφ’ ὧν ἐπιθυμεῖ κολάζειν;

(10)     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Τὸ κολάζεσθαι ἄρα τῇ ψυχῇ ἄμεινόν ἐστιν ἢ ἡ

ἀκολασία, ὥσπερ σὺ νυνδὴ ᾤου.

505c     {ΚΑΛ.} Οὐκ οἶδ’ ἅττα λέγεις, ὦ Σώκρατες, ἀλλ’ ἄλλον

τινὰ ἐρώτα.

     {ΣΩ.} Οὗτος ἀνὴρ οὐχ ὑπομένει ὠφελούμενος καὶ αὐτὸς

τοῦτο πάσχων περὶ οὗ ὁ λόγος ἐστί, κολαζόμενος.

(5)     {ΚΑΛ.} Οὐδέ γέ μοι μέλει οὐδὲν ὧν σὺ λέγεις, καὶ ταῦτά

σοι Γοργίου χάριν ἀπεκρινάμην.

     {ΣΩ.} Εἶεν· τί οὖν δὴ ποιήσομεν; μεταξὺ τὸν λόγον

καταλύομεν;

     {ΚΑΛ.} Αὐτὸς γνώσῃ.

(10)     {ΣΩ.} Ἀλλ’ οὐδὲ τοὺς μύθους φασὶ μεταξὺ θέμις εἶναι

505dκαταλείπειν, ἀλλ’ ἐπιθέντας κεφαλήν, ἵνα μὴ ἄνευ κεφαλῆς

περιίῃ. ἀπόκριναι οὖν καὶ τὰ λοιπά, ἵνα ἡμῖν ὁ λόγος

κεφαλὴν λάβῃ.

     {ΚΑΛ.} Ὡς βίαιος εἶ, ὦ Σώκρατες. ἐὰν δὲ ἐμοὶ πείθῃ,

(5)ἐάσεις χαίρειν τοῦτον τὸν λόγον, ἢ καὶ ἄλλῳ τῳ διαλέξῃ.

     {ΣΩ.} Τίς οὖν ἄλλος ἐθέλει; μὴ γάρ τοι ἀτελῆ γε τὸν

λόγον καταλίπωμεν.

     {ΚΑΛ.} Αὐτὸς δὲ οὐκ ἂν δύναιο διελθεῖν τὸν λόγον, ἢ

λέγων κατὰ σαυτὸν ἢ ἀποκρινόμενος σαυτῷ;

505e     {ΣΩ.} Ἵνα μοι τὸ τοῦ Ἐπιχάρμου γένηται, ἃ "πρὸ τοῦ

δύο ἄνδρες ἔλεγον," εἷς ὢν ἱκανὸς γένωμαι. ἀτὰρ κινδυ-

νεύει ἀναγκαιότατον εἶναι οὕτως. εἰ μέντοι ποιήσομεν,

οἶμαι ἔγωγε χρῆναι πάντας ἡμᾶς φιλονίκως ἔχειν πρὸς τὸ

(5)εἰδέναι τὸ ἀληθὲς τί ἐστιν περὶ ὧν λέγομεν καὶ τί ψεῦδος·

κοινὸν γὰρ ἀγαθὸν ἅπασι φανερὸν γενέσθαι αὐτό. δίειμι

506aμὲν οὖν τῷ λόγῳ ἐγὼ ὡς ἄν μοι δοκῇ ἔχειν· ἐὰν δέ τῳ

ὑμῶν μὴ τὰ ὄντα δοκῶ ὁμολογεῖν ἐμαυτῷ, χρὴ ἀντιλαμ-

βάνεσθαι καὶ ἐλέγχειν. οὐδὲ γάρ τοι ἔγωγε εἰδὼς λέγω

ἃ λέγω, ἀλλὰ ζητῶ κοινῇ μεθ’ ὑμῶν, ὥστε, ἂν τὶ φαίνηται

(5)λέγων ὁ ἀμφισβητῶν ἐμοί, ἐγὼ πρῶτος συγχωρήσομαι.

λέγω μέντοι ταῦτα, εἰ δοκεῖ χρῆναι διαπερανθῆναι τὸν

λόγον· εἰ δὲ μὴ βούλεσθε, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ ἀπίωμεν.

     {ΓΟΡ.} Ἀλλ’ ἐμοὶ μὲν οὐ δοκεῖ, ὦ Σώκρατες, χρῆναί πω

506bἀπιέναι, ἀλλὰ διεξελθεῖν σε τὸν λόγον· φαίνεται δέ μοι

καὶ τοῖς ἄλλοις δοκεῖν. βούλομαι γὰρ ἔγωγε καὶ αὐτὸς

ἀκοῦσαί σου αὐτοῦ διιόντος τὰ ἐπίλοιπα.

     {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὲν δή, ὦ Γοργία, καὶ αὐτὸς ἡδέως μὲν ἂν

(5)Καλλικλεῖ τούτῳ ἔτι διελεγόμην, ἕως αὐτῷ τὴν τοῦ Ἀμ-

φίονος ἀπέδωκα ῥῆσιν ἀντὶ τῆς τοῦ Ζήθου· ἐπειδὴ δὲ σύ,

ὦ Καλλίκλεις, οὐκ ἐθέλεις συνδιαπερᾶναι τὸν λόγον, ἀλλ’

οὖν ἐμοῦ γε ἀκούων ἐπιλαμβάνου, ἐάν τί σοι δοκῶ μὴ

506cκαλῶς λέγειν. καί με ἐὰν ἐξελέγχῃς, οὐκ ἀχθεσθήσομαί

σοι ὥσπερ σὺ ἐμοί, ἀλλὰ μέγιστος εὐεργέτης παρ’ ἐμοὶ

ἀναγεγράψῃ.

     {ΚΑΛ.} Λέγε, ὠγαθέ, αὐτὸς καὶ πέραινε.

(5)     {ΣΩ.} Ἄκουε δὴ ἐξ ἀρχῆς ἐμοῦ ἀναλαβόντος τὸν λόγον.

Ἆρα τὸ ἡδὺ καὶ τὸ ἀγαθὸν τὸ αὐτό ἐστιν; — Οὐ ταὐτόν,

ὡς ἐγὼ καὶ Καλλικλῆς ὡμολογήσαμεν. — Πότερον δὲ τὸ ἡδὺ

ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ πρακτέον, ἢ τὸ ἀγαθὸν ἕνεκα τοῦ ἡδέος;

— Τὸ ἡδὺ ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ. — Ἡδὺ δέ ἐστιν τοῦτο οὗ

506dπαραγενομένου ἡδόμεθα, ἀγαθὸν δὲ οὗ παρόντος ἀγαθοί

ἐσμεν; — Πάνυ γε. — Ἀλλὰ μὴν ἀγαθοί γέ ἐσμεν καὶ ἡμεῖς

καὶ τἆλλα πάντα ὅς’ ἀγαθά ἐστιν, ἀρετῆς τινος παραγενο-

μένης; — Ἔμοιγε δοκεῖ ἀναγκαῖον εἶναι, ὦ Καλλίκλεις. —

(5)Ἀλλὰ μὲν δὴ ἥ γε ἀρετὴ ἑκάστου, καὶ σκεύους καὶ σώματος

καὶ ψυχῆς αὖ καὶ ζῴου παντός, οὐ τῷ εἰκῇ κάλλιστα παρα-

γίγνεται, ἀλλὰ τάξει καὶ ὀρθότητι καὶ τέχνῃ, ἥτις ἑκάστῳ

ἀποδέδοται αὐτῶν· ἆρα ἔστιν ταῦτα; — Ἐγὼ μὲν γάρ φημι.

506e— Τάξει ἆρα τεταγμένον καὶ κεκοσμημένον ἐστὶν ἡ ἀρετὴ

ἑκάστου; — Φαίην ἂν ἔγωγε. — Κόσμος τις ἄρα ἐγγενόμενος

ἐν ἑκάστῳ ὁ ἑκάστου οἰκεῖος ἀγαθὸν παρέχει ἕκαστον τῶν

ὄντων; — Ἔμοιγε δοκεῖ. — Καὶ ψυχὴ ἄρα κόσμον ἔχουσα

(5)τὸν ἑαυτῆς ἀμείνων τῆς ἀκοσμήτου; — Ἀνάγκη. — Ἀλλὰ μὴν

ἥ γε κόσμον ἔχουσα κοσμία; — Πῶς γὰρ οὐ μέλλει; — Ἡ δέ

507aγε κοσμία σώφρων; — Πολλὴ ἀνάγκη. — Ἡ ἄρα σώφρων

ψυχὴ ἀγαθή. ἐγὼ μὲν οὐκ ἔχω παρὰ ταῦτα ἄλλα φάναι,

ὦ φίλε Καλλίκλεις· σὺ δ’ εἰ ἔχεις, δίδασκε.

     {ΚΑΛ.} Λέγ’, ὠγαθέ.

(5)     {ΣΩ.} Λέγω δὴ ὅτι, εἰ ἡ σώφρων ἀγαθή ἐστιν, ἡ τοὐ-

ναντίον τῇ σώφρονι πεπονθυῖα κακή ἐστιν· ἦν δὲ αὕτη ἡ

ἄφρων τε καὶ ἀκόλαστος. — Πάνυ γε. — Καὶ μὴν ὅ γε σώ-

φρων τὰ προσήκοντα πράττοι ἂν καὶ περὶ θεοὺς καὶ περὶ

ἀνθρώπους· οὐ γὰρ ἂν σωφρονοῖ τὰ μὴ προσήκοντα πράτ-

507bτων; — Ἀνάγκη ταῦτ’ εἶναι οὕτω. — Καὶ μὴν περὶ μὲν ἀνθρώ-

πους τὰ προσήκοντα πράττων δίκαι’ ἂν πράττοι, περὶ δὲ

θεοὺς ὅσια· τὸν δὲ τὰ δίκαια καὶ ὅσια πράττοντα ἀνάγκη

δίκαιον καὶ ὅσιον εἶναι. — Ἔστι ταῦτα. — Καὶ μὲν δὴ καὶ

(5)ἀνδρεῖόν γε ἀνάγκη· οὐ γὰρ δὴ σώφρονος ἀνδρός ἐστιν οὔτε

διώκειν οὔτε φεύγειν ἃ μὴ προσήκει, ἀλλ’ ἃ δεῖ καὶ πρά-

γματα καὶ ἀνθρώπους καὶ ἡδονὰς καὶ λύπας φεύγειν καὶ

διώκειν, καὶ ὑπομένοντα καρτερεῖν ὅπου δεῖ· ὥστε πολλὴ

507cἀνάγκη, ὦ Καλλίκλεις, τὸν σώφρονα, ὥσπερ διήλθομεν,

δίκαιον ὄντα καὶ ἀνδρεῖον καὶ ὅσιον ἀγαθὸν ἄνδρα εἶναι

τελέως, τὸν δὲ ἀγαθὸν εὖ τε καὶ καλῶς πράττειν ἃ ἂν

πράττῃ, τὸν δ’ εὖ πράττοντα μακάριόν τε καὶ εὐδαίμονα

(5)εἶναι, τὸν δὲ πονηρὸν καὶ κακῶς πράττοντα ἄθλιον· οὗτος

δ’ ἂν εἴη ὁ ἐναντίως ἔχων τῷ σώφρονι, ὁ ἀκόλαστος, ὃν

σὺ ἐπῄνεις.

     Ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα οὕτω τίθεμαι καί φημι ταῦτα ἀληθῆ

εἶναι· εἰ δὲ ἔστιν ἀληθῆ, τὸν βουλόμενον, ὡς ἔοικεν, εὐ-

507dδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ ἀσκητέον,

ἀκολασίαν δὲ φευκτέον ὡς ἔχει ποδῶν ἕκαστος ἡμῶν, καὶ

παρασκευαστέον μάλιστα μὲν μηδὲν δεῖσθαι τοῦ κολάζεσθαι,

ἐὰν δὲ δεηθῇ ἢ αὐτὸς ἢ ἄλλος τις τῶν οἰκείων, ἢ ἰδιώτης

(5)ἢ πόλις, ἐπιθετέον δίκην καὶ κολαστέον, εἰ μέλλει εὐδαίμων

εἶναι. οὗτος ἔμοιγε δοκεῖ ὁ σκοπὸς εἶναι πρὸς ὃν βλέ-

ποντα δεῖ ζῆν, καὶ πάντα εἰς τοῦτο τὰ αὑτοῦ συντείνοντα

καὶ τὰ τῆς πόλεως, ὅπως δικαιοσύνη παρέσται καὶ σωφρο-

507eσύνη τῷ μακαρίῳ μέλλοντι ἔσεσθαι, οὕτω πράττειν, οὐκ

ἐπιθυμίας ἐῶντα ἀκολάστους εἶναι καὶ ταύτας ἐπιχειροῦντα

πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα. οὔτε γὰρ

ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴς ἂν εἴη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ·

(5)κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατος, ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία οὐκ

ἂν εἴη. φασὶ δ’ οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεις, καὶ οὐρανὸν καὶ

508aγῆν καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους τὴν κοινωνίαν συνέχειν καὶ

φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιότητα,

καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦσιν, ὦ ἑταῖρε,

οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖς οὐ προς-

(5)έχειν τὸν νοῦν τούτοις, καὶ ταῦτα σοφὸς ὤν, ἀλλὰ λέληθέν

σε ὅτι ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις

μέγα δύναται, σὺ δὲ πλεονεξίαν οἴει δεῖν ἀσκεῖν· γεωμε-

τρίας γὰρ ἀμελεῖς. εἶεν· ἢ ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος

508bἡμῖν ἐστιν, ὡς οὐ δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης κτήσει εὐδαί-

μονες οἱ εὐδαίμονες, κακίας δὲ οἱ ἄθλιοι, ἢ εἰ οὗτος ἀληθής

ἐστιν, σκεπτέον τί τὰ συμβαίνοντα. τὰ πρόσθεν ἐκεῖνα,

ὦ Καλλίκλεις, συμβαίνει πάντα, ἐφ’ οἷς σύ με ἤρου εἰ

(5)σπουδάζων λέγοιμι, λέγοντα ὅτι κατηγορητέον εἴη καὶ αὑτοῦ

καὶ ὑέος καὶ ἑταίρου, ἐάν τι ἀδικῇ, καὶ τῇ ῥητορικῇ ἐπὶ

τοῦτο χρηστέον· καὶ ἃ Πῶλον αἰσχύνῃ ᾤου συγχωρεῖν,

ἀληθῆ ἄρα ἦν, τὸ εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι ὅσῳπερ

508cαἴσχιον τοσούτῳ κάκιον· καὶ τὸν μέλλοντα ὀρθῶς ῥητορικὸν

ἔσεσθαι δίκαιον ἄρα δεῖ εἶναι καὶ ἐπιστήμονα τῶν δικαίων,

ὃ αὖ Γοργίαν ἔφη Πῶλος δι’ αἰσχύνην ὁμολογῆσαι.

     Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων σκεψώμεθα τί ποτ’ ἐστὶν ἃ σὺ

(5)ἐμοὶ ὀνειδίζεις, ἆρα καλῶς λέγεται ἢ οὔ, ὡς ἄρα ἐγὼ οὐχ

οἷός τ’ εἰμὶ βοηθῆσαι οὔτε ἐμαυτῷ οὔτε τῶν φίλων οὐδενὶ

οὐδὲ τῶν οἰκείων, οὐδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων,

εἰμὶ δὲ ἐπὶ τῷ βουλομένῳ ὥσπερ οἱ ἄτιμοι τοῦ ἐθέλοντος,

508dἄντε τύπτειν βούληται, τὸ νεανικὸν δὴ τοῦτο τὸ τοῦ σοῦ

λόγου, ἐπὶ κόρρης, ἐάντε χρήματα ἀφαιρεῖσθαι, ἐάντε ἐκ-

βάλλειν ἐκ τῆς πόλεως, ἐάντε, τὸ ἔσχατον, ἀποκτεῖναι· καὶ

οὕτω διακεῖσθαι πάντων δὴ αἴσχιστόν ἐστιν, ὡς ὁ σὸς λόγος.

(5)ὁ δὲ δὴ ἐμὸς ὅστις, πολλάκις μὲν ἤδη εἴρηται, οὐδὲν δὲ

κωλύει καὶ ἔτι λέγεσθαι· Οὔ φημι, ὦ Καλλίκλεις, τὸ τύ-

πτεσθαι ἐπὶ κόρρης ἀδίκως αἴσχιστον εἶναι, οὐδέ γε τὸ τέμ-

508eνεσθαι οὔτε τὸ σῶμα τὸ ἐμὸν οὔτε τὸ βαλλάντιον, ἀλλὰ τὸ

τύπτειν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ ἐμὰ ἀδίκως καὶ τέμνειν καὶ αἴσχιον

καὶ κάκιον, καὶ κλέπτειν γε ἅμα καὶ ἀνδραποδίζεσθαι καὶ

τοιχωρυχεῖν καὶ συλλήβδην ὁτιοῦν ἀδικεῖν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ

(5)ἐμὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ κάκιον καὶ αἴσχιον εἶναι ἢ ἐμοὶ τῷ

ἀδικουμένῳ. ταῦτα ἡμῖν ἄνω ἐκεῖ ἐν τοῖς πρόσθεν λόγοις

οὕτω φανέντα, ὡς ἐγὼ λέγω, κατέχεται καὶ δέδεται, καὶ

509aεἰ ἀγροικότερόν τι εἰπεῖν ἔστιν, σιδηροῖς καὶ ἀδαμαντίνοις

λόγοις, ὡς γοῦν ἂν δόξειεν οὑτωσί, οὓς σὺ εἰ μὴ λύσεις

ἢ σοῦ τις νεανικώτερος, οὐχ οἷόν τε ἄλλως λέγοντα ἢ ὡς

ἐγὼ νῦν λέγω καλῶς λέγειν· ἐπεὶ ἔμοιγε ὁ αὐτὸς λόγος

(5)ἐστιν ἀεί, ὅτι ἐγὼ ταῦτα οὐκ οἶδα ὅπως ἔχει, ὅτι μέντοι

ὧν ἐγὼ ἐντετύχηκα, ὥσπερ νῦν, οὐδεὶς οἷός τ’ ἐστὶν ἄλλως

λέγων μὴ οὐ καταγέλαστος εἶναι. ἐγὼ μὲν οὖν αὖ τίθημι

509bταῦτα οὕτως ἔχειν· εἰ δὲ οὕτως ἔχει καὶ μέγιστον τῶν κακῶν

ἐστιν ἡ ἀδικία τῷ ἀδικοῦντι καὶ ἔτι τούτου μεῖζον μεγίστου

ὄντος, εἰ οἷόν τε, τὸ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην, τίνα ἂν

βοήθειαν μὴ δυνάμενος ἄνθρωπος βοηθεῖν ἑαυτῷ καταγέ-

(5)λαστος ἂν τῇ ἀληθείᾳ εἴη; ἆρα οὐ ταύτην, ἥτις ἀποτρέψει

τὴν μεγίστην ἡμῶν βλάβην; ἀλλὰ πολλὴ ἀνάγκη ταύτην

εἶναι τὴν αἰσχίστην βοήθειαν μὴ δύνασθαι βοηθεῖν μήτε

αὑτῷ μήτε τοῖς αὑτοῦ φίλοις τε καὶ οἰκείοις, δευτέραν δὲ

509cτὴν τοῦ δευτέρου κακοῦ καὶ τρίτην τὴν τοῦ τρίτου καὶ τἆλλα

οὕτως· ὡς ἑκάστου κακοῦ μέγεθος πέφυκεν, οὕτω καὶ κάλλος

τοῦ δυνατὸν εἶναι ἐφ’ ἕκαστα βοηθεῖν καὶ αἰσχύνη τοῦ μή.

ἆρα ἄλλως ἢ οὕτως ἔχει, ὦ Καλλίκλεις;

(5)     {ΚΑΛ.} Οὐκ ἄλλως.

     {ΣΩ.} Δυοῖν οὖν ὄντοιν, τοῦ ἀδικεῖν τε καὶ ἀδικεῖσθαι,

μεῖζον μέν φαμεν κακὸν τὸ ἀδικεῖν, ἔλαττον δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι.

τί οὖν ἂν παρασκευασάμενος ἄνθρωπος βοηθήσειεν αὑτῷ,

509dὥστε ἀμφοτέρας τὰς ὠφελίας ταύτας ἔχειν, τήν τε ἀπὸ τοῦ

μὴ ἀδικεῖν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι; πότερα δύναμιν

ἢ βούλησιν; ὧδε δὲ λέγω· πότερον ἐὰν μὴ βούληται ἀδι-

κεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται, ἢ ἐὰν δύναμιν παρασκευάσηται τοῦ

(5)μὴ ἀδικεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται;

     {ΚΑΛ.} Δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὅτι ἐὰν δύναμιν.

     {ΣΩ.} Τί δὲ δὴ τοῦ ἀδικεῖν; πότερον ἐὰν μὴ βούληται

ἀδικεῖν, ἱκανὸν τοῦτ’ ἐστίν_οὐ γὰρ ἀδικήσει_ἢ καὶ ἐπὶ

509eτοῦτο δεῖ δύναμίν τινα καὶ τέχνην παρασκευάσασθαι, ὡς,

ἐὰν μὴ μάθῃ αὐτὰ καὶ ἀσκήσῃ, ἀδικήσει; τί οὐκ αὐτό γέ

μοι τοῦτο ἀπεκρίνω, ὦ Καλλίκλεις, πότερόν σοι δοκοῦμεν

ὀρθῶς ἀναγκασθῆναι ὁμολογεῖν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις

(5)ἐγώ τε καὶ Πῶλος ἢ οὔ, ἡνίκα ὡμολογήσαμεν μηδένα

βουλόμενον ἀδικεῖν, ἀλλ’ ἄκοντας τοὺς ἀδικοῦντας πάντας

ἀδικεῖν;

510a     {ΚΑΛ.} Ἔστω σοι τοῦτο, ὦ Σώκρατες, οὕτως, ἵνα δια-

περάνῃς τὸν λόγον.

     {ΣΩ.} Καὶ ἐπὶ τοῦτο ἄρα, ὡς ἔοικεν, παρασκευαστέον

ἐστὶ δύναμίν τινα καὶ τέχνην, ὅπως μὴ ἀδικήσωμεν.

(5)     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Τίς οὖν ποτ’ ἐστὶν τέχνη τῆς παρασκευῆς τοῦ

μηδὲν ἀδικεῖσθαι ἢ ὡς ὀλίγιστα; σκέψαι εἰ σοὶ δοκεῖ ἥπερ

ἐμοί. ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖ ἥδε· ἢ αὐτὸν ἄρχειν δεῖν ἐν

τῇ πόλει ἢ καὶ τυραννεῖν, ἢ τῆς ὑπαρχούσης πολιτείας

(10)ἑταῖρον εἶναι.

     {ΚΑΛ.} Ὁρᾷς, ὦ Σώκρατες, ὡς ἐγὼ ἕτοιμός εἰμι ἐπαινεῖν,

510bἄν τι καλῶς λέγῃς; τοῦτό μοι δοκεῖς πάνυ καλῶς εἰρηκέναι.

     {ΣΩ.} Σκόπει δὴ καὶ τόδε ἐάν σοι δοκῶ εὖ λέγειν. φίλος

μοι δοκεῖ ἕκαστος ἑκάστῳ εἶναι ὡς οἷόν τε μάλιστα, ὅνπερ

οἱ παλαιοί τε καὶ σοφοὶ λέγουσιν, ὁ ὅμοιος τῷ ὁμοίῳ. οὐ

(5)καὶ σοί;

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ὅπου τύραννός ἐστιν ἄρχων ἄγριος καὶ

ἀπαίδευτος, εἴ τις τούτου ἐν τῇ πόλει πολὺ βελτίων εἴη,

φοβοῖτο δήπου ἂν αὐτὸν ὁ τύραννος καὶ τούτῳ ἐξ ἅπαντος

510cτοῦ νοῦ οὐκ ἄν ποτε δύναιτο φίλος γενέσθαι;

     {ΚΑΛ.} Ἔστι ταῦτα.

     {ΣΩ.} Οὐδέ γε εἴ τις πολὺ φαυλότερος εἴη, οὐδ’ ἂν οὗτος·

καταφρονοῖ γὰρ ἂν αὐτοῦ ὁ τύραννος καὶ οὐκ ἄν ποτε ὡς

(5)πρὸς φίλον σπουδάσειεν.

     {ΚΑΛ.} Καὶ ταῦτ’ ἀληθῆ.

     {ΣΩ.} Λείπεται δὴ ἐκεῖνος μόνος ἄξιος λόγου φίλος τῷ

τοιούτῳ, ὃς ἂν ὁμοήθης ὤν, ταὐτὰ ψέγων καὶ ἐπαινῶν,

ἐθέλῃ ἄρχεσθαι καὶ ὑποκεῖσθαι τῷ ἄρχοντι. οὗτος μέγα

510dἐν ταύτῃ τῇ πόλει δυνήσεται, τοῦτον οὐδεὶς χαίρων ἀδικήσει.

οὐχ οὕτως ἔχει;

     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Εἰ ἄρα τις ἐννοήσειεν ἐν ταύτῃ τῇ πόλει τῶν νέων,

(5)"Τίνα ἂν τρόπον ἐγὼ μέγα δυναίμην καὶ μηδείς με ἀδικοῖ;"

αὕτη, ὡς ἔοικεν, αὐτῷ ὁδός ἐστιν, εὐθὺς ἐκ νέου ἐθίζειν

αὑτὸν τοῖς αὐτοῖς χαίρειν καὶ ἄχθεσθαι τῷ δεσπότῃ, καὶ

παρασκευάζειν ὅπως ὅτι μάλιστα ὅμοιος ἔσται ἐκείνῳ. οὐχ

οὕτως;

(10)     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τούτῳ τὸ μὲν μὴ ἀδικεῖσθαι καὶ μέγα

510eδύνασθαι, ὡς ὁ ὑμέτερος λόγος, ἐν τῇ πόλει διαπεπρά-

ξεται.

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν καὶ τὸ μὴ ἀδικεῖν; ἢ πολλοῦ δεῖ, εἴπερ

(5)ὅμοιος ἔσται τῷ ἄρχοντι ὄντι ἀδίκῳ καὶ παρὰ τούτῳ μέγα

δυνήσεται; ἀλλ’ οἶμαι ἔγωγε, πᾶν τοὐναντίον οὑτωσὶ ἡ

παρασκευὴ ἔσται αὐτῷ ἐπὶ τὸ οἵῳ τε εἶναι ὡς πλεῖστα

ἀδικεῖν καὶ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην. ἦ γάρ;

     {ΚΑΛ.} Φαίνεται.

511a     {ΣΩ.} Οὐκοῦν τὸ μέγιστον αὐτῷ κακὸν ὑπάρξει μοχθηρῷ

ὄντι τὴν ψυχὴν καὶ λελωβημένῳ διὰ τὴν μίμησιν τοῦ δε-

σπότου καὶ δύναμιν.

     {ΚΑΛ.} Οὐκ οἶδ’ ὅπῃ στρέφεις ἑκάστοτε τοὺς λόγους ἄνω

(5)καὶ κάτω, ὦ Σώκρατες· ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι οὗτος ὁ μιμούμενος

τὸν μὴ μιμούμενον ἐκεῖνον ἀποκτενεῖ, ἐὰν βούληται, καὶ

ἀφαιρήσεται τὰ ὄντα.

511b     {ΣΩ.} Οἶδα, ὠγαθὲ Καλλίκλεις, εἰ μὴ κωφός γ’ εἰμί, καὶ

σοῦ ἀκούων καὶ Πώλου ἄρτι πολλάκις καὶ τῶν ἄλλων ὀλίγου

πάντων τῶν ἐν τῇ πόλει· ἀλλὰ καὶ σὺ ἐμοῦ ἄκουε, ὅτι

ἀποκτενεῖ μέν, ἂν βούληται, ἀλλὰ πονηρὸς ὢν καλὸν κἀγαθὸν

(5)ὄντα.

     {ΚΑΛ.} Οὐκοῦν τοῦτο δὴ καὶ τὸ ἀγανακτητόν;

     {ΣΩ.} Οὐ νοῦν γε ἔχοντι, ὡς ὁ λόγος σημαίνει. ἢ οἴει

δεῖν τοῦτο παρασκευάζεσθαι ἄνθρωπον, ὡς πλεῖστον χρόνον

ζῆν, καὶ μελετᾶν τὰς τέχνας ταύτας αἳ ἡμᾶς ἀεὶ ἐκ τῶν

511cκινδύνων σῴζουσιν, ὥσπερ καὶ ἣν σὺ κελεύεις ἐμὲ μελετᾶν

τὴν ῥητορικὴν τὴν ἐν τοῖς δικαστηρίοις διασῴζουσαν;

     {ΚΑΛ.} Ναὶ μὰ Δία ὀρθῶς γέ σοι συμβουλεύων.

     {ΣΩ.} Τί δέ, ὦ βέλτιστε; ἦ καὶ ἡ τοῦ νεῖν ἐπιστήμη

(5)σεμνή τίς σοι δοκεῖ εἶναι;

     {ΚΑΛ.} Μὰ Δί’ οὐκ ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Καὶ μὴν σῴζει γε καὶ αὕτη ἐκ θανάτου τοὺς ἀνθρώ-

πους, ὅταν εἴς τι τοιοῦτον ἐμπέσωσιν οὗ δεῖ ταύτης τῆς

ἐπιστήμης. εἰ δ’ αὕτη σοι δοκεῖ σμικρὰ εἶναι, ἐγώ σοι

511dμείζω ταύτης ἐρῶ, τὴν κυβερνητικήν, ἣ οὐ μόνον τὰς ψυχὰς

σῴζει ἀλλὰ καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ χρήματα ἐκ τῶν ἐσχάτων

κινδύνων, ὥσπερ ἡ ῥητορική. καὶ αὕτη μὲν προσεσταλμένη

ἐστὶν καὶ κοσμία, καὶ οὐ σεμνύνεται ἐσχηματισμένη ὡς

(5)ὑπερήφανόν τι διαπραττομένη, ἀλλὰ ταὐτὰ διαπραξαμένη

τῇ δικανικῇ, ἐὰν μὲν ἐξ Αἰγίνης δεῦρο σώσῃ, οἶμαι δύ’

ὀβολοὺς ἐπράξατο, ἐὰν δὲ ἐξ Αἰγύπτου ἢ ἐκ τοῦ Πόντου,

511eἐὰν πάμπολυ, ταύτης τῆς μεγάλης εὐεργεσίας, σώσασα ἃ

νυνδὴ ἔλεγον, καὶ αὐτὸν καὶ παῖδας καὶ χρήματα καὶ γυναῖ-

κας, ἀποβιβάσας’ εἰς τὸν λιμένα δύο δραχμὰς ἐπράξατο,

καὶ αὐτὸς ὁ ἔχων τὴν τέχνην καὶ ταῦτα διαπραξάμενος

(5)ἐκβὰς παρὰ τὴν θάλατταν καὶ τὴν ναῦν περιπατεῖ ἐν μετρίῳ

σχήματι· λογίζεσθαι γὰρ οἶμαι ἐπίσταται ὅτι ἄδηλόν

ἐστιν οὕστινάς τε ὠφέληκεν τῶν συμπλεόντων οὐκ ἐάσας

καταποντωθῆναι καὶ οὕστινας ἔβλαψεν, εἰδὼς ὅτι οὐδὲν

512aαὐτοὺς βελτίους ἐξεβίβασεν ἢ οἷοι ἐνέβησαν, οὔτε τὰ σώ-

ματα οὔτε τὰς ψυχάς. λογίζεται οὖν ὅτι οὐκ, εἰ μέν τις

μεγάλοις καὶ ἀνιάτοις νοσήμασιν κατὰ τὸ σῶμα συνεχό-

μενος μὴ ἀπεπνίγη, οὗτος μὲν ἄθλιός ἐστιν ὅτι οὐκ ἀπέ-

(5)θανεν, καὶ οὐδὲν ὑπ’ αὐτοῦ ὠφέληται· εἰ δέ τις ἄρα ἐν τῷ

τοῦ σώματος τιμιωτέρῳ, τῇ ψυχῇ, πολλὰ νοσήματα ἔχει

καὶ ἀνίατα, τούτῳ δὲ βιωτέον ἐστὶν καὶ τοῦτον ὀνήσει,

ἄντε ἐκ θαλάττης ἄντε ἐκ δικαστηρίου ἐάντε ἄλλοθεν ὁπο-

512bθενοῦν σώσῃ, ἀλλ’ οἶδεν ὅτι οὐκ ἄμεινόν ἐστιν ζῆν τῷ

μοχθηρῷ ἀνθρώπῳ· κακῶς γὰρ ἀνάγκη ἐστὶν ζῆν.

     Διὰ ταῦτα οὐ νόμος ἐστὶ σεμνύνεσθαι τὸν κυβερνήτην,

καίπερ σῴζοντα ἡμᾶς, οὐδέ γε, ὦ θαυμάσιε, τὸν μηχανο-

(5)ποιόν, ὃς οὔτε στρατηγοῦ, μὴ ὅτι κυβερνήτου, οὔτε ἄλλου

οὐδενὸς ἐλάττω ἐνίοτε δύναται σῴζειν· πόλεις γὰρ ἔστιν

ὅτε ὅλας σῴζει. μή σοι δοκεῖ κατὰ τὸν δικανικὸν εἶναι;

καίτοι εἰ βούλοιτο λέγειν, ὦ Καλλίκλεις, ἅπερ ὑμεῖς, σεμ-

512cνύνων τὸ πρᾶγμα, καταχώσειεν ἂν ὑμᾶς τοῖς λόγοις, λέγων

καὶ παρακαλῶν ἐπὶ τὸ δεῖν γίγνεσθαι μηχανοποιούς, ὡς

οὐδὲν τἆλλά ἐστιν· ἱκανὸς γὰρ αὐτῷ ὁ λόγος. ἀλλὰ σὺ

οὐδὲν ἧττον αὐτοῦ καταφρονεῖς καὶ τῆς τέχνης τῆς ἐκεί-

(5)νου, καὶ ὡς ἐν ὀνείδει ἀποκαλέσαις ἂν μηχανοποιόν, καὶ

τῷ ὑεῖ αὐτοῦ οὔτ’ ἂν δοῦναι θυγατέρα ἐθέλοις, οὔτ’ ἂν

αὐτὸς λαβεῖν τὴν ἐκείνου. καίτοι ἐξ ὧν τὰ σαυτοῦ ἐπαι-

νεῖς, τίνι δικαίῳ λόγῳ τοῦ μηχανοποιοῦ καταφρονεῖς καὶ

512dτῶν ἄλλων ὧν νυνδὴ ἔλεγον; οἶδ’ ὅτι φαίης ἂν βελτίων

εἶναι καὶ ἐκ βελτιόνων. τὸ δὲ βέλτιον εἰ μὴ ἔστιν ὃ ἐγὼ

λέγω, ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή, τὸ σῴζειν αὑτὸν καὶ

τὰ ἑαυτοῦ ὄντα ὁποῖός τις ἔτυχεν, καταγέλαστός σοι ὁ

(5)ψόγος γίγνεται καὶ μηχανοποιοῦ καὶ ἰατροῦ καὶ τῶν ἄλλων

τεχνῶν ὅσαι τοῦ σῴζειν ἕνεκα πεποίηνται. ἀλλ’, ὦ

μακάριε, ὅρα μὴ ἄλλο τι τὸ γενναῖον καὶ τὸ ἀγαθὸν ᾖ ἢ τὸ

σῴζειν τε καὶ σῴζεσθαι. μὴ γὰρ τοῦτο μέν, τὸ ζῆν ὁπο-

512eσονδὴ χρόνον, τόν γε ὡς ἀληθῶς ἄνδρα ἐατέον ἐστὶν καὶ

οὐ φιλοψυχητέον, ἀλλὰ ἐπιτρέψαντα περὶ τούτων τῷ θεῷ

καὶ πιστεύσαντα ταῖς γυναιξὶν ὅτι τὴν εἱμαρμένην οὐδ’ ἂν

εἷς ἐκφύγοι, τὸ ἐπὶ τούτῳ σκεπτέον τίν’ ἂν τρόπον τοῦτον

(5)ὃν μέλλοι χρόνον βιῶναι ὡς ἄριστα βιοίη, ἆρα ἐξομοιῶν

513aαὑτὸν τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ ἐν ᾗ ἂν οἰκῇ, καὶ νῦν δὲ ἄρα δεῖ

σὲ ὡς ὁμοιότατον γίγνεσθαι τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, εἰ

μέλλεις τούτῳ προσφιλὴς εἶναι καὶ μέγα δύνασθαι ἐν τῇ

πόλει· τοῦθ’ ὅρα εἰ σοὶ λυσιτελεῖ καὶ ἐμοί, ὅπως μή, ὦ

(5)δαιμόνιε, πεισόμεθα ὅπερ φασὶ τὰς τὴν σελήνην καθαι-

ρούσας, τὰς Θετταλίδας· σὺν τοῖς φιλτάτοις ἡ αἵρεσις ἡμῖν

ἔσται ταύτης τῆς δυνάμεως τῆς ἐν τῇ πόλει. εἰ δέ σοι οἴει

ὁντινοῦν ἀνθρώπων παραδώσειν τέχνην τινὰ τοιαύτην, ἥτις

513bσε ποιήσει μέγα δύνασθαι ἐν τῇ πόλει τῇδε ἀνόμοιον ὄντα

τῇ πολιτείᾳ εἴτ’ ἐπὶ τὸ βέλτιον εἴτ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον, ὡς ἐμοὶ

δοκεῖ, οὐκ ὀρθῶς βουλεύῃ, ὦ Καλλίκλεις· οὐ γὰρ μιμητὴν

δεῖ εἶναι ἀλλ’ αὐτοφυῶς ὅμοιον τούτοις, εἰ μέλλεις τι γνή-

(5)σιον ἀπεργάζεσθαι εἰς φιλίαν τῷ Ἀθηναίων δήμῳ καὶ ναὶ

μὰ Δία τῷ Πυριλάμπους γε πρός. ὅστις οὖν σε τούτοις

ὁμοιότατον ἀπεργάσεται, οὗτός σε ποιήσει, ὡς ἐπιθυμεῖς

πολιτικὸς εἶναι, πολιτικὸν καὶ ῥητορικόν· τῷ αὑτῶν γὰρ

513cἤθει λεγομένων τῶν λόγων ἕκαστοι χαίρουσι, τῷ δὲ ἀλλο-

τρίῳ ἄχθονται, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεις, ὦ φίλη κεφαλή.

λέγομέν τι πρὸς ταῦτα, ὦ Καλλίκλεις;

     {ΚΑΛ.} Οὐκ οἶδ’ ὅντινά μοι τρόπον δοκεῖς εὖ λέγειν, ὦ

(5)Σώκρατες, πέπονθα δὲ τὸ τῶν πολλῶν πάθος· οὐ πάνυ σοι

πείθομαι.

     {ΣΩ.} Ὁ δήμου γὰρ ἔρως, ὦ Καλλίκλεις, ἐνὼν ἐν τῇ ψυχῇ

τῇ σῇ ἀντιστατεῖ μοι· ἀλλ’ ἐὰν πολλάκις [ἴσως καὶ] βέλτιον

513dταὐτὰ ταῦτα διασκοπώμεθα, πεισθήσῃ. ἀναμνήσθητι δ’ οὖν

ὅτι δύ’ ἔφαμεν εἶναι τὰς παρασκευὰς ἐπὶ τὸ ἕκαστον θερα-

πεύειν, καὶ σῶμα καὶ ψυχήν, μίαν μὲν πρὸς ἡδονὴν ὁμιλεῖν,

τὴν ἑτέραν δὲ πρὸς τὸ βέλτιστον, μὴ καταχαριζόμενον ἀλλὰ

(5)διαμαχόμενον. οὐ ταῦτα ἦν ἃ τότε ὡριζόμεθα;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἡ μὲν ἑτέρα, ἡ πρὸς ἡδονήν, ἀγεννὴς καὶ

οὐδὲν ἄλλο ἢ κολακεία τυγχάνει οὖσα· ἦ γάρ;

513e     {ΚΑΛ.} Ἔστω, εἰ βούλει, σοὶ οὕτως.

     {ΣΩ.} Ἡ δέ γε ἑτέρα, ὅπως ὡς βέλτιστον ἔσται τοῦτο,

εἴτε σῶμα τυγχάνει ὂν εἴτε ψυχή, ὃ θεραπεύομεν;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

(5)     {ΣΩ.} Ἆρ’ οὖν οὕτως ἐπιχειρητέον ἡμῖν ἐστιν τῇ πόλει

καὶ τοῖς πολίταις θεραπεύειν, ὡς βελτίστους αὐτοὺς τοὺς

πολίτας ποιοῦντας; ἄνευ γὰρ δὴ τούτου, ὡς ἐν τοῖς ἔμ-

προσθεν ηὑρίσκομεν, οὐδὲν ὄφελος ἄλλην εὐεργεσίαν οὐδε-

514aμίαν προσφέρειν, ἐὰν μὴ καλὴ κἀγαθὴ ἡ διάνοια ᾖ τῶν

μελλόντων ἢ χρήματα πολλὰ λαμβάνειν ἢ ἀρχήν τινων ἢ

ἄλλην δύναμιν ἡντινοῦν. φῶμεν οὕτως ἔχειν;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε, εἴ σοι ἥδιον.

(5)     {ΣΩ.} Εἰ οὖν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλους, ὦ Καλλίκλεις, δη-

μοσίᾳ πράξοντες τῶν πολιτικῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰ οἰκοδο-

μικά, ἢ τειχῶν ἢ νεωρίων ἢ ἱερῶν ἐπὶ τὰ μέγιστα οἰκοδομή-

ματα, πότερον ἔδει ἂν ἡμᾶς σκέψασθαι ἡμᾶς αὐτοὺς καὶ

514bἐξετάσαι πρῶτον μὲν εἰ ἐπιστάμεθα τὴν τέχνην ἢ οὐκ

ἐπιστάμεθα, τὴν οἰκοδομικήν, καὶ παρὰ τοῦ ἐμάθομεν; ἔδει

ἂν ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

(5)     {ΣΩ.} Οὐκοῦν δεύτερον αὖ τόδε, εἴ τι πώποτε οἰκοδόμημα

ᾠκοδομήκαμεν ἰδίᾳ ἢ τῶν φίλων τινὶ ἢ ἡμέτερον αὐτῶν, καὶ

τοῦτο τὸ οἰκοδόμημα καλὸν ἢ αἰσχρόν ἐστιν· καὶ εἰ μὲν

ηὑρίσκομεν σκοπούμενοι διδασκάλους τε ἡμῶν ἀγαθοὺς καὶ

514cἐλλογίμους γεγονότας καὶ οἰκοδομήματα πολλὰ μὲν καὶ καλὰ

μετὰ τῶν διδασκάλων ᾠκοδομημένα ἡμῖν, πολλὰ δὲ καὶ ἴδια

ἡμῶν ἐπειδὴ τῶν διδασκάλων ἀπηλλάγημεν, οὕτω μὲν δια-

κειμένων, νοῦν ἐχόντων ἦν ἂν ἰέναι ἐπὶ τὰ δημόσια ἔργα·

(5)εἰ δὲ μήτε διδάσκαλον εἴχομεν ἡμῶν αὐτῶν ἐπιδεῖξαι οἰκο-

δομήματά τε ἢ μηδὲν ἢ πολλὰ καὶ μηδενὸς ἄξια, οὕτω

δὴ ἀνόητον ἦν δήπου ἐπιχειρεῖν τοῖς δημοσίοις ἔργοις καὶ

παρακαλεῖν ἀλλήλους ἐπ’ αὐτά. φῶμεν ταῦτα ὀρθῶς λέ-

514dγεσθαι ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν οὕτω πάντα, τά τε ἄλλα κἂν εἰ ἐπιχειρή-

σαντες δημοσιεύειν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλους ὡς ἱκανοὶ ἰατροὶ

(5)ὄντες, ἐπεσκεψάμεθα δήπου ἂν ἐγώ τε σὲ καὶ σὺ ἐμέ, Φέρε

πρὸς θεῶν, αὐτὸς δὲ ὁ Σωκράτης πῶς ἔχει τὸ σῶμα πρὸς

ὑγίειαν; ἢ ἤδη τις ἄλλος διὰ Σωκράτην ἀπηλλάγη νόσου,

ἢ δοῦλος ἢ ἐλεύθερος; κἂν ἐγὼ οἶμαι περὶ σοῦ ἕτερα

τοιαῦτα ἐσκόπουν· καὶ εἰ μὴ ηὑρίσκομεν δι’ ἡμᾶς μηδένα

514eβελτίω γεγονότα τὸ σῶμα, μήτε τῶν ξένων μήτε τῶν

ἀστῶν, μήτε ἄνδρα μήτε γυναῖκα, πρὸς Διός, ὦ Καλλίκλεις,

οὐ καταγέλαστον ἂν ἦν τῇ ἀληθείᾳ, εἰς τοσοῦτον ἀνοίας

ἐλθεῖν ἀνθρώπους, ὥστε, πρὶν ἰδιωτεύοντας πολλὰ μὲν ὅπως

(5)ἐτύχομεν ποιῆσαι, πολλὰ δὲ κατορθῶσαι καὶ γυμνάσασθαι

ἱκανῶς τὴν τέχνην, τὸ λεγόμενον δὴ τοῦτο ἐν τῷ πίθῳ τὴν

κεραμείαν ἐπιχειρεῖν μανθάνειν, καὶ αὐτούς τε δημοσιεύειν

ἐπιχειρεῖν καὶ ἄλλους τοιούτους παρακαλεῖν; οὐκ ἀνόητόν

σοι δοκεῖ ἂν εἶναι οὕτω πράττειν;

(10)     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε.

515a     {ΣΩ.} Νῦν δέ, ὦ βέλτιστε ἀνδρῶν, ἐπειδὴ σὺ μὲν αὐτὸς

ἄρτι ἄρχῃ πράττειν τὰ τῆς πόλεως πράγματα, ἐμὲ δὲ παρα-

καλεῖς καὶ ὀνειδίζεις ὅτι οὐ πράττω, οὐκ ἐπισκεψόμεθα

ἀλλήλους, Φέρε, Καλλικλῆς ἤδη τινὰ βελτίω πεποίηκεν

(5)τῶν πολιτῶν; ἔστιν ὅστις πρότερον πονηρὸς ὤν, ἄδικός τε

καὶ ἀκόλαστος καὶ ἄφρων, διὰ Καλλικλέα καλός τε κἀγαθὸς

γέγονεν, ἢ ξένος ἢ ἀστός, ἢ δοῦλος ἢ ἐλεύθερος; λέγε μοι,

515bἐάν τίς σε ταῦτα ἐξετάζῃ, ὦ Καλλίκλεις, τί ἐρεῖς; τίνα

φήσεις βελτίω πεποιηκέναι ἄνθρωπον τῇ συνουσίᾳ τῇ σῇ;

ὀκνεῖς ἀποκρίνασθαι, εἴπερ ἔστιν τι ἔργον σὸν ἔτι ἰδιω-

τεύοντος, πρὶν δημοσιεύειν ἐπιχειρεῖν;

(5)     {ΚΑΛ.} Φιλόνικος εἶ, ὦ Σώκρατες.

     {ΣΩ.} Ἀλλ’ οὐ φιλονικίᾳ γε ἐρωτῶ, ἀλλ’ ὡς ἀληθῶς βου-

λόμενος εἰδέναι ὅντινά ποτε τρόπον οἴει δεῖν πολιτεύεσθαι

ἐν ἡμῖν. ἢ ἄλλου του ἄρα ἐπιμελήσῃ ἡμῖν ἐλθὼν ἐπὶ τὰ

515cτῆς πόλεως πράγματα ἢ ὅπως ὅτι βέλτιστοι οἱ πολῖται ὦμεν;

ἢ οὐ πολλάκις ἤδη ὡμολογήκαμεν τοῦτο δεῖν πράττειν τὸν

πολιτικὸν ἄνδρα; ὡμολογήκαμεν ἢ οὔ; ἀποκρίνου. ὡμο-

λογήκαμεν· ἐγὼ ὑπὲρ σοῦ ἀποκρινοῦμαι. εἰ τοίνυν τοῦτο

(5)δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα παρασκευάζειν τῇ ἑαυτοῦ πόλει, νῦν

μοι ἀναμνησθεὶς εἰπὲ περὶ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ὧν ὀλίγῳ

πρότερον ἔλεγες, εἰ ἔτι σοι δοκοῦσιν ἀγαθοὶ πολῖται γεγο-

515dνέναι, Περικλῆς καὶ Κίμων καὶ Μιλτιάδης καὶ Θεμιστοκλῆς.

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ ἀγαθοί, δῆλον ὅτι ἕκαστος αὐτῶν

βελτίους ἐποίει τοὺς πολίτας ἀντὶ χειρόνων. ἐποίει ἢ οὔ;

(5)     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ὅτε Περικλῆς ἤρχετο λέγειν ἐν τῷ δήμῳ,

χείρους ἦσαν οἱ Ἀθηναῖοι ἢ ὅτε τὰ τελευταῖα ἔλεγεν;

     {ΚΑΛ.} Ἴσως.

     {ΣΩ.} Οὐκ ἴσως δή, ὦ βέλτιστε, ἀλλ’ ἀνάγκη ἐκ τῶν

(10)ὡμολογημένων, εἴπερ ἀγαθός γ’ ἦν ἐκεῖνος πολίτης.

515e     {ΚΑΛ.} Τί οὖν δή;

     {ΣΩ.} Οὐδέν· ἀλλὰ τόδε μοι εἰπὲ ἐπὶ τούτῳ, εἰ λέγονται

Ἀθηναῖοι διὰ Περικλέα βελτίους γεγονέναι, ἢ πᾶν τοὐναν-

τίον διαφθαρῆναι ὑπ’ ἐκείνου. ταυτὶ γὰρ ἔγωγε ἀκούω,

(5)Περικλέα πεποιηκέναι Ἀθηναίους ἀργοὺς καὶ δειλοὺς καὶ

λάλους καὶ φιλαργύρους, εἰς μισθοφορίαν πρῶτον καταστή-

σαντα.

     {ΚΑΛ.} Τῶν τὰ ὦτα κατεαγότων ἀκούεις ταῦτα, ὦ Σώ-

κρατες.

(10)     {ΣΩ.} Ἀλλὰ τάδε οὐκέτι ἀκούω, ἀλλ’ οἶδα σαφῶς καὶ

ἐγὼ καὶ σύ, ὅτι τὸ μὲν πρῶτον ηὐδοκίμει Περικλῆς καὶ

οὐδεμίαν αἰσχρὰν δίκην κατεψηφίσαντο αὐτοῦ Ἀθηναῖοι,

ἡνίκα χείρους ἦσαν· ἐπειδὴ δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ ἐγεγόνεσαν

516aὑπ’ αὐτοῦ, ἐπὶ τελευτῇ τοῦ βίου τοῦ Περικλέους, κλοπὴν

αὐτοῦ κατεψηφίσαντο, ὀλίγου δὲ καὶ θανάτου ἐτίμησαν,

δῆλον ὅτι ὡς πονηροῦ ὄντος.

     {ΚΑΛ.} Τί οὖν; τούτου ἕνεκα κακὸς ἦν Περικλῆς;

(5)     {ΣΩ.} Ὄνων γοῦν ἂν ἐπιμελητὴς καὶ ἵππων καὶ βοῶν

τοιοῦτος ὢν κακὸς ἂν ἐδόκει εἶναι, εἰ παραλαβὼν μὴ λακτί-

ζοντας ἑαυτὸν μηδὲ κυρίττοντας μηδὲ δάκνοντας ἀπέδειξε

ταῦτα ἅπαντα ποιοῦντας δι’ ἀγριότητα. ἢ οὐ δοκεῖ σοι

516bκακὸς εἶναι ἐπιμελητὴς ὁστισοῦν ὁτουοῦν ζῴου, ὃς ἂν παρα-

λαβὼν ἡμερώτερα ἀποδείξῃ ἀγριώτερα ἢ παρέλαβε; δοκεῖ

ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε, ἵνα σοι χαρίσωμαι.

(5)     {ΣΩ.} Καὶ τόδε τοίνυν μοι χάρισαι ἀποκρινάμενος· πότε-

ρον καὶ ὁ ἄνθρωπος ἓν τῶν ζῴων ἐστὶν ἢ οὔ;

     {ΚΑΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀνθρώπων Περικλῆς ἐπεμέλετο;

     {ΚΑΛ.} Ναί.

(10)     {ΣΩ.} Τί οὖν; οὐκ ἔδει αὐτούς, ὡς ἄρτι ὡμολογοῦμεν,

δικαιοτέρους γεγονέναι ἀντὶ ἀδικωτέρων ὑπ’ ἐκείνου, εἴπερ

516cἐκεῖνος ἐπεμελεῖτο αὐτῶν ἀγαθὸς ὢν τὰ πολιτικά;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν οἵ γε δίκαιοι ἥμεροι, ὡς ἔφη Ὅμηρος· σὺ

δὲ τί φῄς; οὐχ οὕτως;

(5)     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Ἀλλὰ μὴν ἀγριωτέρους γε αὐτοὺς ἀπέφηνεν ἢ οἵους

παρέλαβεν, καὶ ταῦτ’ εἰς αὑτόν, ὃν ἥκιστ’ ἂν ἐβούλετο.

     {ΚΑΛ.} Βούλει σοι ὁμολογήσω;

     {ΣΩ.} Εἰ δοκῶ γε σοι ἀληθῆ λέγειν.

(10)     {ΚΑΛ.} Ἔστω δὴ ταῦτα.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴπερ ἀγριωτέρους, ἀδικωτέρους τε καὶ

χείρους;

516d     {ΚΑΛ.} Ἔστω.

     {ΣΩ.} Οὐκ ἄρ’ ἀγαθὸς τὰ πολιτικὰ Περικλῆς ἦν ἐκ τούτου

τοῦ λόγου.

     {ΚΑΛ.} Οὐ σύ γε φῄς.

(5)     {ΣΩ.} Μὰ Δί’ οὐδέ γε σὺ ἐξ ὧν ὡμολόγεις. πάλιν δὲ

λέγε μοι περὶ Κίμωνος· οὐκ ἐξωστράκισαν αὐτὸν οὗτοι οὓς

ἐθεράπευεν, ἵνα αὐτοῦ δέκα ἐτῶν μὴ ἀκούσειαν τῆς φωνῆς;

καὶ Θεμιστοκλέα ταὐτὰ ταῦτα ἐποίησαν καὶ φυγῇ προσε-

ζημίωσαν; Μιλτιάδην δὲ τὸν Μαραθῶνι εἰς τὸ βάραθρον

516eἐμβαλεῖν ἐψηφίσαντο, καὶ εἰ μὴ διὰ τὸν πρύτανιν, ἐνέπεσεν

ἄν; καίτοι οὗτοι, εἰ ἦσαν ἄνδρες ἀγαθοί, ὡς σὺ φῄς, οὐκ

ἄν ποτε ταῦτα ἔπασχον. οὔκουν οἵ γε ἀγαθοὶ ἡνίοχοι κατ’

ἀρχὰς μὲν οὐκ ἐκπίπτουσιν ἐκ τῶν ζευγῶν, ἐπειδὰν δὲ

(5)θεραπεύσωσιν τοὺς ἵππους καὶ αὐτοὶ ἀμείνους γένωνται

ἡνίοχοι, τότ’ ἐκπίπτουσιν· οὐκ ἔστι ταῦτ’ οὔτ’ ἐν ἡνιοχείᾳ

οὔτ’ ἐν ἄλλῳ ἔργῳ οὐδενί· ἢ δοκεῖ σοι;

     {ΚΑΛ.} Οὐκ ἔμοιγε.

     {ΣΩ.} Ἀληθεῖς ἄρα, ὡς ἔοικεν, οἱ ἔμπροσθεν λόγοι ἦσαν,

517aὅτι οὐδένα ἡμεῖς ἴσμεν ἄνδρα ἀγαθὸν γεγονότα τὰ πολιτικὰ

ἐν τῇδε τῇ πόλει. σὺ δὲ ὡμολόγεις τῶν γε νῦν οὐδένα,

τῶν μέντοι ἔμπροσθεν, καὶ προείλου τούτους τοὺς ἄνδρας·

οὗτοι δὲ ἀνεφάνησαν ἐξ ἴσου τοῖς νῦν ὄντες, ὥστε, εἰ οὗτοι

(5)ῥήτορες ἦσαν, οὔτε τῇ ἀληθινῇ ῥητορικῇ ἐχρῶντο_οὐ γὰρ

ἂν ἐξέπεσον_οὔτε τῇ κολακικῇ.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλὰ μέντοι πολλοῦ γε δεῖ, ὦ Σώκρατες, μή

ποτέ τις τῶν νῦν ἔργα τοιαῦτα ἐργάσηται οἷα τούτων ὅστις

517bβούλει εἴργασται.

     {ΣΩ.} Ὦ δαιμόνιε, οὐδ’ ἐγὼ ψέγω τούτους ὥς γε διακό-

νους εἶναι πόλεως, ἀλλά μοι δοκοῦσι τῶν γε νῦν διακονικώ-

τεροι γεγονέναι καὶ μᾶλλον οἷοί τε ἐκπορίζειν τῇ πόλει ὧν

(5)ἐπεθύμει. ἀλλὰ γὰρ μεταβιβάζειν τὰς ἐπιθυμίας καὶ μὴ

ἐπιτρέπειν, πείθοντες καὶ βιαζόμενοι ἐπὶ τοῦτο ὅθεν ἔμελ-

λον ἀμείνους ἔσεσθαι οἱ πολῖται, ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν

517cτούτων διέφερον ἐκεῖνοι· ὅπερ μόνον ἔργον ἐστὶν ἀγαθοῦ

πολίτου. ναῦς δὲ καὶ τείχη καὶ νεώρια καὶ ἄλλα πολλὰ

τοιαῦτα καὶ ἐγώ σοι ὁμολογῶ δεινοτέρους εἶναι ἐκείνους

τούτων ἐκπορίζειν. πρᾶγμα οὖν γελοῖον ποιοῦμεν ἐγώ τε

(5)καὶ σὺ ἐν τοῖς λόγοις· ἐν παντὶ γὰρ τῷ χρόνῳ ὃν διαλεγό-

μεθα οὐδὲν παυόμεθα εἰς τὸ αὐτὸ ἀεὶ περιφερόμενοι καὶ

ἀγνοοῦντες ἀλλήλων ὅτι λέγομεν. ἐγὼ γοῦν σε πολλάκις

οἶμαι ὡμολογηκέναι καὶ ἐγνωκέναι ὡς ἄρα διττὴ αὕτη τις

517dἡ πραγματεία ἔστιν καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχήν,

καὶ ἡ μὲν ἑτέρα διακονική ἐστιν, ᾗ δυνατὸν εἶναι ἐκπορίζειν,

ἐὰν μὲν πεινῇ τὰ σώματα ἡμῶν, σιτία, ἐὰν δὲ διψῇ, ποτά,

ἐὰν δὲ ῥιγῷ, ἱμάτια, στρώματα, ὑποδήματα, ἄλλ’ ὧν ἔρχεται

(5)σώματα εἰς ἐπιθυμίαν· καὶ ἐξεπίτηδές σοι διὰ τῶν αὐτῶν

εἰκόνων λέγω, ἵνα ῥᾷον καταμάθῃς. τούτων γὰρ ποριστικὸν

εἶναι ἢ κάπηλον ὄντα ἢ ἔμπορον ἢ δημιουργόν του αὐτῶν

517eτούτων, σιτοποιὸν ἢ ὀψοποιὸν ἢ ὑφάντην ἢ σκυτοτόμον ἢ

σκυτοδεψόν, οὐδὲν θαυμαστόν ἐστιν ὄντα τοιοῦτον δόξαι καὶ

αὑτῷ καὶ τοῖς ἄλλοις θεραπευτὴν εἶναι σώματος, παντὶ τῷ

μὴ εἰδότι ὅτι ἔστιν τις παρὰ ταύτας ἁπάσας τέχνη γυμνα-

(5)στική τε καὶ ἰατρική, ἣ δὴ τῷ ὄντι γε ἐστὶν σώματος

θεραπεία, ἥνπερ καὶ προσήκει τούτων ἄρχειν πασῶν τῶν

τεχνῶν καὶ χρῆσθαι τοῖς τούτων ἔργοις διὰ τὸ εἰδέναι ὅτι

χρηστὸν καὶ πονηρὸν τῶν σιτίων ἢ ποτῶν ἐστιν εἰς ἀρετὴν

518aσώματος, τὰς δ’ ἄλλας πάσας ταύτας ἀγνοεῖν· διὸ δὴ καὶ

ταύτας μὲν δουλοπρεπεῖς τε καὶ διακονικὰς καὶ ἀνελευθέρους

εἶναι περὶ σώματος πραγματείαν, τὰς ἄλλας τέχνας, τὴν δὲ

γυμναστικὴν καὶ ἰατρικὴν κατὰ τὸ δίκαιον δεσποίνας εἶναι

(5)τούτων. ταὐτὰ οὖν ταῦτα ὅτι ἔστιν καὶ περὶ ψυχήν, τοτὲ

μέν μοι δοκεῖς μανθάνειν ὅτι λέγω, καὶ ὁμολογεῖς ὡς εἰδὼς

ὅτι ἐγὼ λέγω· ἥκεις δὲ ὀλίγον ὕστερον λέγων ὅτι ἄνθρωποι

518bκαλοὶ κἀγαθοὶ γεγόνασιν πολῖται ἐν τῇ πόλει, καὶ ἐπειδὰν

ἐγὼ ἐρωτῶ οἵτινες, δοκεῖς μοι ὁμοιοτάτους προτείνεσθαι

ἀνθρώπους περὶ τὰ πολιτικά, ὥσπερ ἂν εἰ περὶ τὰ γυμνα-

στικὰ ἐμοῦ ἐρωτῶντος οἵτινες ἀγαθοὶ γεγόνασιν ἢ εἰσὶν

(5)σωμάτων θεραπευταί, ἔλεγές μοι πάνυ σπουδάζων, Θεαρίων

ὁ ἀρτοκόπος καὶ Μίθαικος ὁ τὴν ὀψοποιίαν συγγεγραφὼς

τὴν Σικελικὴν καὶ Σάραμβος ὁ κάπηλος, ὅτι οὗτοι θαυμάσιοι

γεγόνασιν σωμάτων θεραπευταί, ὁ μὲν ἄρτους θαυμαστοὺς

518cπαρασκευάζων, ὁ δὲ ὄψον, ὁ δὲ οἶνον. ἴσως ἂν οὖν ἠγα-

νάκτεις, εἴ σοι ἔλεγον ἐγὼ ὅτι Ἄνθρωπε, ἐπαΐεις οὐδὲν

περὶ γυμναστικῆς· διακόνους μοι λέγεις καὶ ἐπιθυμιῶν

παρασκευαστὰς ἀνθρώπους, οὐκ ἐπαΐοντας καλὸν κἀγαθὸν

(5)οὐδὲν περὶ αὐτῶν, οἵ, ἂν οὕτω τύχωσιν, ἐμπλήσαντες καὶ

παχύναντες τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων, ἐπαινούμενοι ὑπ’

αὐτῶν, προσαπολοῦσιν αὐτῶν καὶ τὰς ἀρχαίας σάρκας· οἱ

518dδ’ αὖ δι’ ἀπειρίαν οὐ τοὺς ἑστιῶντας αἰτιάσονται τῶν νόσων

αἰτίους εἶναι καὶ τῆς ἀποβολῆς τῶν ἀρχαίων σαρκῶν, ἀλλ’

οἳ ἂν αὐτοῖς τύχωσι τότε παρόντες καὶ συμβουλεύοντές τι,

ὅταν δὴ αὐτοῖς ἥκῃ ἡ τότε πλησμονὴ νόσον φέρουσα συχνῷ

(5)ὕστερον χρόνῳ, ἅτε ἄνευ τοῦ ὑγιεινοῦ γεγονυῖα, τούτους

αἰτιάσονται καὶ ψέξουσιν καὶ κακόν τι ποιήσουσιν, ἂν οἷοί

τ’ ὦσι, τοὺς δὲ προτέρους ἐκείνους καὶ αἰτίους τῶν κακῶν

518eἐγκωμιάσουσιν. καὶ σὺ νῦν, ὦ Καλλίκλεις, ὁμοιότατον

τούτῳ ἐργάζῃ· ἐγκωμιάζεις ἀνθρώπους, οἳ τούτους εἱστιά-

κασιν εὐωχοῦντες ὧν ἐπεθύμουν. καί φασι μεγάλην τὴν

πόλιν πεποιηκέναι αὐτούς· ὅτι δὲ οἰδεῖ καὶ ὕπουλός ἐστιν

519aδι’ ἐκείνους τοὺς παλαιούς, οὐκ αἰσθάνονται. ἄνευ γὰρ

σωφροσύνης καὶ δικαιοσύνης λιμένων καὶ νεωρίων καὶ

τειχῶν καὶ φόρων καὶ τοιούτων φλυαριῶν ἐμπεπλήκασι τὴν

πόλιν· ὅταν οὖν ἔλθῃ ἡ καταβολὴ αὕτη τῆς ἀσθενείας, τοὺς

(5)τότε παρόντας αἰτιάσονται συμβούλους, Θεμιστοκλέα δὲ

καὶ Κίμωνα καὶ Περικλέα ἐγκωμιάσουσιν, τοὺς αἰτίους

τῶν κακῶν· σοῦ δὲ ἴσως ἐπιλήψονται, ἐὰν μὴ εὐλαβῇ, καὶ

τοῦ ἐμοῦ ἑταίρου Ἀλκιβιάδου, ὅταν καὶ τὰ ἀρχαῖα προς-

519bαπολλύωσι πρὸς οἷς ἐκτήσαντο, οὐκ αἰτίων ὄντων τῶν κακῶν

ἀλλ’ ἴσως συναιτίων. καίτοι ἔγωγε ἀνόητον πρᾶγμα καὶ

νῦν ὁρῶ γιγνόμενον καὶ ἀκούω τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν πέρι.

αἰσθάνομαι γάρ, ὅταν ἡ πόλις τινὰ τῶν πολιτικῶν ἀνδρῶν

(5)μεταχειρίζηται ὡς ἀδικοῦντα, ἀγανακτούντων καὶ σχετλια-

ζόντων ὡς δεινὰ πάσχουσι· πολλὰ καὶ ἀγαθὰ τὴν πόλιν

πεποιηκότες ἄρα ἀδίκως ὑπ’ αὐτῆς ἀπόλλυνται, ὡς ὁ τούτων

λόγος. τὸ δὲ ὅλον ψεῦδός ἐστιν· προστάτης γὰρ πόλεως

519cοὐδ’ ἂν εἷς ποτε ἀδίκως ἀπόλοιτο ὑπ’ αὐτῆς τῆς πόλεως ἧς

προστατεῖ. κινδυνεύει γὰρ ταὐτὸν εἶναι, ὅσοι τε πολιτικοὶ

προσποιοῦνται εἶναι καὶ ὅσοι σοφισταί. καὶ γὰρ οἱ σοφι-

σταί, τἆλλα σοφοὶ ὄντες, τοῦτο ἄτοπον ἐργάζονται πρᾶγμα·

(5)φάσκοντες γὰρ ἀρετῆς διδάσκαλοι εἶναι πολλάκις κατηγο-

ροῦσιν τῶν μαθητῶν ὡς ἀδικοῦσι σφᾶς [αὑτούς], τούς τε

μισθοὺς ἀποστεροῦντες καὶ ἄλλην χάριν οὐκ ἀποδιδόντες,

519dεὖ παθόντες ὑπ’ αὐτῶν. καὶ τούτου τοῦ λόγου τί ἂν ἀλογώ-

τερον εἴη πρᾶγμα, ἀνθρώπους ἀγαθοὺς καὶ δικαίους γενο-

μένους, ἐξαιρεθέντας μὲν ἀδικίαν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου,

σχόντας δὲ δικαιοσύνην, ἀδικεῖν τούτῳ ᾧ οὐκ ἔχουσιν; οὐ

(5)δοκεῖ σοι τοῦτο ἄτοπον εἶναι, ὦ ἑταῖρε; ὡς ἀληθῶς δημη-

γορεῖν με ἠνάγκασας, ὦ Καλλίκλεις, οὐκ ἐθέλων ἀποκρί-

νεσθαι.

     {ΚΑΛ.} Σὺ δ’ οὐκ ἂν οἷός τ’ εἴης λέγειν, εἰ μή τίς σοι

ἀποκρίνοιτο;

519e     {ΣΩ.} Ἔοικά γε· νῦν γοῦν συχνοὺς τείνω τῶν λόγων,

ἐπειδή μοι οὐκ ἐθέλεις ἀποκρίνεσθαι. ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὲ

πρὸς Φιλίου, οὐ δοκεῖ σοι ἄλογον εἶναι ἀγαθὸν φάσκοντα

πεποιηκέναι τινὰ μέμφεσθαι τούτῳ ὅτι ὑφ’ ἑαυτοῦ ἀγαθὸς

(5)γεγονώς τε καὶ ὢν ἔπειτα πονηρός ἐστιν;

     {ΚΑΛ.} Ἔμοιγε δοκεῖ.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν ἀκούεις τοιαῦτα λεγόντων τῶν φασκόντων

παιδεύειν ἀνθρώπους εἰς ἀρετήν;

520a     {ΚΑΛ.} Ἔγωγε· ἀλλὰ τί ἂν λέγοις ἀνθρώπων πέρι οὐδενὸς

ἀξίων;

     {ΣΩ.} Τί δ’ ἂν περὶ ἐκείνων λέγοις, οἳ φάσκοντες προε-

στάναι τῆς πόλεως καὶ ἐπιμελεῖσθαι ὅπως ὡς βελτίστη

(5)ἔσται, πάλιν αὐτῆς κατηγοροῦσιν, ὅταν τύχωσιν, ὡς πονη-

ροτάτης; οἴει τι διαφέρειν τούτους ἐκείνων; ταὐτόν, ὦ

μακάρι’, ἐστὶν σοφιστὴς καὶ ῥήτωρ, ἢ ἐγγύς τι καὶ παρα-

πλήσιον, ὥσπερ ἐγὼ ἔλεγον πρὸς Πῶλον· σὺ δὲ δι’ ἄγνοιαν

520bτὸ μὲν πάγκαλόν τι οἴει εἶναι, τὴν ῥητορικήν, τοῦ δὲ κατα-

φρονεῖς. τῇ δὲ ἀληθείᾳ κάλλιόν ἐστιν σοφιστικὴ ῥητο-

ρικῆς ὅσῳπερ νομοθετικὴ δικαστικῆς καὶ γυμναστικὴ ἰατρικῆς·

μόνοις δ’ ἔγωγε καὶ ᾤμην τοῖς δημηγόροις τε καὶ σοφισταῖς

(5)οὐκ ἐγχωρεῖν μέμφεσθαι τούτῳ τῷ πράγματι ὃ αὐτοὶ παι-

δεύουσιν, ὡς πονηρόν ἐστιν εἰς σφᾶς, ἢ τῷ αὐτῷ λόγῳ

τούτῳ ἅμα καὶ ἑαυτῶν κατηγορεῖν ὅτι οὐδὲν ὠφελήκασιν

οὕς φασιν ὠφελεῖν. οὐχ οὕτως ἔχει;

520c     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Καὶ προέσθαι γε δήπου τὴν εὐεργεσίαν ἄνευ μισθοῦ,

ὡς τὸ εἰκός, μόνοις τούτοις ἐνεχώρει, εἴπερ ἀληθῆ ἔλεγον.

ἄλλην μὲν γὰρ εὐεργεσίαν τις εὐεργετηθείς, οἷον ταχὺς

(5)γενόμενος διὰ παιδοτρίβην, ἴσως ἂν ἀποστερήσειε τὴν

χάριν, εἰ προοῖτο αὐτῷ ὁ παιδοτρίβης καὶ μὴ συνθέμενος

αὐτῷ μισθὸν ὅτι μάλιστα ἅμα μεταδιδοὺς τοῦ τάχους λαμ-

520dβάνοι τὸ ἀργύριον· οὐ γὰρ δὴ τῇ βραδυτῆτι οἶμαι ἀδικοῦσιν

οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ’ ἀδικίᾳ· ἦ γάρ;

     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν εἴ τις αὐτὸ τοῦτο ἀφαιρεῖ, τὴν ἀδικίαν,

(5)οὐδὲν δεινὸν αὐτῷ μήποτε ἀδικηθῇ, ἀλλὰ μόνῳ ἀσφαλὲς

ταύτην τὴν εὐεργεσίαν προέσθαι, εἴπερ τῷ ὄντι δύναιτό τις

ἀγαθοὺς ποιεῖν. οὐχ οὕτω;

     {ΚΑΛ.} Φημί.

     {ΣΩ.} Διὰ ταῦτ’ ἄρα, ὡς ἔοικε, τὰς μὲν ἄλλας συμβουλὰς

(10)συμβουλεύειν λαμβάνοντα ἀργύριον, οἷον οἰκοδομίας πέρι

ἢ τῶν ἄλλων τεχνῶν, οὐδὲν αἰσχρόν.

520e     {ΚΑΛ.} Ἔοικέ γε.

     {ΣΩ.} Περὶ δέ γε ταύτης τῆς πράξεως, ὅντιν’ ἄν τις τρό-

πον ὡς βέλτιστος εἴη καὶ ἄριστα τὴν αὑτοῦ οἰκίαν διοικοῖ

ἢ πόλιν, αἰσχρὸν νενόμισται μὴ φάναι συμβουλεύειν, ἐὰν

(5)μή τις αὐτῷ ἀργύριον διδῷ. ἦ γάρ;

     {ΚΑΛ.} Ναί.

     {ΣΩ.} Δῆλον γὰρ ὅτι τοῦτο αἴτιόν ἐστιν, ὅτι μόνη αὕτη

τῶν εὐεργεσιῶν τὸν εὖ παθόντα ἐπιθυμεῖν ποιεῖ ἀντ’ εὖ

ποιεῖν, ὥστε καλὸν δοκεῖ τὸ σημεῖον εἶναι, εἰ εὖ ποιήσας

(10)ταύτην τὴν εὐεργεσίαν ἀντ’ εὖ πείσεται· εἰ δὲ μή, οὔ.

ἔστι ταῦτα οὕτως ἔχοντα;

521a     {ΚΑΛ.} Ἔστιν.

     {ΣΩ.} Ἐπὶ ποτέραν οὖν με παρακαλεῖς τὴν θεραπείαν

τῆς πόλεως, διόρισόν μοι· τὴν τοῦ διαμάχεσθαι Ἀθηναίοις

ὅπως ὡς βέλτιστοι ἔσονται, ὡς ἰατρόν, ἢ ὡς διακονήσοντα

(5)καὶ πρὸς χάριν ὁμιλήσοντα; τἀληθῆ μοι εἰπέ, ὦ Καλλίκλεις·

δίκαιος γὰρ εἶ, ὥσπερ ἤρξω παρρησιάζεσθαι πρὸς ἐμέ,

διατελεῖν ἃ νοεῖς λέγων. καὶ νῦν εὖ καὶ γενναίως εἰπέ.

     {ΚΑΛ.} Λέγω τοίνυν ὅτι ὡς διακονήσοντα.

521b     {ΣΩ.} Κολακεύσοντα ἄρα με, ὦ γενναιότατε, παρακαλεῖς.

     {ΚΑΛ.} Εἴ σοι Μυσόν γε ἥδιον καλεῖν, ὦ Σώκρατες· ὡς

εἰ μὴ ταῦτά γε ποιήσεις_

     {ΣΩ.} Μὴ εἴπῃς ὃ πολλάκις εἴρηκας, ὅτι ἀποκτενεῖ με

(5)ὁ βουλόμενος, ἵνα μὴ αὖ καὶ ἐγὼ εἴπω, ὅτι Πονηρός γε

ὢν ἀγαθὸν ὄντα· μηδ’ ὅτι ἀφαιρήσεται ἐάν τι ἔχω, ἵνα

μὴ αὖ ἐγὼ εἴπω ὅτι Ἀλλ’ ἀφελόμενος οὐχ ἕξει ὅτι χρή-

σεται αὐτοῖς, ἀλλ’ ὥσπερ με ἀδίκως ἀφείλετο, οὕτως καὶ

521cλαβὼν ἀδίκως χρήσεται, εἰ δὲ ἀδίκως, αἰσχρῶς, εἰ δὲ

αἰσχρῶς, κακῶς.

     {ΚΑΛ.} Ὥς μοι δοκεῖς, ὦ Σώκρατες, πιστεύειν μηδ’ ἂν

ἓν τούτων παθεῖν, ὡς οἰκῶν ἐκποδὼν καὶ οὐκ ἂν εἰσαχθεὶς

(5)εἰς δικαστήριον ὑπὸ πάνυ ἴσως μοχθηροῦ ἀνθρώπου καὶ

φαύλου.

     {ΣΩ.} Ἀνόητος ἄρα εἰμί, ὦ Καλλίκλεις, ὡς ἀληθῶς, εἰ μὴ

οἴομαι ἐν τῇδε τῇ πόλει ὁντινοῦν ἂν ὅτι τύχοι, τοῦτο παθεῖν.

τόδε μέντοι εὖ οἶδ’ ὅτι, ἐάνπερ εἰσίω εἰς δικαστήριον περὶ

521dτούτων τινὸς κινδυνεύων, ὃ σὺ λέγεις, πονηρός τίς μ’ ἔσται

ὁ εἰσάγων_οὐδεὶς γὰρ ἂν χρηστὸς μὴ ἀδικοῦντ’ ἄνθρωπον

εἰσαγάγοι_καὶ οὐδέν γε ἄτοπον εἰ ἀποθάνοιμι. βούλει σοι

εἴπω δι’ ὅτι ταῦτα προσδοκῶ;

(5)     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Οἶμαι μετ’ ὀλίγων Ἀθηναίων, ἵνα μὴ εἴπω μόνος,

ἐπιχειρεῖν τῇ ὡς ἀληθῶς πολιτικῇ τέχνῃ καὶ πράττειν τὰ

πολιτικὰ μόνος τῶν νῦν· ἅτε οὖν οὐ πρὸς χάριν λέγων τοὺς

λόγους οὓς λέγω ἑκάστοτε, ἀλλὰ πρὸς τὸ βέλτιστον, οὐ πρὸς

521eτὸ ἥδιστον, καὶ οὐκ ἐθέλων ποιεῖν ἃ σὺ παραινεῖς, τὰ κομψὰ

ταῦτα, οὐχ ἕξω ὅτι λέγω ἐν τῷ δικαστηρίῳ. ὁ αὐτὸς δέ

μοι ἥκει λόγος ὅνπερ πρὸς Πῶλον ἔλεγον· κρινοῦμαι γὰρ

ὡς ἐν παιδίοις ἰατρὸς ἂν κρίνοιτο κατηγοροῦντος ὀψοποιοῦ.

(5)σκόπει γάρ, τί ἂν ἀπολογοῖτο ὁ τοιοῦτος ἄνθρωπος ἐν τούτοις

ληφθείς, εἰ αὐτοῦ κατηγοροῖ τις λέγων ὅτι "Ὦ παῖδες,

πολλὰ ὑμᾶς καὶ κακὰ ὅδε εἴργασται ἀνὴρ καὶ αὐτούς, καὶ

τοὺς νεωτάτους ὑμῶν διαφθείρει τέμνων τε καὶ κάων, καὶ

522aἰσχναίνων καὶ πνίγων ἀπορεῖν ποιεῖ, πικρότατα πώματα

διδοὺς καὶ πεινῆν καὶ διψῆν ἀναγκάζων, οὐχ ὥσπερ ἐγὼ

πολλὰ καὶ ἡδέα καὶ παντοδαπὰ ηὐώχουν ὑμᾶς·" τί ἂν οἴει

ἐν τούτῳ τῷ κακῷ ἀποληφθέντα ἰατρὸν ἔχειν εἰπεῖν; ἢ εἰ

(5)εἴποι τὴν ἀλήθειαν, ὅτι "Ταῦτα πάντα ἐγὼ ἐποίουν, ὦ

παῖδες, ὑγιεινῶς," πόσον τι οἴει ἂν ἀναβοῆσαι τοὺς τοιούτους

δικαστάς; οὐ μέγα;

     {ΚΑΛ.} Ἴσως· οἴεσθαί γε χρή.

     {ΣΩ.} Οὐκοῦν οἴει ἐν πάσῃ ἀπορίᾳ ἂν αὐτὸν ἔχεσθαι ὅτι

522bχρὴ εἰπεῖν;

     {ΚΑΛ.} Πάνυ γε.

     {ΣΩ.} Τοιοῦτον μέντοι καὶ ἐγὼ οἶδα ὅτι πάθος πάθοιμι ἂν

εἰσελθὼν εἰς δικαστήριον. οὔτε γὰρ ἡδονὰς ἃς ἐκπεπόρικα

(5)ἕξω αὐτοῖς λέγειν, ἃς οὗτοι εὐεργεσίας καὶ ὠφελίας νομί-

ζουσιν, ἐγὼ δὲ οὔτε τοὺς πορίζοντας ζηλῶ οὔτε οἷς πορίζεται·

ἐάν τέ τίς με ἢ νεωτέρους φῇ διαφθείρειν ἀπορεῖν ποιοῦντα,

ἢ τοὺς πρεσβυτέρους κακηγορεῖν λέγοντα πικροὺς λόγους ἢ

ἰδίᾳ ἢ δημοσίᾳ, οὔτε τὸ ἀληθὲς ἕξω εἰπεῖν, ὅτι Δικαίως

522cπάντα ταῦτα ἐγὼ λέγω, καὶ πράττω τὸ ὑμέτερον δὴ τοῦτο,

ὦ ἄνδρες δικασταί, οὔτε ἄλλο οὐδέν· ὥστε ἴσως, ὅτι ἂν

τύχω, τοῦτο πείσομαι.

     {ΚΑΛ.} Δοκεῖ οὖν σοι, ὦ Σώκρατες, καλῶς ἔχειν ἄνθρω-

(5)πος ἐν πόλει οὕτως διακείμενος καὶ ἀδύνατος ὢν ἑαυτῷ

βοηθεῖν;

     {ΣΩ.} Εἰ ἐκεῖνό γε ἓν αὐτῷ ὑπάρχοι, ὦ Καλλίκλεις, ὃ σὺ

πολλάκις ὡμολόγησας· εἰ βεβοηθηκὼς εἴη αὑτῷ, μήτε περὶ

522dἀνθρώπους μήτε περὶ θεοὺς ἄδικον μηδὲν μήτε εἰρηκὼς μήτε

εἰργασμένος. αὕτη γὰρ τῆς βοηθείας ἑαυτῷ πολλάκις ἡμῖν

ὡμολόγηται κρατίστη εἶναι. εἰ μὲν οὖν ἐμέ τις ἐξελέγχοι

ταύτην τὴν βοήθειαν ἀδύνατον ὄντα ἐμαυτῷ καὶ ἄλλῳ βοηθεῖν,

(5)αἰσχυνοίμην ἂν καὶ ἐν πολλοῖς καὶ ἐν ὀλίγοις ἐξελεγχόμενος

καὶ μόνος ὑπὸ μόνου, καὶ εἰ διὰ ταύτην τὴν ἀδυναμίαν ἀποθνῄ-

σκοιμι, ἀγανακτοίην ἄν· εἰ δὲ κολακικῆς ῥητορικῆς ἐνδείᾳ

τελευτῴην ἔγωγε, εὖ οἶδα ὅτι ῥᾳδίως ἴδοις ἄν με φέροντα

522eτὸν θάνατον. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ἀποθνῄσκειν οὐδεὶς φοβεῖται,

ὅστις μὴ παντάπασιν ἀλόγιστός τε καὶ ἄνανδρός ἐστιν, τὸ

δὲ ἀδικεῖν φοβεῖται· πολλῶν γὰρ ἀδικημάτων γέμοντα τὴν

ψυχὴν εἰς Ἅιδου ἀφικέσθαι πάντων ἔσχατον κακῶν ἐστιν.

(5)εἰ δὲ βούλει, σοὶ ἐγώ, ὡς τοῦτο οὕτως ἔχει, ἐθέλω λόγον

λέξαι.

     {ΚΑΛ.} Ἀλλ’ ἐπείπερ γε καὶ τἆλλα ἐπέρανας, καὶ τοῦτο

πέρανον.

523a     {ΣΩ.} Ἄκουε δή, φασί, μάλα καλοῦ λόγου, ὃν σὺ μὲν

ἡγήσῃ μῦθον, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ἐγὼ δὲ λόγον· ὡς ἀληθῆ γὰρ

ὄντα σοι λέξω ἃ μέλλω λέγειν. ὥσπερ γὰρ Ὅμηρος λέγει,

διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺς καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων,

(5)ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸς παρέλαβον. ἦν οὖν νόμος ὅδε περὶ

ἀνθρώπων ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἀεὶ καὶ νῦν ἔτι ἔστιν ἐν θεοῖς,

τῶν ἀνθρώπων τὸν μὲν δικαίως τὸν βίον διελθόντα καὶ

523bὁσίως, ἐπειδὰν τελευτήσῃ, εἰς μακάρων νήσους ἀπιόντα οἰκεῖν

ἐν πάσῃ εὐδαιμονίᾳ ἐκτὸς κακῶν, τὸν δὲ ἀδίκως καὶ ἀθέως

εἰς τὸ τῆς τίσεώς τε καὶ δίκης δεσμωτήριον, ὃ δὴ Τάρταρον

καλοῦσιν, ἰέναι. τούτων δὲ δικασταὶ ἐπὶ Κρόνου καὶ ἔτι

(5)νεωστὶ τοῦ Διὸς τὴν ἀρχὴν ἔχοντος ζῶντες ἦσαν ζώντων,

ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ δικάζοντες ᾗ μέλλοιεν τελευτᾶν· κακῶς οὖν

αἱ δίκαι ἐκρίνοντο. ὅ τε οὖν Πλούτων καὶ οἱ ἐπιμεληταὶ οἱ

ἐκ μακάρων νήσων ἰόντες ἔλεγον πρὸς τὸν Δία ὅτι φοιτῷέν

523cσφιν ἄνθρωποι ἑκατέρωσε ἀνάξιοι. εἶπεν οὖν ὁ Ζεύς· "Ἀλλ’

ἐγώ," ἔφη, "παύσω τοῦτο γιγνόμενον. νῦν μὲν γὰρ κακῶς

αἱ δίκαι δικάζονται. ἀμπεχόμενοι γάρ," ἔφη, "οἱ κρινόμενοι

κρίνονται· ζῶντες γὰρ κρίνονται. πολλοὶ οὖν," ἦ δ’ ὅς,

(5)"ψυχὰς πονηρὰς ἔχοντες ἠμφιεσμένοι εἰσὶ σώματά τε καλὰ

καὶ γένη καὶ πλούτους, καί, ἐπειδὰν ἡ κρίσις ᾖ, ἔρχονται

αὐτοῖς πολλοὶ μάρτυρες, μαρτυρήσοντες ὡς δικαίως βεβιώ-

523dκασιν· οἱ οὖν δικασταὶ ὑπό τε τούτων ἐκπλήττονται, καὶ

ἅμα καὶ αὐτοὶ ἀμπεχόμενοι δικάζουσι, πρὸ τῆς ψυχῆς τῆς

αὑτῶν ὀφθαλμοὺς καὶ ὦτα καὶ ὅλον τὸ σῶμα προκεκαλυμ-

μένοι. ταῦτα δὴ αὐτοῖς πάντα ἐπίπροσθεν γίγνεται, καὶ τὰ

(5)αὑτῶν ἀμφιέσματα καὶ τὰ τῶν κρινομένων. πρῶτον μὲν

οὖν," ἔφη, "παυστέον ἐστὶν προειδότας αὐτοὺς τὸν θάνατον·

νῦν γὰρ προΐσασι. τοῦτο μὲν οὖν καὶ δὴ εἴρηται τῷ Προ-

523eμηθεῖ ὅπως ἂν παύσῃ αὐτῶν. ἔπειτα γυμνοὺς κριτέον

ἁπάντων τούτων· τεθνεῶτας γὰρ δεῖ κρίνεσθαι. καὶ τὸν

κριτὴν δεῖ γυμνὸν εἶναι, τεθνεῶτα, αὐτῇ τῇ ψυχῇ αὐτὴν τὴν

ψυχὴν θεωροῦντα ἐξαίφνης ἀποθανόντος ἑκάστου, ἔρημον

(5)πάντων τῶν συγγενῶν καὶ καταλιπόντα ἐπὶ τῆς γῆς πάντα

ἐκεῖνον τὸν κόσμον, ἵνα δικαία ἡ κρίσις ᾖ. ἐγὼ μὲν οὖν

ταῦτα ἐγνωκὼς πρότερος ἢ ὑμεῖς ἐποιησάμην δικαστὰς ὑεῖς

ἐμαυτοῦ, δύο μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας, Μίνω τε καὶ Ῥαδάμανθυν,

524aἕνα δὲ ἐκ τῆς Εὐρώπης, Αἰακόν· οὗτοι οὖν ἐπειδὰν τελευ-

τήσωσι, δικάσουσιν ἐν τῷ λειμῶνι, ἐν τῇ τριόδῳ ἐξ ἧς

φέρετον τὼ ὁδώ, ἡ μὲν εἰς μακάρων νήσους, ἡ δ’ εἰς Τάρ-

ταρον. καὶ τοὺς μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας Ῥαδάμανθυς κρινεῖ, τοὺς

(5)δὲ ἐκ τῆς Εὐρώπης Αἰακός· Μίνῳ δὲ πρεσβεῖα δώσω ἐπιδια-

κρίνειν, ἐὰν ἀπορῆτόν τι τὼ ἑτέρω, ἵνα ὡς δικαιοτάτη ἡ κρίσις

ᾖ περὶ τῆς πορείας τοῖς ἀνθρώποις."

     Ταῦτ’ ἔστιν, ὦ Καλλίκλεις, ἃ ἐγὼ ἀκηκοὼς πιστεύω

524bἀληθῆ εἶναι· καὶ ἐκ τούτων τῶν λόγων τοιόνδε τι λογίζομαι

συμβαίνειν. ὁ θάνατος τυγχάνει ὤν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, οὐδὲν

ἄλλο ἢ δυοῖν πραγμάτοιν διάλυσις, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ

σώματος, ἀπ’ ἀλλήλοιν· ἐπειδὰν δὲ διαλυθῆτον ἄρα ἀπ’

(5)ἀλλήλοιν, οὐ πολὺ ἧττον ἑκάτερον αὐτοῖν ἔχει τὴν ἕξιν τὴν

αὑτοῦ ἥνπερ καὶ ὅτε ἔζη ὁ ἄνθρωπος, τό τε σῶμα τὴν φύσιν

τὴν αὑτοῦ καὶ τὰ θεραπεύματα καὶ τὰ παθήματα ἔνδηλα

524cπάντα. οἷον εἴ τινος μέγα ἦν τὸ σῶμα φύσει ἢ τροφῇ ἢ

ἀμφότερα ζῶντος, τούτου καὶ ἐπειδὰν ἀποθάνῃ ὁ νεκρὸς

μέγας, καὶ εἰ παχύς, παχὺς καὶ ἀποθανόντος, καὶ τἆλλα

οὕτως· καὶ εἰ αὖ ἐπετήδευε κομᾶν, κομήτης τούτου καὶ ὁ

(5)νεκρός. μαστιγίας αὖ εἴ τις ἦν καὶ ἴχνη εἶχε τῶν πληγῶν

οὐλὰς ἐν τῷ σώματι ἢ ὑπὸ μαστίγων ἢ ἄλλων τραυμάτων

ζῶν, καὶ τεθνεῶτος τὸ σῶμα ἔστιν ἰδεῖν ταῦτα ἔχον· ἢ

κατεαγότα εἴ του ἦν μέλη ἢ διεστραμμένα ζῶντος, καὶ

524dτεθνεῶτος ταὐτὰ ταῦτα ἔνδηλα. ἑνὶ δὲ λόγῳ, οἷος εἶναι

παρεσκεύαστο τὸ σῶμα ζῶν, ἔνδηλα ταῦτα καὶ τελευτήσαντος

ἢ πάντα ἢ τὰ πολλὰ ἐπί τινα χρόνον. ταὐτὸν δή μοι δοκεῖ

τοῦτ’ ἄρα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν εἶναι, ὦ Καλλίκλεις· ἔνδηλα

(5)πάντα ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἐπειδὰν γυμνωθῇ τοῦ σώματος, τά

τε τῆς φύσεως καὶ τὰ παθήματα ἃ διὰ τὴν ἐπιτήδευσιν

ἑκάστου πράγματος ἔσχεν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ ἄνθρωπος. ἐπειδὰν

οὖν ἀφίκωνται παρὰ τὸν δικαστήν, οἱ μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας

524eπαρὰ τὸν Ῥαδάμανθυν, ὁ Ῥαδάμανθυς ἐκείνους ἐπιστήσας

θεᾶται ἑκάστου τὴν ψυχήν, οὐκ εἰδὼς ὅτου ἐστίν, ἀλλὰ

πολλάκις τοῦ μεγάλου βασιλέως ἐπιλαβόμενος ἢ ἄλλου

ὁτουοῦν βασιλέως ἢ δυνάστου κατεῖδεν οὐδὲν ὑγιὲς ὂν τῆς

(5)ψυχῆς, ἀλλὰ διαμεμαστιγωμένην καὶ οὐλῶν μεστὴν ὑπὸ

525aἐπιορκιῶν καὶ ἀδικίας, ἃ ἑκάστη ἡ πρᾶξις αὐτοῦ ἐξωμόρξατο

εἰς τὴν ψυχήν, καὶ πάντα σκολιὰ ὑπὸ ψεύδους καὶ ἀλα-

ζονείας καὶ οὐδὲν εὐθὺ διὰ τὸ ἄνευ ἀληθείας τεθράφθαι· καὶ

ὑπὸ ἐξουσίας καὶ τρυφῆς καὶ ὕβρεως καὶ ἀκρατίας τῶν

(5)πράξεων ἀσυμμετρίας τε καὶ αἰσχρότητος γέμουσαν τὴν

ψυχὴν εἶδεν· ἰδὼν δὲ ἀτίμως ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆς

φρουρᾶς, οἷ μέλλει ἐλθοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη.

525bπροσήκει δὲ παντὶ τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ’ ἄλλου ὀρθῶς

τιμωρουμένῳ, ἢ βελτίονι γίγνεσθαι καὶ ὀνίνασθαι ἢ παρα-

δείγματι τοῖς ἄλλοις γίγνεσθαι, ἵνα ἄλλοι ὁρῶντες πάσχοντα

ἃ ἂν πάσχῃ φοβούμενοι βελτίους γίγνωνται. εἰσὶν δὲ οἱ

(5)μὲν ὠφελούμενοί τε καὶ δίκην διδόντες ὑπὸ θεῶν τε καὶ

ἀνθρώπων οὗτοι οἳ ἂν ἰάσιμα ἁμαρτήματα ἁμάρτωσιν· ὅμως

δὲ δι’ ἀλγηδόνων καὶ ὀδυνῶν γίγνεται αὐτοῖς ἡ ὠφελία καὶ

ἐνθάδε καὶ ἐν Ἅιδου· οὐ γὰρ οἷόν τε ἄλλως ἀδικίας ἀπαλ-

525cλάττεσθαι. οἳ δ’ ἂν τὰ ἔσχατα ἀδικήσωσι καὶ διὰ τὰ

τοιαῦτα ἀδικήματα ἀνίατοι γένωνται, ἐκ τούτων τὰ παρα-

δείγματα γίγνεται, καὶ οὗτοι αὐτοὶ μὲν οὐκέτι ὀνίνανται

οὐδέν, ἅτε ἀνίατοι ὄντες, ἄλλοι δὲ ὀνίνανται οἱ τούτους

(5)ὁρῶντες διὰ τὰς ἁμαρτίας τὰ μέγιστα καὶ ὀδυνηρότατα καὶ

φοβερώτατα πάθη πάσχοντας τὸν ἀεὶ χρόνον, ἀτεχνῶς παρα-

δείγματα ἀνηρτημένους ἐκεῖ ἐν Ἅιδου ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ,

τοῖς ἀεὶ τῶν ἀδίκων ἀφικνουμένοις θεάματα καὶ νουθετήματα.

525dὧν ἐγώ φημι ἕνα καὶ Ἀρχέλαον ἔσεσθαι, εἰ ἀληθῆ λέγει

Πῶλος, καὶ ἄλλον ὅστις ἂν τοιοῦτος τύραννος ᾖ· οἶμαι δὲ

καὶ τοὺς πολλοὺς εἶναι τούτων τῶν παραδειγμάτων ἐκ

τυράννων καὶ βασιλέων καὶ δυναστῶν καὶ τὰ τῶν πόλεων

(5)πραξάντων γεγονότας· οὗτοι γὰρ διὰ τὴν ἐξουσίαν μέγιστα καὶ

ἀνοσιώτατα ἁμαρτήματα ἁμαρτάνουσι. μαρτυρεῖ δὲ τούτοις

καὶ Ὅμηρος· βασιλέας γὰρ καὶ δυνάστας ἐκεῖνος πεποίηκεν

525eτοὺς ἐν Ἅιδου τὸν ἀεὶ χρόνον τιμωρουμένους, Τάνταλον καὶ

Σίσυφον καὶ Τιτυόν· Θερσίτην δέ, καὶ εἴ τις ἄλλος πονηρὸς

ἦν ἰδιώτης, οὐδεὶς πεποίηκεν μεγάλαις τιμωρίαις συνεχό-

μενον ὡς ἀνίατον_οὐ γὰρ οἶμαι ἐξῆν αὐτῷ· διὸ καὶ εὐδαιμο-

(5)νέστερος ἦν ἢ οἷς ἐξῆν_ἀλλὰ γάρ, ὦ Καλλίκλεις, ἐκ τῶν

526aδυναμένων εἰσὶ καὶ οἱ σφόδρα πονηροὶ γιγνόμενοι ἄνθρωποι·

οὐδὲν μὴν κωλύει καὶ ἐν τούτοις ἀγαθοὺς ἄνδρας ἐγγίγνεσθαι,

καὶ σφόδρα γε ἄξιον ἄγασθαι τῶν γιγνομένων· χαλεπὸν γάρ,

ὦ Καλλίκλεις, καὶ πολλοῦ ἐπαίνου ἄξιον ἐν μεγάλῃ ἐξουσίᾳ

(5)τοῦ ἀδικεῖν γενόμενον δικαίως διαβιῶναι. ὀλίγοι δὲ γίγνονται

οἱ τοιοῦτοι· ἐπεὶ καὶ ἐνθάδε καὶ ἄλλοθι γεγόνασιν, οἶμαι δὲ

καὶ ἔσονται καλοὶ κἀγαθοὶ ταύτην τὴν ἀρετὴν τὴν τοῦ δικαίως

526bδιαχειρίζειν ἃ ἄν τις ἐπιτρέπῃ· εἷς δὲ καὶ πάνυ ἐλλόγιμος

γέγονεν καὶ εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας, Ἀριστείδης ὁ Λυσι-

μάχου· οἱ δὲ πολλοί, ὦ ἄριστε, κακοὶ γίγνονται τῶν δυνα-

στῶν. ὅπερ οὖν ἔλεγον, ἐπειδὰν ὁ Ῥαδάμανθυς ἐκεῖνος

(5)τοιοῦτόν τινα λάβῃ, ἄλλο μὲν περὶ αὐτοῦ οὐκ οἶδεν οὐδέν,

οὔθ’ ὅστις οὔθ’ ὧντινων, ὅτι δὲ πονηρός τις· καὶ τοῦτο

κατιδὼν ἀπέπεμψεν εἰς Τάρταρον, ἐπισημηνάμενος, ἐάντε

ἰάσιμος ἐάντε ἀνίατος δοκῇ εἶναι· ὁ δὲ ἐκεῖσε ἀφικόμενος

526cτὰ προσήκοντα πάσχει. ἐνίοτε δ’ ἄλλην εἰσιδὼν ὁσίως

βεβιωκυῖαν καὶ μετ’ ἀληθείας, ἀνδρὸς ἰδιώτου ἢ ἄλλου τινός,

μάλιστα μέν, ἔγωγέ φημι, ὦ Καλλίκλεις, φιλοσόφου τὰ

αὑτοῦ πράξαντος καὶ οὐ πολυπραγμονήσαντος ἐν τῷ βίῳ,

(5)ἠγάσθη τε καὶ ἐς μακάρων νήσους ἀπέπεμψε. ταὐτὰ δὲ

ταῦτα καὶ ὁ Αἰακός_ἑκάτερος τούτων ῥάβδον ἔχων δι-

κάζει_ὁ δὲ Μίνως ἐπισκοπῶν κάθηται, μόνος ἔχων χρυσοῦν

526dσκῆπτρον, ὥς φησιν Ὀδυσσεὺς ὁ Ὁμήρου ἰδεῖν αὐτὸν_

          χρύσεον σκῆπτρον ἔχοντα, θεμιστεύοντα νέκυσσιν.

ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Καλλίκλεις, ὑπό τε τούτων τῶν λόγων

πέπεισμαι, καὶ σκοπῶ ὅπως ἀποφανοῦμαι τῷ κριτῇ ὡς ὑγιε-

(5)στάτην τὴν ψυχήν· χαίρειν οὖν ἐάσας τὰς τιμὰς τὰς τῶν

πολλῶν ἀνθρώπων, τὴν ἀλήθειαν ἀσκῶν πειράσομαι τῷ ὄντι

ὡς ἂν δύνωμαι βέλτιστος ὢν καὶ ζῆν καὶ ἐπειδὰν ἀποθνῄσκω

526eἀποθνῄσκειν. παρακαλῶ δὲ καὶ τοὺς ἄλλους πάντας ἀνθρώ-

πους, καθ’ ὅσον δύναμαι, καὶ δὴ καὶ σὲ ἀντιπαρακαλῶ ἐπὶ

τοῦτον τὸν βίον καὶ τὸν ἀγῶνα τοῦτον, ὃν ἐγώ φημι ἀντὶ

πάντων τῶν ἐνθάδε ἀγώνων εἶναι, καὶ ὀνειδίζω σοι ὅτι οὐχ

(5)οἷός τ’ ἔσῃ σαυτῷ βοηθῆσαι, ὅταν ἡ δίκη σοι ᾖ καὶ ἡ κρίσις

ἣν νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, ἀλλὰ ἐλθὼν παρὰ τὸν δικαστήν,

527aτὸν τῆς Αἰγίνης ὑόν, ἐπειδάν σου ἐπιλαβόμενος ἄγῃ,

χασμήσῃ καὶ ἰλιγγιάσεις οὐδὲν ἧττον ἢ ἐγὼ ἐνθάδε σὺ

ἐκεῖ, καί σε ἴσως τυπτήσει τις καὶ ἐπὶ κόρρης ἀτίμως καὶ

πάντως προπηλακιεῖ.

(5)     Τάχα δ’ οὖν ταῦτα μῦθός σοι δοκεῖ λέγεσθαι ὥσπερ γραὸς

καὶ καταφρονεῖς αὐτῶν, καὶ οὐδέν γ’ ἂν ἦν θαυμαστὸν κατα-

φρονεῖν τούτων, εἴ πῃ ζητοῦντες εἴχομεν αὐτῶν βελτίω καὶ

ἀληθέστερα εὑρεῖν· νῦν δὲ ὁρᾷς ὅτι τρεῖς ὄντες ὑμεῖς, οἵπερ

σοφώτατοί ἐστε τῶν νῦν Ἑλλήνων, σύ τε καὶ Πῶλος καὶ

527bΓοργίας, οὐκ ἔχετε ἀποδεῖξαι ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν

ἢ τοῦτον, ὅσπερ καὶ ἐκεῖσε φαίνεται συμφέρων. ἀλλ’ ἐν

τοσούτοις λόγοις τῶν ἄλλων ἐλεγχομένων μόνος οὗτος

ἠρεμεῖ ὁ λόγος, ὡς εὐλαβητέον ἐστὶν τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἢ

(5)τὸ ἀδικεῖσθαι, καὶ παντὸς μᾶλλον ἀνδρὶ μελετητέον οὐ τὸ

δοκεῖν εἶναι ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ εἶναι, καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ·

ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί, καὶ τοῦτο

δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι καὶ

527cκολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν

περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺς ἄλλους, καὶ περὶ ὀλίγους

καὶ περὶ πολλούς, φευκτέον· καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον

ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί, καὶ τῇ ἄλλῃ πάσῃ πράξει. ἐμοὶ οὖν

(5)πειθόμενος ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενος εὐδαιμο-

νήσεις καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας, ὡς ὁ λόγος σημαίνει. καὶ

ἔασόν τινά σου καταφρονῆσαι ὡς ἀνοήτου καὶ προπηλακίσαι,

ἐὰν βούληται, καὶ ναὶ μὰ Δία σύ γε θαρρῶν πατάξαι τὴν

527dἄτιμον ταύτην πληγήν· οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι

ᾖς καλὸς κἀγαθός, ἀσκῶν ἀρετήν. κἄπειτα οὕτω κοινῇ

ἀσκήσαντες, τότε ἤδη, ἐὰν δοκῇ χρῆναι, ἐπιθησόμεθα τοῖς

πολιτικοῖς, ἢ ὁποῖον ἄν τι ἡμῖν δοκῇ, τότε βουλευσόμεθα,

(5)βελτίους ὄντες βουλεύεσθαι ἢ νῦν. αἰσχρὸν γὰρ ἔχοντάς

γε ὡς νῦν φαινόμεθα ἔχειν, ἔπειτα νεανιεύεσθαι ὡς τὶ ὄντας,

οἷς οὐδέποτε ταὐτὰ δοκεῖ περὶ τῶν αὐτῶν, καὶ ταῦτα περὶ

527eτῶν μεγίστων_εἰς τοσοῦτον ἥκομεν ἀπαιδευσίας_ὥσπερ

οὖν ἡγεμόνι τῷ λόγῳ χρησώμεθα τῷ νῦν παραφανέντι, ὃς

ἡμῖν σημαίνει ὅτι οὗτος ὁ τρόπος ἄριστος τοῦ βίου, καὶ τὴν

δικαιοσύνην καὶ τὴν ἄλλην ἀρετὴν ἀσκοῦντας καὶ ζῆν καὶ

(5)τεθνάναι. τούτῳ οὖν ἑπώμεθα, καὶ τοὺς ἄλλους παρακα-

λῶμεν, μὴ ἐκείνῳ, ᾧ σὺ πιστεύων ἐμὲ παρακαλεῖς· ἔστι γὰρ

οὐδενὸς ἄξιος ὦ Καλλίκλεις.